Η κρίση που ενέσκηψε στην αραβική χερσόνησο μετά την επίσκεψη του Ντόναλντ Τραμπ και την προσπάθεια απομόνωσης του Κατάρ από Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και τα εμιράτα του κόλπου συνεχίζεται χωρίς ακόμη να έχει εξευρεθεί λύση. Το παρασκήνιο είναι μεγάλο και οι αιτίες μεγάλες και καθόλου του τωρινές, αντίθετα πάνε δεκαετίες πίσω. Οι κίνδυνοι εχθροπραξιών είναι επίσης υπαρκτοί και όλα αυτά στο πλαίσιο της μέσης Ανατολής που ο πόλεμος συνεχίζονται με αμείωτη ένταση από την Μεσόγειο ως τα πακιστανικά σύνορα.
Ο Εργατικός Αγώνας για την πληρέστερη ενημέρωση των αναγνωστών του και για να φωτιστούν οι αιτίες παραθέτει διάφορα κείμενα αναλυτών και μια συνέντευξη του πρώην πρεσβευτή των ΗΠΑ στο Κατάρ.
Το φυσικό αέριο πηγή της νέας κρίσης στον Κόλπο
Γράφει η Ειρήνη Μητροπούλου.
Τα επικίνδυνα γεωπολιτικά παιχνίδια του Κατάρ, οι ανησυχίες και ο κυνισμός της Σαουδικής Αραβίας και η απρονοησία του Τραμπ.
Σύμφωνα με την επίσημη αφήγηση, ο λόγος για την τελευταία κρίση στον Κόλπο και την απομόνωση του Κατάρ από τους υπόλοιπους άραβες γείτονές του είναι η στήριξη που παρέχει το μικροσκοπικό εμιράτο στην τζιχαντιστική τρομοκρατία.
Αλλά όπως συχνά συμβαίνει, η επίσημη αφήγηση είναι προπέτασμα καπνού, που σε αυτή την περίπτωση μάλλον κρύβει την κυριαρχία που έχει το Κατάρ στις αγορές φυσικού αερίου και τη συνακόλουθη σχέση του με το σιιτικό Ιράν, με το οποίο συνεκμεταλλεύεται το υπερ-κοίτασμα αερίου North Field στον Περσικό Κόλπο.
Πολλοί έχουν υποθέσει μάλιστα, ήδη από το 2012, ότι ένας από τους λόγους και για τον μακροχρόνιο πόλεμο στη Συρία είναι ο ανταγωνισμός για τους αγωγούς αερίου: το Κατάρ ήθελε να περάσει από τη Συρία τον δικό του αγωγό, που θα συνέδεε την Ευρώπη με τα τεράστια αποθέματά του. Απόλυτα εχθρική στη στρατηγική αυτή ήταν από την αρχή η Ρωσία, διότι θα απειλούσε το μονοπώλιο της Gazprom, κάτι που εξηγεί μεταξύ άλλων τη σταθερή υποστήριξη του Πούτιν προς το καθεστώς του Ασαντ και την επιθυμία του Κρεμλίνου να αποτρέψει την ανατροπή του από αντιπολιτευόμενους σουνίτες.
Οι λόγοι για τους οποίους το φυσικό αέριο έχει γίνει άλλη μια πηγή κρίσεων στην ταραγμένη Μέση Ανατολή είναι πολυάριθμοι και ξεκινούν το 1995, όταν το Κατάρ, μια μικρή χερσόνησος της ερήμου στον Περσικό, έκανε τις πρώτες εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το μεγαλύτερο κοίτασμα του κόσμου, το off-shore North Field, το οποίο το μοιράζεται με το Ιράν, τον αιώνιο αντίπαλο της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας.
Το αποτέλεσμα για τα οικονομικά του Κατάρ ήταν παρόμοιο με τον τεράστιο πλούτο που έχει συσσωρεύσει από τις αρχές του 20ού αιώνα η Σαουδική Αραβία από το αργό πετρέλαιο. Το χρήμα που έρρευσε μεταμόρφωσε το Κατάρ στο πιο πλούσιο κράτος παγκοσμίως με όρους κατά κεφαλήν AEΠ (130.000 δολάρια τον χρόνο ανά κάτοικο), καθώς το εμιράτο των 2,7 εκατ. ανθρώπων έγινε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας LNG στον κόσμο. Αυτή η εστίαση στο φυσικό αέριο ξεχώρισε το Κατάρ από τους πετρελαιοπαραγωγούς γείτονές του στο Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου και του επέτρεψε να ξεφύγει από την κυριαρχία της Σαουδικής Αραβίας.
Εν ολίγοις, τις τελευταίες δύο δεκαετίες το Κατάρ έγινε ο μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στην περιοχή, με μόνο τη ρωσική Gazprom να μπορεί να ανταγωνιστεί την επιρροή του στις εξαγωγές LNG.
Στο μεταξύ το Κατάρ έχει επιδείξει αξιοσημείωτη ικανότητα να μετατοπίζει τον πολιτικό προσανατολισμό του. Αρχικά υπήρξε σταθερός υποστηρικτής και χρηματοδότης των σουνιτών επαναστατών της Συρίας, που αγωνίζονταν να ανατρέψουν το καθεστώς του αλεβίτη Ασαντ (συμμάχου του Ιράν και της Ρωσίας), διαδικασία που θα μπορούσε να οδηγήσει κάποια στιγμή στη δημιουργία του αγωγού Trans-Syria. Υπολογίζεται ότι το Κατάρ έχει ξοδέψει 3 δισεκατομμύρια δολάρια στη στήριξη της εξέγερσης στη Συρία, υπερβαίνοντας κατά πολύ οποιαδήποτε άλλη χώρα.
Καθώς περνούσαν όμως τα χρόνια, το Κατάρ κατανόησε ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να επιτρέψει στον αγωγό του να διασχίσει τη Συρία και, κατά συνέπεια, στράφηκε στρατηγικά προς τη Ρωσία. Το πανίσχυρο κρατικό Ταμείο Επενδύσεων του Κατάρ (QIA – με 350 δισ. δολάρια) συμφώνησε πέρυσι να επενδύσει 2,7 δισ. δολάρια στη ρωσική Rosneft Oil, παρότι το Κατάρ φιλοξενεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στην περιοχή. Η κίνηση αυτή αύξησε ακόμα περισσότερο τους φόβους της Σαουδικής Αραβίας ότι το Κατάρ έχει γίνει πολύ πιο ενεργός υποστηρικτής ενός άξονα Ρωσίας-Ιράν-Συρίας του Ασαντ στην περιοχή.
Η αυξανόμενη οικονομική και πολιτική «ανεξαρτησία» του μικροσκοπικού εμιράτου ενόχλησε τους άραβες γείτονές του. Το Κατάρ ήταν παραδοσιακά υποτελές στο καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, αλλά χρησιμοποίησε την αυτονομία που δημιούργησε ο πλούτος του φυσικού αερίου για να παίζει έναν όλο και πιο αυτόνομο ρόλο.
Επιπλέον, η παραγωγή φυσικού αερίου του Κατάρ είναι απαλλαγμένη από την εμπλοκή – και την πολιτική πίεση – του ΟPEC, του πετρελαϊκού καρτέλ στο οποίο κυριαρχεί η Σαουδική Αραβία. Η υπόλοιπη περιοχή έψαχνε την ευκαιρία να «κόψει τα φτερά» του Κατάρ.
Αυτή η ευκαιρία φαίνεται πως ήρθε με την πρόσφατη επίσκεψη του νέου προέδρου των ΗΠΑ στη Σαουδική Αραβία, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε «όλα τα έθνη με συνείδηση» να απομονώσουν το Ιράν, το οποίο κατηγόρησε ως χορηγό της διεθνούς τρομοκρατίας.
Οταν το Κατάρ διαφώνησε δημόσια, σε μια δήλωση που αργότερα η κυβέρνησή του την απέδωσε σε χάκερ, ακολούθησε η τιμωρία της Σαουδικής Αραβίας. Βεβαίως, σε μια σειρά από tweets ο ίδιος ο Τραμπ ενίσχυσε την επίσημη αφήγηση περί τρομοκρατίας για την απομόνωση του Κατάρ (ίσως ξεχνώντας την αμερικανική βάση που βρίσκεται εκεί).
Σε κάθε περίπτωση, ο κυνισμός και η υποκρισία ξεχειλίζουν καθώς είναι γνωστό ότι μακράν πρώτος χορηγός του πιο ακραίου Ισλάμ όπου Γης είναι η Σαουδική Αραβία, με την οποία οι ΗΠΑ του Τραμπ μόλις υπέγραψαν μια συμφωνία-μαμούθ 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την πώληση όπλων.
Να γιατί καταρρέει το επίσημο αφήγημα, ενώ φαίνεται ότι ακόμα και ο Τραμπ κατάλαβε τι έκανε και επιχειρεί τώρα να «μεσολαβήσει» για την επίλυση της κρίσης στον Περσικό.
Το οποίο μας φέρνει πίσω στο φυσικό αέριο. Το Κατάρ έχει γίνει ταχέως ο κυρίαρχος στην εξαγωγή του και ο παραγωγός χαμηλότερου κόστους σε μια εποχή που οι άραβες γείτονές του στον Κόλπο (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ, Μπαχρέιν) άρχισαν να ζητούν όλο και περισσότερο αέριο, δίνοντας στο μικροσκοπικό Κατάρ όλο και μεγαλύτερη επιρροή.
Φυσικά, με την οικονομική δύναμη ήρθε η ανάγκη να εξαπλωθεί και η πολιτική επιρροή: ο πλούτος από το φυσικό αέριο του Κατάρ του επέτρεψε να αναπτύξει εξωτερικές πολιτικές που ενόχλησαν σφόδρα τους γείτονές του. Υποστήριξε τους ισλαμιστές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο, τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας και τις ένοπλες παρατάξεις που αντιτίθενται στα ΗΑΕ ή τη Σαουδική Αραβία στη Λιβύη και τη Συρία.
Το φυσικό αέριο πλήρωσε επίσης για ένα παγκόσμιο τηλεοπτικό δίκτυο, το Al Jazeera, με μεγάλη επιρροή στον αραβικό κόσμο, το οποίο σε διάφορες χρονικές στιγμές έχει ενοχλήσει ή εξοργίσει τα περισσότερα καθεστώτα της Μέσης Ανατολής.
Και πάνω απ’ όλα, το φυσικό αέριο ώθησε το Κατάρ να προωθήσει μια περιφερειακή πολιτική δέσμευσης με το σιιτικό Ιράν για να εξασφαλίσει την πηγή του πλούτου του. Και εδώ προέκυψε η πραγματική πηγή της έντασης με τους Σαουδάραβες, προαιώνιους ανταγωνιστές του Ιράν για περιφερειακή ηγεμονία. Συν το ότι το Κατάρ δεν φαίνεται πρόθυμο να προμηθεύει φυσικό αέριο στις γειτονικές χώρες με έκπτωση…
Πηγή: tovima.gr
Αποκωδικοποιώντας τις εξελίξεις
Γράφει ο Άγγελος Μ. Συρίγος.
Για δεκαετίες, η Σαουδική Αραβία αντιμετώπιζε περίπου ως υποτελή τα γειτονικά της κράτη. Ενα από αυτά ήταν και το Κατάρ, που το 1991 προχώρησε σε μεγάλης κλίμακας εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων του. Εν αντιθέσει προς τα υπόλοιπα κράτη της Αραβικής Χερσονήσου που παράγουν κυρίως πετρέλαιο, το Κατάρ έδωσε έμφαση στο φυσικό αέριο. Το αποτέλεσμα ήταν να αποκτήσει τεράστιο πλούτο εκμεταλλευόμενο την παγκόσμια τάση για λιγότερο ρυπογόνες πηγές ενέργειας. Παράλληλα ανέπτυξε στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Από το 1992 φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση στη Μέση Ανατολή.
Εκτοτε τα πράγματα άλλαξαν. Το Κατάρ άρχισε να διαφοροποιείται από τη σαουδαραβική πολιτική. Το πρώτο «αγκάθι» ήταν οι σχέσεις με το Ιράν. Οι δύο χώρες μοιράζονται ένα γιγαντιαίο θαλάσσιο κοίτασμα φυσικού αερίου. Η θέση του Κατάρ ότι η στοιχειώδης λογική απαιτεί καλές σχέσεις με τον σιίτη γείτονα, αντιμετωπίσθηκε με ενόχληση από τα υπόλοιπα σουνιτικά κράτη του Κόλπου.
Το δεύτερο «αγκάθι» ήλθε το 1996 με το ειδησεογραφικό δίκτυο Αλ Τζαζίρα, που στηρίζεται οικονομικά από τον εμίρη του Κατάρ. Η ελεύθερη δημοσιογραφία, η έρευνα και η κριτική στα απολυταρχικά καθεστώτα των κρατών του Περσικού Κόλπου προκάλεσε σοκ, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Ενα τρίτο «αγκάθι» που ενοχλεί όχι μόνον τα κράτη του Κόλπου αλλά και το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, είναι η αντίληψη του Κατάρ να υποστηρίζει ισλαμικά κινήματα με ευρεία λαϊκή απήχηση. Ετσι έχουν χρηματοδοτηθεί στο παρελθόν οι Ταλιμπάν και εξακολουθούν να στηρίζονται οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι της Αιγύπτου ή η Χαμάς στην Παλαιστίνη. Ισλαμιστές αντικαθεστωτικοί από τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα βρίσκουν καταφύγιο στην Ντόχα. Την περίοδο των διαφόρων «αραβικών ανοίξεων», το Κατάρ σε κατάσταση ευφορίας ενίσχυε τους ισλαμιστές κάθε χώρας που είχε εξεγερθεί. Εξ αυτού του λόγου το 2014 είχαν διακοπεί ξανά επί εννεάμηνο οι διπλωματικές σχέσεις του Κατάρ με τους γείτονές του. Οι αντιθέσεις μεταξύ του Κατάρ και των λοιπών σουνιτικών κρατών του Κόλπου δεν αμβλύνθηκαν από το γεγονός ότι όλοι ενίσχυσαν ποικιλοτρόπως το Ισλαμικό Κράτος κατά την κρίση στη Συρία.
Η επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στη Σαουδική Αραβία στα τέλη Μαΐου συνέβαλε σημαντικά στην εκδήλωση της παρούσας διπλωματικής κρίσεως. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, η Σαουδική Αραβία ενθαρρύνθηκε από την αρνητική στάση Τραμπ έναντι του Ιράν και αποφάσισε να ξεκαθαρίσει το τοπίο με το Κατάρ, που επιμένει να φλερτάρει με τους Πέρσες. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, η απαίτηση του Τραμπ να αποστασιοποιηθούν οι χώρες του Κόλπου από το Ισλαμικό Κράτος, τους επέτρεψε να εξαγνισθούν περνώντας όλες τις αμαρτίες τους στο ατίθασο Κατάρ.
Αρρητη αλλά υφέρπουσα είναι και μία τρίτη εκδοχή, που συνδέεται με τις πρόσφατες επιθέσεις των ισλαμιστών στη Βρετανία. Μετά την τελευταία επίθεση η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι είχε πει ότι είναι καιρός να γίνουν «κάποιες δύσκολες και συγχρόνως ενοχλητικές συζητήσεις» για τα δίκτυα των ισλαμιστών στη Βρετανία. Το Κατάρ έχει αγοράσει το πολυκατάστημα Harrods και κατέχει σημαντικό ποσοστό στις Βρετανικές Αερογραμμές και στο αεροδρόμιο Χίθροου. Παράλληλα, όμως, χρηματοδοτεί ισλαμικά τεμένη και δίκτυα μουσουλμανικών αδελφοτήτων στην Ευρώπη. Η φράση της Μέι συνδέεται με μια νέα αντίληψη για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας: αφού δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν οι μοναχικοί λύκοι, ας αντιμετωπισθούν οι χρηματοδότες των δικτύων που τους οδηγούν σε ριζοσπαστικοποίηση.
Η διπλωματική ένταση με το Κατάρ βάζει στο κάδρο και την Τουρκία. Τα δύο κράτη είναι οι στενότεροι περιφερειακοί σύμμαχοι και μοιράζονται πολλές κοινές αντιλήψεις. Με τις «αραβικές ανοίξεις» προσπάθησαν να τοποθετήσουν στις εξεγερμένες χώρες κυβερνήσεις προερχόμενες από ισλαμικές αδελφότητες. Στηρίζουν τη Χαμάς στη Γάζα. Στη Συρία πέραν του Ισλαμικού Κράτους ενίσχυσαν και το μέτωπο Αλ Νούσρα, που συνδέεται με την Αλ Κάιντα. Εξακολουθούν να υποστηρίζουν τον ανατραπέντα Αιγύπτιο πρόεδρο Μόρσι και προσέφεραν καταφύγιο σε πολλούς Αδελφούς Μουσουλμάνους μετά το πραξικόπημα. Ο εμίρης του Κατάρ ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που τηλεφώνησε στον Ερντογάν το βράδυ του πραξικοπήματος, όταν άλλοι σύμμαχοι δίσταζαν.
Στην τρέχουσα διπλωματική κρίση η Τουρκία προσπάθησε αρχικώς να φανεί ως ουδέτερος μεσολαβητής. Κατέληξε να στέλνει στρατιώτες στο Κατάρ. Από τις δηλώσεις του φαίνεται ότι ο Ερντογάν έχει τη βεβαιότητα πως εκτυλίσσεται μιας αμερικανο-ισραηλινής εμπνεύσεως συνωμοσία που στρέφεται εναντίον της χώρας του, του Κατάρ και του Ιράν. Στόχος είναι να ανατραπούν οι κυβερνήσεις όπως συνέβη με τον εκλεγέντα πρόεδρο Μόρσι στην Αίγυπτο.
* Ο κ. Άγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Πηγή: kathimerini.gr
Φωτιές στον Κόλπο ανάβει ο Τραμπ
Γράφει ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου.
Σαν να μην έφταναν η διένεξη Ισραήλ – Αράβων για το Παλαιστινιακό και οι πόλεμοι Σουνιτών – Σιιτών σε Ιράκ, Συρία και Υεμένη, η εβδομάδα που πέρασε ήρθε να προσθέσει άλλο ένα θερμό μέτωπο στη Μέση Ανατολή. Λόγος γίνεται για την άκρως σουρεαλιστική, σε πρώτη ματιά, σύγκρουση ανάμεσα σε δύο «αδελφά», αραβικά και σουνιτικά κράτη, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ.
Την περασμένη Δευτέρα, η μοναρχία των Σαούντ, συνεπικουρούμενη από την Αίγυπτο του στρατηγού Σίσι και ελάσσονες συμμάχους των δύο ισχυρών αραβικών κρατών, επέβαλε καθολικό εμπάργκο στο «άτακτο» εμιράτο – μια μικρή χερσόνησο στον Περσικό Κόλπο, με τη μισή έκταση της Πελοποννήσου, αλλά με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα στον πλανήτη. Αν και ο πανικός στα σούπερ μάρκετ κράτησε μόνο ένα εικοσιτετράωρο, ο κίνδυνος μιας σοβαρής οικονομικής αποδιοργάνωσης παραμένει στην ημερήσια διάταξη. Και δεν είναι ο μόνος. Στον διεθνή Τύπο κυκλοφορούν ήδη σενάρια για εισβολή στρατευμάτων της Σαουδικής Αραβίας στο Κατάρ ή για ανακτορικό πραξικόπημα που θα ανατρέψει τον σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι, εάν δεν αλλάξει πολιτική, πειθαρχώντας στη βούληση του Ριάντ.
Οι ρίζες
Η επίσημη δικαιολογία των Σαούντ, ότι δηλαδή το Κατάρ «στηρίζει την τρομοκρατία» δεν πείθει πολλούς στη Δύση. Από τους 19 αεροπειρατές της 11ης Σεπτεμβρίου, 15 ήταν Σαουδάραβες, δύο Αιγύπτιοι, ένας από τα Εμιράτα και ουδείς Καταριανός. Ριάντ και Ντόχα υποστηρίζουν τις ίδιες ισλαμικές ένοπλες ομάδες, που έχουν κατηγορηθεί για τρομοκρατία, εναντίον του Ασαντ στη Συρία. Αλλού πρέπει να αναζητήσει κανείς τις ρίζες αυτής της διένεξης, η οποία, για όσους έχουν στοιχειώδη επαφή με την περιοχή, δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.
Το Κατάρ ήταν πάντα ατίθασος παίκτης στο σκηνικό του Κόλπου, καθώς αρνήθηκε να ενταχθεί στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το 1971, προτιμώντας τον δρόμο της ανεξαρτησίας. Η θέση των Αλ Θάνι ενισχύθηκε με την ανακάλυψη τεράστιου υποθαλάσσιου κοιτάσματος φυσικού αερίου, το οποίο μοιράζεται με το σιιτικό Ιράν, τον βασικό γεωπολιτικό αντίπαλο της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας στον Κόλπο.
Η γεωγραφία και η γεωλογία επέβαλαν στο πλούσιο εμιράτο να μη βάζει όλα τα αυγά στο ίδιο καλάθι. Αν και φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αεροπορική βάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, με 11.000 άνδρες, διατηρεί σταθερά καλές σχέσεις με το Ιράν, κάτι που δεν το εμπόδισε να υποστηρίξει το Ριάντ, εναντίον της Τεχεράνης, στον εμφύλιο της Υεμένης. Η Ντόχα άνοιξε διαύλους επικοινωνίας με Ισραηλινούς αξιωματούχους, ενώ ταυτόχρονα φιλοξενούσε ηγέτες της παλαιστινιακής Χαμάς. Επέτρεψε στους Ταλιμπάν να ανοίξουν γραφείο, αναλαμβάνοντας ρόλο μεσολαβητή με τις ΗΠΑ για την ειρήνευση στο Αφγανιστάν. Εν ολίγοις, επέμενε να είναι για το Ριάντ κάτι ανάλογο με αυτό που ήταν για την Ουάσιγκτον η Γαλλία του ντε Γκωλ ή για τη Μόσχα η Γιουγκοσλαβία του Τίτο.
Εκείνο που κυρίως ερέθισε τον οίκο των Σαούντ και τους Αιγύπτιους στρατηγούς ήταν η υποστήριξη της Αραβικής Ανοιξης και των Αδελφών Μουσουλμάνων το 2011 από το Κατάρ και από το τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera – το «πυρηνικό όπλο» της καταριανής διπλωματίας στον αραβικό κόσμο. Οσο βρισκόταν στον Λευκό Οίκο ο Μπαράκ Ομπάμα, αυτή η «αιρετική», για τα δεδομένα των αυταρχικών αραβικών κρατών, γραμμή απολάμβανε την ανοχή, αν όχι και στήριξη της Ουάσιγκτον: μήπως δεν ήταν ο ίδιος ο Ομπάμα που εγκωμίαζε την Αραβική Ανοιξη, είδε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους μια, έστω αμφίβολη, δύναμη εκδημοκρατισμού και κυρίως προχώρησε στο ιστορικό άνοιγμα προς το Ιράν, με τη συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα;
Η ανατροπή
Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ανέτρεψε άρδην τα δεδομένα. Στην πρόσφατη περιοδεία του στη Μέση Ανατολή, ο νέος πρόεδρος ταυτίστηκε με τις αδιάλλακτα αντι-ιρανικές θέσεις του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας, γεγονός που ενθάρρυνε το Ριάντ να «βάλει στη θέση του» το απείθαρχο εμιράτο. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν η άρνηση του Κατάρ, στη σύνοδο των αραβικών χωρών του Κόλπου (GCC) που προηγήθηκε της επίσκεψης Τραμπ, να δώσει το «πράσινο φως» για ένα μεγάλο πρόγραμμα αγοράς αμερικανικών όπλων, με αντάλλαγμα επενδύσεις των αραβικών κρατών στις ΗΠΑ. Το Κατάρ απέφυγε να μπει σε αυτό το πρόγραμμα για πολιτικούς λόγους, λόγω της ξεκάθαρα αντι- ιρανικής αιχμής του, αλλά και γιατί δεν το είχε πραγματικά ανάγκη. Εχοντας υπογράψει ανάλογη συμφωνία με τη Γαλλία ήδη από το 1998, αγόρασε 24 Rafale, αξίας 6,3 δισ. ευρώ προ διετίας. Σε αντάλλαγμα, πραγματοποίησε τεράστιες επενδύσεις στη χώρα με ευνοϊκούς φορολογικούς όρους –η εξαγορά της Παρί Σεν Ζερμέν είναι η πιο γνωστή στους ποδοσφαιρόφιλους– ενώ υπέγραψε με τη Γαλλία αμυντική συμφωνία αμοιβαίας βοήθειας σε περίπτωση επίθεσης.
Ο ρόλος του Ιράν και της Τουρκίας
Είναι νωρίς για να εκτιμήσει κανείς αν ο πολιτικός εκβιασμός του Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία αποδειχθεί αποτελεσματικός. Από τη σκοπιά της Δύσης, πάντως, πρόκειται για παιχνίδι υψηλού ρίσκου.
Ο πρώτος κίνδυνος είναι να εξωθηθεί το Κατάρ στην αγκαλιά της Τουρκίας και του Ιράν. Ηδη η Αγκυρα –στο ίδιο μήκος κύματος με την Ντόχα ύστερα από την εκδήλωση της Αραβικής Ανοιξης– αλλά και η Τεχεράνη προσφέρθηκαν να τροφοδοτήσουν το Κατάρ με τρόφιμα και νερό, ενώ η τουρκική Βουλή επέσπευσε την εγκατάσταση 3.000 στρατιωτών στο εμιράτο, όπου υπάρχει τουρκική βάση από το 2014. Η Τουρκία του Ερντογάν έχει έναν επιπρόσθετο λόγο να θέλει να μπει στο μάτι του Ντόναλντ Τραμπ αυτή την περίοδο, ύστερα από την απόφαση του Αμερικανού προέδρου να εξοπλίσει άμεσα τους Κούρδους αντάρτες για τη μάχη της Ράκα, στη Συρία, που ήδη ξεκίνησε.
Ο δεύτερος, ακόμη, μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να εξωθηθεί το Ιράν σε ακόμη ισχυρότερη εμπλοκή στους φονικούς πολέμους της Συρίας και της Υεμένης, πεδία αναμέτρησής του με τη Σαουδική Αραβία για την ηγεμονία στην περιοχή. Τον κίνδυνο αυτό ενίσχυσαν οι θεαματικές τρομοκρατικές επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους στην Τεχεράνη, την περασμένη Τετάρτη, για την οποία οι Φρουροί της Επανάστασης κατηγόρησαν ευθέως τη Σαουδική Αραβία και τον πρόεδρο Τραμπ – χωρίς, πάντως, να προσφέρουν αποδείξεις. Μια τέτοια εξέλιξη όχι μόνο θα εμποδίσει την ειρήνευση σε Συρία και Υεμένη, αλλά θα προκαλέσει και νέα μεταναστευτικά κύματα, που θα φτάσουν αναπόφευκτα και στην Ευρώπη. Ισως αυτός να ήταν ένας από τους λόγους που ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ καυτηρίασε την «τραμποποίηση» της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, αναφορικά με τους χειρισμούς του Ντόναλντ Τραμπ στο πρόβλημα του Κατάρ.
Πηγή: kathimerini.gr
Γιατί και ποιους ενοχλεί το Κατάρ
Γραφεί ο Αθανάσιος Έλλις.
Οι κατηγορίες κατά του Κατάρ και η κρίση που έχει ξεσπάσει είναι απόρροια της επιθυμίας της Σαουδικής Αραβίας να έχει την απόλυτη ηγεμονία επί των μικρών κρατών του Κόλπου, εκτιμά ο ελληνικής καταγωγής πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο Κατάρ, Πατρίκιος Θήρος, ο οποίος γνωρίζει άριστα τη χώρα και την ευρύτερη περιοχή.
Μιλώντας στην «Κ», αποτιμά την απόφαση Ερντογάν να στείλει τουρκικό στρατό στο Κατάρ, αλλά και την τρομοκρατική επίθεση του ISIS στην Τεχεράνη, αναφέρεται στην απουσία συνεκτικής προσέγγισης του Ντόναλντ Τραμπ στην περιοχή, όπως και στον ρόλο της Ελλάδας.
– Πόσο ευσταθούν οι κατηγορίες κατά του Κατάρ για υπόθαλψη της τρομοκρατίας;
– Το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία δεν έχουν διαφορετική στάση έναντι της Συρίας και του Ιράκ. Οσο για την υποστήριξη προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση.
– Η σχέση του Κατάρ με το Ιράν;
– Το Ιράν και το Κατάρ συνδέονται από το γεγονός ότι το Ιράν έχει το ένα τέταρτο των καταρινών κοιτασμάτων αερίου. Αυτό αποτελεί δικαιολογία για την πολιτική που μακροπρόθεσμα ακολουθεί η Σαουδική Αραβία. Το Ριάντ επιθυμεί να έχει την απόλυτη ηγεμονία επί των μικρών κρατών του Κόλπου, ιδιαίτερα του Κατάρ. Τον ίδιο στόχο έχει επίσης το Ιράν. Το Κατάρ τούς ενοχλεί πολύ γιατί και αυτό είναι Ουαχάμπι, αλλά έχει μια πολύ πιο ήπια και ανεκτική εκδοχή της διδασκαλίας του Μοχάμεντ ιμπν Αμπντ αλ Ουαχάμπ, την οποία δεν μπορούν να αντέξουν. Το 1996 όταν ήμουν πρέσβης των ΗΠΑ στην Ντόχα, τα ίδια άτομα οργάνωσαν απόπειρα πραξικοπήματος η οποία απέτυχε.Εκείνη την εποχή η κατάσταση είχε πάρει δραματική τροπή και έδειχνε σαν πόλεμος, αλλά παρενέβησαν οι ΗΠΑ με ένα ηχηρό μήνυμα και, τελικά, όλοι σταμάτησαν να συμπεριφέρονται σαν μικρά παιδιά.
– Τι σημαίνει η πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στην Τεχεράνη;
– Δείχνει ότι το ISIS αποφάσισε να διεισδύσει στο Ιράν, που αποτελεί για τους ιδεολογικούς του υποστηρικτές στόχο ανάλογο των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Οι Φρουροί της Επανάστασης, το βαθύ κράτος, αντέδρασαν με προκλητικές δηλώσεις κατά της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ. Ο θρησκευτικός ηγέτης και ο πρόεδρος της χώρας επιχείρησαν να ηρεμήσουν τα πράγματα. Βλέπουν αυτό να τους ωφελεί πολιτικά. Το Ιράν θα προσπαθήσει να εκμεταλλευθεί την κρίση με το Κατάρ.
– Τι μπορεί να σημαίνει η αναταραχή αυτή για την περιοχή;
– Ισως το τέλος του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC). Μπορεί να δούμε την κατάρρευση του αμερικανικού οράματος για μετεξέλιξή του σε μια συμμαχία τύπου ΝΑΤΟ. Ισως μεγαλύτερες ευκαιρίες για το Ιράν. Επιλέξτε ό,τι θέλετε. Είναι ένα σύνθετο σκηνικό με πολλά πιθανά σενάρια.
Η διαφορά
– Τι πρέπει ή τι μπορούν να πράξουν οι ΗΠΑ;
– Το έχουμε ξαναδεί το έργο. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι όταν είχαμε μια λειτουργική κυβέρνηση στις ΗΠΑ, οι κρίσεις αντιμετωπίστηκαν άμεσα και αποτελεσματικά. Το 1996, το 2007 και το 2014, η Ουάσιγκτον έστειλε καθαρά και ισχυρά μηνύματα, καθιστώντας απόλυτα σαφές ότι έπρεπε να σταματήσουν και το έκαναν. Αλλά τώρα δεν έχουμε μια φυσιολογικά λειτουργούσα κυβερνητική ιεραρχία στις ΗΠΑ.
– Ποιοι είναι οι στόχοι του προέδρου Τραμπ;
– Δεν ξέρω αν έχει διαμορφώσει μια συνεκτική προσέγγιση στην περιοχή. Το βέβαιο είναι πως η αντίδρασή του είχε ως αποτέλεσμα να φαίνεται το Ιράν ως καλό και ο ίδιος ως κακός. Γνωρίζει ότι δεν θέλει να εγκλωβιστεί σε αυτή την αντιπαράθεση, αλλά χρειάζεται επίσης εχθρούς. Επέλεξε το ISIS και το Ιράν. Εχει, δε, το πρόβλημα ότι ούτε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ούτε το Πεντάγωνο έχουν στελεχωθεί ακόμη με αρμόδιους αξιωματούχους.
– Υπάρχει ρόλος για την Ελλάδα, η οποία ανέλαβε την εκπροσώπηση της Αιγύπτου στο Κατάρ;
– Οχι. Θα σας έλεγα ευθέως ότι η εξέλιξη αυτή μόνο βάρη δημιουργεί. Η Ελλάδα είναι τώρα υπεύθυνη και καλείται να διαχειριστεί διακόσιες χιλιάδες Αιγυπτίους που ζουν και εργάζονται στο Κατάρ.
– Η κίνηση Ερντογάν να στείλει δυνάμεις στο Κατάρ;
– Δείχνει να είναι ο έξυπνος της υπόθεσης. Θα αναπτύξει στο έδαφος του Κατάρ μια περιορισμένη δύναμη –η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ενέκρινε έως 5.000– η οποία θα τον καταστήσει παίκτη και αποτρεπτικό παράγοντα έναντι μιας περαιτέρω επιθετικότητας της Σαουδικής Αραβίας. Και οι Καταρινοί θα του είναι πολύ ευγνώμονες.
Πηγή: kathimerini.gr
