Γράφει ο Κωνσταντίνος Παπαναγιώτου
Στο άρθρο αυτό επιχειρείται μια προσέγγιση του θέματος της εκλογικής συμπεριφοράς, όχι μόνο από την πολιτική σκοπιά, αλλά και από άλλες παραμέτρους που επηρεάζουν την εκλογική προτίμηση, όπως ψυχολογικές, κοινωνιολογικές κ.α.
Στο άρθρο 1 του Συντάγματος της Αστικής Δημοκρατίας, «η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από το λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού» και η λήψη των αποφάσεων πραγματοποιείται από τους πολίτες μέσω της ψηφοφορίας, δηλαδή μέσω της εκλογικής διαδικασίας.
Οι εκλογές χαρακτηρίζονται σαν η θεμέλια λίθος του δημοκρατικού καθεστώτος. Οι εκλογείς προσέρχονται στην κάλπη ισότιμα προκειμένου να αναδείξουν τους φορείς της πολιτικής εξουσίας και να συμμετέχουν στα πολιτικά δρώμενα. Αυτά σύμφωνα με την άποψη των αστών.
Όμως, απο την άλλη πλευρά, κατά τους Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν «κάθε κράτος είναι μηχανή καταστολής μιας τάξης από μια άλλη τάξη»
Με την επικράτηση της σοβιετικής επανάστασης αντικαταστάθηκε ο αστικός κοινοβουλευτισμός με τη δημοκρατική οργάνωση του Σοβιέτ που είναι, κατα την άποψη των κομμουνιστών, 1000 φορές πιο κοντινά στο λαό, πιο δημοκρατικά και από το πιο δημοκρατικό αστικό Κοινοβούλιο.
Στις εκλογές λοιπόν στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας που ανήκει και η χώρα μας, η ψήφος δεν προκύπτει μόνο από την πολυπλοκότητα των κοινωνικών παραγόντων, αλλά είναι αποτέλεσμα και της ατομικής ψυχολογίας και των πολιτικών αντιλήψεων από τις οποίες διακατέχεται ο κάθε ψηφοφόρος.
Οι πολιτικές, οικονομικές, κοινωνιολογικές συγκυρίες μεταβάλλονται από περιοχή σε περιοχή και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, οι εκλογείς να μην ψηφίζουν με βάση την ταξική τους προέλευση και την κοινωνική τους θέση.
Υπάρχουν οι σταθεροί πολιτικοποιημένοι ψηφοφόροι επειδή διαμορφώνουν χρονικά έγκαιρα την ψήφο τους που αναπαράγεται πιστά από την μία εκλογική αναμέτρηση στην άλλη, και επιδεικνύουν ενδιαφέρον για την προεκλογική εκστρατεία.
Οι αναποφάσιστοι εκλογείς, είναι δέκτες διάφορων επιρροών και πληροφοριών, βρίσκονται σε καταστάσεις ιδεολογικής σύγχυσης και πιέσεων απο διάφορες κατευθύνσεις .
Η σταθερή προσήλωση του ψηφοφόρου σε ένα πολιτικό κόμμα, που περιλαμβάνει την αποδοχή της ιδεολογίας και των αξιών του κόμματος, του πολιτικού του προγράμματος, του ιστορικού του φορτίου, των προσώπων που το συναπαρτίζουν και αυξάνεται ανάλογα με τον βαθμό ενδιαφέρονος για την πολιτική.
Στους λιγώτερο ασχολούμενους ή ενημερωμένους πολίτες το ποσοστό των μη κομματικά ταυτισμένων, των λεγόμενων «ανεξάρτητων» αυξάνεται.
Αυτά πολύ γενικά για κάποιους παράγοντες που επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά, πάντα στα πλαίσια του αστικού συστήματος.
Για το θέμα αυτό έχουν αναπτυχθεί διάφορες σχολές. Οι μεν δίνουν περισσότερο βάρος στην ατομική ψυχολογία και στην δομή των πολιτικών αντιλήψεων των ατόμων. Οι δε στην κοινωνική ένταξη και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων.
Πώς όμως μπορεί να εξηγηθεί πχ η εκλογική συμπεριφορά στις πρόσφατες εκλογές του Σεπτέμβρη; Πόσο ισχύουν οι παραπάνω έρευνες γύρω απο την εξήγηση της εκλογικής συμεριφοράς στις πρόσφατες εκλογές;
Πώς μπορεί π.χ. να απαντηθεί το ερώτημα «γιατί το αντιμνημονιακό ρεύμα που βρήκε την έκφρασή του στο συντριπτικό ΟΧΙ του δημοψηφίσματος δεν μεταφράστηκε και σε στήριξη των κομμάτων που δήλωναν αντιμνημονιακά και ένα μεγάλο μέρος του ακολούθησε τον Τσίπρα που πρόσφατα είχε ¨προδώσει¨ τη λαϊκή εντολή;»;
Τι είδους συμπεριφορά με στοιχεία διχασμένης προσωπικότητας μπορεί να εκδηλωθεί σε τόσο σύντομο διάστημα και η ρωμαλέα αντίσταση να αντικατασταθεί απο την υποταγή;
Γιατί το ΚΚΕ μετά την διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ και την παράδοση άνευ όρων της κυβέρνησης στους δανειστές, όχι μόνο δεν επωφελήθηκε απο αυτή την ιστορική συγκυρία, αλλά είχε και νέες απώλειες;
Πόσο εναρμονίζεται με την λογική σε συνθήκες άγριου καπιταλισμού να υπάρχουν άνθρωποι που να βλέπουν διέξοδο στο φασιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής;
Πώς ερμηνεύεται η μερική αποστασιοποίηση των νέων απο την πολιτική σε σχέση με άλλες εποχές;
Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι εύκολο να απαντηθούν.
Επιγραμματικά λοιπόν έχω να παρατηρήσω:
Η αντιφατική συμπεριφορά σημαντικής μερίδας ψηφοφόρων «ΟΧΙ στο μνημόνιο –ΝΑΙ στον Τσίπρα» που ψήφισε το μνημόνιο και η άρνηση στήριξης αντιμνημονιακών σχημάτων δείχνει ότι το δίλημμα της παραμονής ή όχι της χώρας στην Ευρωζώνη αποτελούσε το κύριο κριτήριο για αυτή την μερίδα των ψηφοφόρων.
Ακόμα υπήρχε ο φόβος να μην έχουν μεγαλύτερες απώλειες με την επάνοδο της Νέας Δημοκρατίας σαν πιό γνήσιου εκφραστή των μνημονιακών πολιτικών.
Αυτή η γρήγορη μετάβαση απο την αντίσταση στον ταπεινωτικό συμβιβασμό είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει όταν ο ψηφοφόρος βρεθεί αντιμέτωπος με τεράστια διλήμματα.Ο σπόρος όμως της διάθεσης για εξέγερση δεν έχει χαθεί.
Το ΚΚΕ, όπως εκτιμά πολύ σωστά ο Εργατικός Αγώνας, σε μια περίοδο μεγάλης όξυνσης των λαϊκών προβλημάτων και πέρασμα του ΣΥΡΙΖΑ στο αντίπαλο στρατόπεδο και διάσπασης του, όχι μόνο καθηλώθηκε αλλά είχε και νέες απώλειες. Το αποτέλεσμα αυτό δείχνει, κατα τον ΕΑ, το μέγεθος των προβλημάτων και των αδιεξόδων του που διαμορφώνει η στρατηγική και η καθημερινή πρακτική δράση του. Η ηγεσία του κόμματος θεωρεί ότι ευθύνονται οι δύσκολες συνθήκες, η δύσκολη συγκυρία και ο αρνητικός συσχετισμός στην Ελλάδα και διεθνώς. Οι αποφάσεις του κόμματος, η δράση του ολόκληρο το προηγούμενο διάστημα, η εκλογική τακτική του επηρέασαν ελάχιστα, ή καθόλου, την εκλογική αναμέτρηση και την συμπεριφορά των ψηφοφόρων υπέρ του. Όλα έγιναν κατά τον καλύτερο τρόπο!
Αυτή η στάση της ηγεσίας μετά απο απανωτές ήττες να αποποιείται κάθε ευθύνη και να αποφεύγει έστω και την ελάχιστη αυτοκριτική σε ποιό πλαίσιο πολιτικής διαστροφής εντάσσεται;
Η σταθεροποίηση της Χρυσής Αυγής στην πολιτική ζωή, πέρα από τα χουντικά κατάλοιπα που ακόμα υπάρχουν και στεγάζονται σ’ αυτήν, περιέχει στην δύναμή της και ψήφους άρνησης της υπάρχουσας κατάστασης απο ψηφοφόρους που δεν έχουν μεν ενστερνιστεί τον φασισμό αλλά διοχετεύουν την αντίδρασή τους σε λάθος κατεύθυνση.
Οι νέοι που πλαισιώνουν την Χρυσή Αυγή, λειτουργούν σε ένα έδαφος ψυχοπαθολογικό, ωθούμενοι από την μη ικανοποίηση των αναγκών τους απο την κοινωνία σε μια διέξοδο στείρα αρνητική και βίαιη –αντικοινωνική, ακόμη και εγκληματική.
Για το ζήτημα της σε ένα βαθμό μικρό ή μεγάλο αποστασιοποίησης των νέων απο την πολιτική πρέπει να τονιστεί ότι στις δεκαετίες 1970 και 1980 υπήρχε για τους νέους, μεταξύ των άλλων, η λύση της πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης με την ένοια της αλλαγής της υπάρχουσας κοινωνίας και ήταν πλατιά διαδεδομένη, στο πλαίσιο και του κλίματος της εποχής.
Σήμερα όμως η κατάσταση έχει αλλάξει προς το χειρότερο και η δυνατότητα αυτή, έστω προσωρινά, έχει μερικώς αρθεί λόγω των αλλαγών της κοινωνικοπολιτικής και πολιτιστικής ζωής και της διατάραξης των μορφών συλλογικότητας.
Τελικά το ζήτημα της Ελλάδας θα το λύσουν οι ψυχολόγοι; Θα επιβεβαιωθεί ο Κ. Καραμανλής ο Α΄ που έλεγε ότι η Ελλάδα είναι ένα απέραντο ψυχιατρείο;
Όχι! Μπορεί η ψυχολογία να παίζει σημαντικό μέρος στην εκλογική συμπεριφορά, αλλά και στατιστικά δεν μπορεί ένα τόσο μεγάλο τμήμα του πληθυσμού να πάσχει ψυχικά.
Το ζήτημα είναι κύρια πολιτικό.
Η προοδευτική πρόταση βρίσκεται στους δύο βασικούς άξονες που περιγράφει ο Εργατικός Αγώνας:
- Η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, μπορεί να αναστρέψει το κλίμα και να διαμορφώσει προϋποθέσεις για τη δημιουργία κοινωνικοπολιτικού μετώπου εναντίον του ιμπεριαλισμού και των μονοπωλίων και σε τελική ανάλυση, εναντίον του καπιταλισμού. Και
- Η ανάγκη του κόμματος της εργατικής τάξης, που καθοδηγείται από τη θεωρία του επιστημονικού σοσιαλισμού, με σύγχρονο πρόγραμμα που στηρίζεται στην πραγματικότητα της χώρας -το επίπεδο κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης της, το μεγάλο θέμα της εξάρτησης και συνδέει τους καθημερινούς αγώνες με το σοσιαλισμό.
