Εργατικός Αγώνας

Η αναδιάρθρωση κρατικών χρεών ως γεωπολιτική διαμάχη

του Ezequiel Adamovsky

Στις 24 Ιουλίου η Ειδική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τις αναδιαρθρώσεις των κρατικών χρεών συμφώνησε σε ένα σύνολο «αρχών» που πρέπει να στείλει στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το οποίο αναμένεται να εγκριθεί το Σεπτέμβριο. Οι αρχές αυτές θα αποτελέσουν τον πυρήνα του πολυμερούς νομικού πλαισίου για τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης του χρέους, που θα συζητηθεί από τον ΟΗΕ το επόμενο έτος. Εάν εγκριθεί, ένα τέτοιο πλαίσιο, θα είναι ο πρώτος διεθνής κανονισμός που θα διέπει τις πτωχεύσεις κρατών μελών, έως ότου επιλυθεί από τις ιδιωτικές συμφωνίες μεταξύ των κρατών και των πιστωτών.

Λόγω της απουσίας νομικών ρυθμίσεων, τα «όρνεα»[1] αμφισβητούν τακτικά τέτοιου είδους συμφωνίες σε φιλικά γι’ αυτά τοπικά δικαστήρια, αποκομίζοντας έτσι υπερβολικά κέρδη εις βάρος των κυρίαρχων εθνών και των ειλικρινών πιστωτών. Με τον τρόπο αυτό, επηρεάζουν επίσης τη σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομικής τάξης.
Από τις εννέα αρχές, η ένατη στοχεύει σαφώς στην αποδυνάμωση των «όρνεων», καθώς αναφέρει ότι, αν εγκριθούν με σχετική πλειοψηφία των πιστωτών, οι συμφωνίες «δεν πρέπει να επηρεαστούν, να τεθούν σε κίνδυνο ή να παρεμποδιστούν με άλλο τρόπο από άλλα κράτη ή από μη αντιπροσωπευτική μειοψηφία των πιστωτών, οι οποίοι πρέπει να σέβονται τις αποφάσεις που λαμβάνονται από την πλειοψηφία των πιστωτών». Αν και τα «όρνεα» είναι ο προφανής στόχος του επικείμενου κανονισμού, οι χώρες που κυριαρχούν στις χρηματοπιστωτικές αγορές βλέπουν κι αυτές την εξουσία τους να περιορίζεται σοβαρά. Η τέταρτη αρχή, με τίτλο «Αμεροληψία», απαιτεί ότι τα θεσμικά όργανα και οι φορείς που εμπλέκονται στις απόπειρες αναδιάρθρωσης του χρέους των κρατών θα πρέπει να «απολαμβάνουν την ανεξαρτησία και, κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, (θα πρέπει) να απέχουν από την άσκηση οποιασδήποτε αθέμιτης επιρροής στα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη ή την ανάληψη δράσεων που θα οδηγούν σε συγκρούσεις συμφερόντων ή διαφθοράς ή και τα δύο». Το έκτο ορίζει ότι η «κρατική ασυλία» είναι «δικαίωμα των κρατών απέναντι στα ξένα εθνικά δικαστήρια». Το έβδομο και το όγδοο, τελικά, αναφέρονται στην αναγκαία «νομιμότητα» των θεσμικών οργάνων και των λειτουργιών που σχετίζονται με τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης του χρέους κρατών και την ανάγκη να ελαχιστοποιηθεί το «οικονομικό και κοινωνικό κόστος» για τους χρεωμένους πληθυσμούς. Εάν υλοποιηθούν, οι αρχές αυτές θα επηρεάσουν την άμεση κυριαρχία των οικονομικών υπερδυνάμεων -συνήθως των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου λειτουργούν τα κυριότερα οικονομικά συγκροτήματα- στη διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους των υπερχρεωμένων χωρών.
Την παρέμβαση του ΟΗΕ σε τέτοια θέματα πυροδότησε η περίπτωση της Αργεντινής. Το 2002, η χώρα κήρυξε τη μεγαλύτερη άρνηση πληρωμής χρέους στην παγκόσμια ιστορία. Μετά το 2005 η κυβέρνηση της Αργεντινής πρότεινε ένα σχέδιο αναδιάρθρωσης του χρέους, το οποίο υπογράφηκε τελικά από το 93% των ιδιωτών πιστωτών. Οι ιδιοκτήτες ομολόγων δεχόταν επιστροφές της τάξης του 30% της ονομαστικής αξίας και της προθεσμίας πληρωμής. Αλλά το περισσότερο από το υπόλοιπο 7% το απέκτησαν τα «όρνεα» μετά το 2002 για να διεκδικήσουν δικαστικά την αποπληρωμή του. Με την πολύτιμη βοήθεια του Τόμας Γκρίζα, ενός τοπικού δικαστή της δικής τους γειτονιάς, της Wall Street, κατάφεραν να θέσουν σε κίνδυνο την όλη επιχείρηση. Ο Γκρίζα έκρινε ότι η συνήθης ρήτρα pari passu[2] που περιλαμβάνεται στα ομόλογα –η οποία έχει στόχο να διασφαλίσει ότι όλοι οι κάτοχοι αντιμετωπίζονται ισότιμα- σημαίνει ότι, αφού το 93% των πιστωτών, που αποδέχθηκαν τα νέα ομόλογα για λιγότερα χρήματα, πληρώθηκαν το σύνολο της (νέας) τιμής τους, τότε στο 7% που δεν το έκανε θα πρέπει να καταβληθεί το σύνολο της (παλαιάς) τιμής των ομολόγων τους. Πέρυσι ο ίδιος καταδίκασε επίσης την Αργεντινή να πληρώσει τοις μετρητοίς, αμέσως, τη συνολική αξία των παλαιών ομολόγων.
Καθώς η Αργεντινή έχει αρνηθεί να συμμορφωθεί με την παράλογη απόφαση του δικαστή, ο Γκρίζα έχει παραγγείλει ότι καμία τράπεζα δεν επιτρέπεται να προωθεί τις πληρωμές της χώρας προς τους πιστωτές της. Καθώς το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αρνήθηκε να εξετάσει τις προσφυγές επί του θέματος αυτού, το περασμένο έτος η Αργεντινή έφερε την υπόθεση στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το Δικαστήριο την ανέλαβε, αλλά οι ΗΠΑ απλώς αγνοούνται. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση της Αργεντινής κάλεσε τον ΟΗΕ να συζητήσει μια πολυμερή συμφωνία για την αναδιάρθρωση του χρέους, η οποία εξετάζεται τώρα. Οι ΗΠΑ και ορισμένοι από τους συμμάχους τους στην Ευρώπη καταψήφισαν την αρχική πρόταση -που υποστηρίχθηκε από τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών μελών- και είναι πιθανό να το κάνουν και πάλι τον Σεπτέμβριο και στις μελλοντικές ψηφοφορίες. Υποστηρίζουν ότι τα χρέη είναι ένα τεχνικό ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί από τεχνικό θεσμικό όργανο όπως το ΔΝΤ και όχι από ένα πολιτικό όργανο, όπως η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Είναι προφανές ότι δεν είναι θέμα ικανότητας: το «τεχνικό» ΔΝΤ ελέγχεται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, ενώ στο «πολιτικό» της Γενικής Συνέλευσης, κάθε χώρα έχει ισότιμη ψήφο.
Μπορεί να μοιάζει με κάθε άλλη περίπτωση που ο ΟΗΕ δίνει ηθική υποστήριξη προς το ασθενέστερο μέρος, χωρίς πρακτικές συνέπειες. Αλλά μπορεί επίσης να αποδειχθεί κάτι σοβαρότερο, όπως να μετατραπεί σε γεωπολιτικό ζήτημα. Δεν αφορά μόνο την Αργεντινή και άλλες ασήμαντες χρεωμένες χώρες. Κι ούτε αφορά μόνο τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το ζητούμενο εδώ είναι επίσης ο ρόλος των ΗΠΑ και των συμμάχων τους ως παγκοσμίων ηγετών, καθώς ο κόσμος επανέρχεται σε ένα σύστημα πολλαπλών δυνάμεων Μεγάλο μέρος της στήριξης του αγώνα της Αργεντινής εναντίον των «όρνεων» και υπέρ της ρύθμισης από τον ΟΗΕ για αναδιαρθρώσεις χρέους πηγάζει από μια ευρύτερη ανησυχία για τη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο με τη σειρά του απαιτεί κάποιο είδος παγκόσμιου διακανονισμού ανεξάρτητου από τα συμφέροντα και τα θεσμικά όργανα μίας μόνο χώρας. Καθώς αυτή η χώρα δεν είναι άλλη από τις ΗΠΑ, δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη που η νέα ανερχόμενη οικονομική υπερδύναμη, η Κίνα, υποστηρίζει ενεργά την πρόταση αυτή στον ΟΗΕ και στους διεθνείς διπλωματικούς κύκλους. Και φυσικά, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη, ούτε ότι η πρόταση αυτή συναντά μεγάλη αντίσταση από τους δημοσιονομικούς παράγοντες, όπως τα «όρνεα» και οι αμερικάνικοι οίκοι αξιολόγησης, αλλά και από ισχυρές πολιτικές δυνάμεις των ΗΠΑ, ιδιαίτερα τους Ρεπουμπλικάνους. Όπως έχω ήδη επισημάνει σε προηγούμενη στήλη του Telesur, αυτό το σταυροδρόμι εκφράστηκε ανοιχτά στις αμερικανικές εφημερίδες πριν από ένα χρόνο. Τον Ιούλιο του 2014, η Wall Street Journal έξαλλη δήλωνε ότι η Αργεντινή, αρνούμενη να υπακούσει στο δικαστή Γκρίζα, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κακή εκστρατεία των «Φιλελευθέρων» για «να τεθούν οι διαπραγματεύσεις του χρέους στα χέρια μιας νέας παγκόσμιας γραφειοκρατίας». Αυτή η εκστρατεία –πρόσθετε το περιοδικό – «θα έδινε περισσότερη δύναμη για τους οφειλέτες και τους πολιτικούς σε βάρος των χρηματοπιστωτικών αγορών και των δικαστηρίων των ΗΠΑ» κι έτσι θα έθετε σε κίνδυνο «την ακεραιότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών των ΗΠΑ για την υποστήριξη του νόμου και των αμερικανικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας» («Η Αργεντινή χορεύει με την άρνηση πληρωμής του χρέους», WSJ, 27 Ιουλίου 2014).
Αυτό που διακυβεύεται στη συζήτηση για τη ρύθμιση των διαδικασιών αναδιάρθρωσης του χρέους δεν είναι μόνο οι δουλειές των «όρνεων» και η δύναμη της ανεξέλεγκτης αγοράς, αλλά και η υπεροχή των θεσμών των ΗΠΑ. Σε ένα διαφορετικό γεωπολιτικό πλαίσιο, η προοπτική ενός ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης σχετικά με τη διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους θα κατέληγε όπως ακριβώς κάθε περίπτωση στα χρονικά των ευσεβών πόθων του ΟΗΕ. Ωστόσο, καθώς όχι μόνο οι χρεωμένες χώρες, αλλά και η Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές βρίσκονται πίσω από αυτή την πρωτοβουλία, μπορεί αυτό να αποδειχθεί ένα σημείο καμπής στο παγκόσμιο σύστημα.

 

 

Ο Ezequiel Adamovsky, γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες το 1971. Είναι ιστορικός και αντικαπιταλιστής ακτιβιστής. Σπούδασε Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες –όπου τώρα διδάσκει– και έχει διδακτορικό από το University College του Λονδίνου. Ως ακτιβιστής, έχει εμπλακεί στο κίνημα φοιτητών και, πιο πρόσφατα, στις συνελεύσεις του κινήματος των γειτονιών που αναδύθηκε στο Μπουένος Άιρες μετά την εξέγερση του Δεκεμβρίου του 2001.

Είναι μέλος σε συλλογικότητες και δίκτυα της παγκόσμιας αντίστασης και συμμετείχε στη διαδικασία του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ. Εκτός από τις ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις του γράφει σε ιστοσελίδες και περιοδικά από διάφορες χώρες.

Μερικά από τα βιβλία του είναι: «Αντικαπιταλισμός για αρχάριους: Η νέα γενιά των Κινημάτων Χειραφέτησης» (Μπουένος Άιρες, 2003) και «Πέρα από την παλιά Αριστερά: Έξι Δοκίμια για ένα νέο αντικαπιταλισμό» (Μπουένος Άιρες, 2007), «Ευρω-Οριενταλισμός: Η φιλελεύθερη Ιδεολογία και η εικόνα της Ρωσίας στη Γαλλία, γ. 1740-1880» (Οξφόρδη, 2006) και «Ιστορία της μεσαίας τάξης της Αργεντινής: Η άνοδος και η πτώση μιας ψευδαίσθησης, 1919-2003» (Μπουένος Άιρες, 2009).

 

Πηγή: telesurtv.net

Μετάφραση – Επιμέλεια: Παναγιώτης Ζαβουδάκης

 


[1] Τα «όρνεα» ή «αρπακτικά κεφάλαια» («vulture funds») είναι οικονομικά συγκροτήματα που αγοράζουν τίτλους σε προβληματικές επενδύσεις, όπως τα ομόλογα υψηλής απόδοσης ή εκείνα που είναι κοντά στην αθέτηση αποπληρωμής, ή μετοχές επιχειρήσεων που βρίσκονται ένα βήμα πριν την πτώχευση.

Όπως υποδηλώνει το όνομα τους, αυτά τα κεφάλαια είναι σαν τα όρνεα που πετούν πάνω από το πτώμα και περιμένουν υπομονετικά να πάρουν το μεγαλύτερο κέρδος από τα ερείπια μιας κατεστραμμένης οικονομικά εταιρείας.

[2] Pari passu είναι μια λατινική φράση που σημαίνει κυριολεκτικά «με ίσο βήμα» ή «επί ίσοις όροις». Πολλές φορές έχει τη σημασία «κατάταξη εξίσου» και κατ επέκταση, «χωρίς μεροληψία».

Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται συχνά σε περιπτώσεις δανεισμού και πτωχευτικής διαδικασίας, όπου οι πιστωτές είτε πρέπει να πληρωθούν pari passu, είτε κάθε πιστωτής πληρώνεται αναλογικά σύμφωνα με το ποσό της απαίτησης του. Εδώ η σημασία του pari passu είναι «εξίσου και χωρίς προτίμηση». Υπήρξαν περιπτώσεις όπου οι αποφάσεις βασίστηκαν σε διαφορετικές ερμηνείες του όρου.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ως αποτέλεσμα της ελληνικής κρίσης χρέους, η αναδρομική ρήτρα συλλογικής δράσης, που ψηφίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση, με την υποστήριξη της ΕΚΤ και του ΔΝΤ, επέτρεψε στον οφειλέτη (ο οποίος επίσης ελέγχεται από τα δικαστήρια) να επιβάλει την κατά 70% απώλεια για τους πιστωτές, περισσότερο από το 75% των οποίων είχαν ψηφίσει υπέρ του κουρέματος. Στην περίπτωση αυτή, το pari passu σημαίνει ότι όλοι οι επενδυτές του ιδιωτικού τομέα αντιμετωπίζονται εξίσου.

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας