του Conn Hallinan.
«Έστειλαν τους άνδρες στη μάχη,
αλλά κανένας δεν γύρισε.
Και κανένα σπίτι δεν τους καλωσόρισε
γιατί ήρθαν μέσα σε τεφροδόχο».
Ωδή από τον «Αγαμέμνονα» στην ελληνική τραγωδία Ορέστεια του Αισχύλου.
Ο Αισχύλος -ο οποίος πολέμησε στο Μαραθώνα το 490 π.Χ. στη μάχη όπου αποκρούστηκε η πρώτη περσική εισβολή στην Ελλάδα- είχε ελάχιστες αυταπάτες σχετικά με τις συνέπειες του πολέμου. Η ωδή του είναι αυτό που θα έπρεπε να πάρουν υπόψη τους οι υποψήφιοι για την προεδρία των ΗΠΑ, αν και είναι αμφίβολο αν οι περισσότεροι απ’ αυτούς θα σκεφτόταν να αναζητήσουν τη σοφία σε ένα ελληνικό θεατρικό έργο ηλικίας 2.500 χρόνων.
Κι αυτό είναι από μόνο του μια τραγωδία.
Eπιδείχτηκε μεγάλη ιστορική τύφλωση στην πορεία προς τις προκριματικές εκλογές της Αϊόβα και του Νιου Χαμσάιρ. Οι υποψήφιοι των Ρεπουμπλικάνων ετοιμαζόταν «να κλωτσήσουν τον κώλο» του Ιράκ, «να κάνουν την άμμο να λάμψει» στη Συρία, και να αντιμετωπίσουν τους Ρώσους στην Ευρώπη. Αλλά αν και οι Δημοκρατικοί υποψήφιοι ήταν πιο μετρημένοι, υπάρχει μια διάχυτη ιδεολογία από τους ενώνει όλους, αλλά στροβιλίζεται όπως ο Ρον Πωλ[1]: «Η Αμερική έχει πράγματι το δικαίωμα και το καθήκον να διευθετεί [κατά το δοκούν] τις παγκόσμιες υποθέσεις».
Αυτή η περίεργη άποψη για τον ρόλο των ΗΠΑ αποκτά χαρακτήρα μεσσιανισμού σε υποψήφιους όπως η Χίλαρι Κλίντον, η οποία επικαλείται συστηματικά τη φράση της πρώην υπουργού Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ ότι η Αμερική είναι ένα «απαραίτητο έθνος» του οποίου η δουλειά είναι να ηγείται παγκοσμίως.
Σε πρόσφατη προεκλογική συγκέντρωση στην Ιντιανόλα της Αϊόβα, η Κλίντον είπε ότι «ο γερουσιαστής [Μπέρνι] Σάντερς δεν μιλά πολύ για την εξωτερική πολιτική, και, όποτε το κάνει, αυτό εγείρει ανησυχίες, διότι μερικές φορές μπορεί να ακούγεται σαν να μην γνωρίζει πραγματικά την κατάσταση».
Σίγουρα η πρώην υπουργός Εξωτερικών μίλησε σωστά. Για τον Σάντερς η εξωτερική πολιτική έρχεται λίγο πολύ σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τα πρωτεύοντα γι’ αυτόν θέματα όπως η οικονομική ανισότητα και το εθνικό σύστημα υγείας. Όμως, αυτό που συνάγεται από το σχόλιο της είναι ότι εκείνη γνωρίζει πραγματικά την κατάσταση. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, δεν είναι εμφανές στη βιογραφία της «Δύσκολες επιλογές» ή στις προεκλογικές ομιλίες της.
Οι «Δύσκολες επιλογές» καλύπτουν τα χρόνια που [η Κλίντον] διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών και, χωρίς να το θέλουν, σκιαγραφούν μια σειρά καταστροφών της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής: το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία, τη Γεωργία, την Ουκρανία, και τον «ασιατικό άξονα» που περιλαμβάνει επικίνδυνα αυξανόμενες εντάσεις με την Κίνα. Στον πυρήνα των «Δύσκολων επιλογών» είναι η ιδεολογία της «αμερικανικής ιδιαιτερότητας», που για την Κλίντον σημαίνει το δικαίωμα των ΗΠΑ να παρεμβαίνουν σε άλλες χώρες. Όπως το θέτει ο ιστορικός Τζάκσον Λίαρς στην Επιθεώρηση Βιβλίων του Λονδίνου, στις «Δύσκολες επιλογές» [η Χ. Κ.] «προσπαθεί να κατασκευάσει μια συνεκτική λογική για μια παρεμβατική εξωτερική πολιτική και να την αιτιολογήσει με αναφορά στις αποφάσεις της ως υπουργού Εξωτερικών. Το σκεπτικό είναι σαθρό: τα αποδεικτικά στοιχεία δεν είναι καθόλου πειστικά».
Η Κλίντον είναι αναμφίβολα ένα έξυπνο άτομο, αλλά το βιβλίο της είναι εξαιρετικά ρηχό και ακριβώς το αντίθετο του «βαθυστόχαστου». Η μία πράξη εκ μέρους της για την οποία δε δείχνει καμιά μεταμέλεια είναι η ψήφος της για την εισβολή στο Ιράκ. Αλλά ακόμα και εδώ προχωρά γρήγορα, ποτέ δεν εξετάζει πραγματικά πώς γίνεται να έχουν οι ΗΠΑ το δικαίωμα να εισβάλουν και να ανατρέπουν μια κυρίαρχη κυβέρνηση. Για την Κλίντον, το Ιράκ ήταν μόνο ένα «λάθος» επειδή είχε άσχημη κατάληξη.
Επίσης [το βιβλίο] δείχνει την ανικανότητα της να αντιληφθεί την άποψη των άλλων. Έτσι, κατ’ αυτήν οι Ρώσοι προσπαθούν επιθετικά να αποκαταστήσουν την παλιά σοβιετική σφαίρα επιρροής τους, κι όχι ότι αντιδρούν στη σταθερή προέλαση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ αθετούν τις υποσχέσεις που είχαν δώσει από την εποχή της πρώτης κυβέρνησης Μπους να μην κινηθεί το ΝΑΤΟ «ούτε μια ίντσα ανατολικά» αν οι Σοβιετικοί απέσυραν τις δυνάμεις τους από την Ανατολική Ευρώπη, δεν έχει σημασία.
Δεν φαίνεται ικανή να αντιληφθεί ότι μια χώρα που έχει δεχθεί εισβολή τρεις φορές από το 1815 και έχει χάσει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπων θα μπορούσε να είναι ελαφρώς παρανοϊκή σχετικά με τα σύνορά της. Δεν υπάρχει καμία αναφορά στο ρόλο των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, των οργανισμών όπως το Εθνικό Κεφάλαιο για τη Δημοκρατία[2], και ανοιχτά φασιστικών ομάδων της Ουκρανίας που έπαιξαν ρόλο στο πραξικόπημα εναντίον της εκλεγμένης κυβέρνησης της Ουκρανίας.
Η Κλίντον επιχειρηματολογεί υπέρ του «Ασιατικού Άξονα»[3] της κυβέρνησης Ομπάμα υποστηρίζοντας ότι «έστειλε ένα μήνυμα προς την Ασία και τον κόσμο ότι η Αμερική ήταν πίσω στο παραδοσιακό ηγετικό της ρόλο στην Ασία», αλλά δεν αντιλαμβάνεται πώς αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί από το Πεκίνο. Οι ΗΠΑ δεν έφυγαν ποτέ από την Ασία -η λεκάνη του Ειρηνικού είναι εδώ και καιρό ο κυριότερος εμπορικός εταίρος μας. Έτσι, για τους Κινέζους «πίσω» και «άξονας» σημαίνει ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να ενισχύσουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην περιοχή και να δημιουργήσουν μια αντικινεζική συμμαχία. Τα έκαναν και τα δυο.
Η Κλίντον καλύπτει τη στρατιωτική επέμβαση με τη φιλοσοφία της «ευθύνης για προστασία» ή αλλιώς «R2P»[4] αλλά η οπτική της είναι επιλεκτική. Επαίρεται για την ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη, αλλά στην προεκλογική εκστρατεία της δεν έχει πει λέξη για τους αποτρόπαιους βομβαρδισμούς που διεξάγει η Σαουδική Αραβία στην Υεμένη. Χρησιμοποιεί την «ευθύνη για προστασία» για να δικαιολογήσει το γιατί οι ΗΠΑ πρέπει να ανατρέψουν τον Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία, αλλά σιωπά σχετικά με την επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας στο Μπαχρέιν για να συντρίψει τα αιτήματα για δημοκρατία που έχει ο πληθυσμός που κατά πλειοψηφία αποτελείται από σιίτες.
Η Κλίντον, μαζί με την Σαμάνθα Πάουερ, την πρέσβειρα των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, και τη Σούζαν Ράις, τη σύμβουλο εθνικής ασφάλειας της κυβέρνησης Ομπάμα, ασκούν πιέσεις για δυναμικές επεμβάσεις χωρίς να σκέφτονται -ή να παίρνουν υπόψη- τις συνέπειες.
Κι αυτές οι συνέπειες είναι ολέθριες:
Στο Αφγανιστάν: Περίπου 220.000 Αφγανοί έχουν πεθάνει από το 2001 που εισέβαλλαν οι ΗΠΑ και εκατομμύρια άλλοι είναι πρόσφυγες. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν περίπου 2.500 νεκρούς και περισσότερους από 20.000 τραυματίες, και ο πόλεμος δεν έχει ακόμα τελειώσει. Το κόστος: κοντά στα 700 δις δολάρια, χωρίς να υπολογίζουμε το μακροπρόθεσμο ιατρικό πρόγραμμα που θα μπορούσε να φτάσει τρέξει τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Στη Λιβύη: Περίπου 30.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κι άλλοι 50.000 τραυματίστηκαν κατά την επέμβαση και τον εμφύλιο πόλεμο. Εκατοντάδες χιλιάδες έχουν μετατραπεί σε πρόσφυγες. Το κόστος ήταν φθηνό: 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά έχει δημιουργήσει ένα τσουνάμι προσφύγων κι ο πόλεμος ακόμα συνεχίζεται. Προκάλεσε επίσης μία από τις πιο άνοστες παρατηρήσεις της Κλίντον. Αναφερόμενη στον Καντάφι, είπε «Ήρθαμε, είδαμε, πέθανε»[5]. Ο ηγέτης της Λιβύης εκτελέστηκε με μια ξιφολόγχη που έχωσαν στο ορθό του.
Στην Ουκρανία: Ο αριθμός των νεκρών είναι πάνω από 8.000, κάπου 18.000 έχουν τραυματιστεί και αρκετές πόλεις στο ανατολικό τμήμα της χώρας έχουν σε μεγάλο βαθμό καταστραφεί. Οι μάχες έχουν αραιώσει, αν και οι εντάσεις παραμένουν σε υψηλά επίπεδα.
Στην Υεμένη: Πάνω από 6.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, άλλοι 27.000 είναι τραυματίες και, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι περισσότεροι από αυτούς είναι άμαχοι. Δέκα εκατομμύρια Υεμενίτες δεν έχουν να φάνε και 13 εκατομμύρια δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό. Η Υεμένη εξαρτάται απόλυτα από τα εισαγόμενα τρόφιμα αλλά ένας εμπορικός αποκλεισμός από τις ΗΠΑ και τη Σαουδική Αραβία έχει αποκόψει τις περισσότερες εισαγωγές. Ο πόλεμος είναι σε εξέλιξη.
Στο Ιράκ: Υπολογίζεται ότι 400.000 ως και πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από αιτίες που σχετίζονται με τον πόλεμο μετά την εισβολή του 2003. Πάνω από 2 εκατομμύρια έχουν εγκαταλείψει τη χώρα και άλλα 2 εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό. Το κόστος: κοντά στο 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, αλλά μπορεί να αυξηθεί σε 4 τρισεκατομμύρια από τη στιγμή που θα προστεθούν όλες οι μακροπρόθεσμες ιατρικές δαπάνες. Ο πόλεμος είναι σε εξέλιξη.
Στη Συρία: Πάνω από 250.000 έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο, και 4 εκατομμύρια Σύριοι είναι πρόσφυγες. Οι μεγάλες πόλεις της χώρας έχουν ρημάξει. Ο πόλεμος είναι σε εξέλιξη.
Υπάρχουν και άλλες χώρες -όπως η Σομαλία- που θα μπορούσε κάποιος να τις προσθέσει στο πρόγραμμα-χασάπη. Έπειτα, υπάρχουν οι χώρες που έχουν επηρεαστεί από την κατάρρευση της Λιβύης. Τα όπλα που λεηλατήθηκαν μετά την πτώση του Καντάφι τροφοδοτούν σε μεγάλο βαθμό τους πολέμους στο Μάλι, το Νίγηρα και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Και πώς μπορεί κανείς να υπολογίσει το κόστος του «ασιατικού άξονα» όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά και για τους συμμάχους που στρατολογούμε για να αντιμετωπίσουμε την Κίνα; Δεδομένου ότι ο «άξονας» δημιουργήθηκε πριν από την πρόσφατη αυτοπεποίθηση της Κίνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, μήπως το σημερινό κλίμα έντασης στη λεκάνη του Ειρηνικού είναι αποτέλεσμα της κινεζικής επιθετικότητας, ή πρόκειται για προβοκάτσια των ΗΠΑ;
Η Χίλαρι Κλίντον δεν είναι η μόνη από τους Δημοκρατικούς που σκέφτεται ότι η αμερικανική ιδιαιτερότητα δίνει στις ΗΠΑ το δικαίωμα να παρεμβαίνουν σε άλλες χώρες. Η άποψη αυτή είναι λίγο πολύ διακομματική. Και ενώ ο Σάντερς ψήφισε κατά του πολέμου στο Ιράκ και επικρίνει την Κλίντον πως είναι υπερβολικά πρόθυμη να παρέμβει, ο γερουσιαστής του Βερμόντ υποστήριξε τις επεμβάσεις στη Γιουγκοσλαβία και το Αφγανιστάν. Νωρίτερα ξανανάβει τον Ψυχρό Πόλεμο κι αργότερα τον τελειώνει σαν ένα μυθιστόρημα του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ.
Με όλη του την ευθύτητα, ο Σάντερς είπε «φοβάμαι πως η υπουργός Κλίντον είναι οπαδός των καθεστωτικών αλλαγών και αρκετά επιθετική, χωρίς να γνωρίζει ποιες μπορεί να είναι οι απρόβλεπτες συνέπειες».
Θα μπορούσε η Χίλαρι να κλίνει προς μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική; Σίγουρα περισσότερο από τον Ομπάμα. Η Κλίντον πίεσε το Λευκό Οίκο να παρέμβει άμεσα στη Συρία και είχε πολύ πιο σκληρή γραμμή για το Ιράν. Περισσότερο κι από τους Ρεπουμπλικάνους; Είναι δύσκολο να το πω, επειδή οι περισσότεροι από αυτούς ακούγονται σαν να μην έχουν πάρει τα φάρμακά τους. Για παράδειγμα, αρκετοί υποψήφιοι των Ρεπουμπλικάνων δεσμεύονται να ακυρώσουν την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, και, ενώ η Κλίντον ήθελε να υπάρξει ένα πιο σκληρό παζάρι από αυτό που έκανε ο Λευκός Οίκος, στο τέλος η ίδια το υποστήριξε.
Ωστόσο, εκείνη δήλωσε ότι είναι υπερήφανη που αποκαλεί τους Ιρανούς «εχθρούς» και επιτέθηκε στον Σάντερς για την παρατήρησή του ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να βρουν κοινό έδαφος με το Ιράν για να νικήσουν το ισλαμικό κράτος. Ο Σάντερς στη συνέχεια υπαναχώρησε και είπε ότι δεν πιστεύει πως είναι δυνατό να βελτιωθούν οι σχέσεις με την Τεχεράνη στο εγγύς μέλλον.
Ο κίνδυνος από την οπτική της Κλίντον για το ρόλο της Αμερικής στον κόσμο είναι πως πρόκειται για μια παλιομοδίτικη ιμπεριαλιστική συμπεριφορά τυλιγμένη στην «ανθρωπιστική» λογική της «ευθύνης για προστασία» και ως εκ τούτου περισσότερο αποδεκτή από τον αταβισμό[6] των περισσότερων Ρεπουμπλικάνων «να κάνουν την άμμο να λάμψει»[7]. Τελικά, όμως, η «ευθύνη για προστασία» είναι μόνο θάνατος και καταστροφή σε διαφορετική συσκευασία.
Ο Αισχύλος είπε ότι «για τον πόλεμο ένας τραπεζίτης ρίχνει το βάρος του σε χρυσό».
Ο Conn Hallinan είναι αρθρογράφος για θέματα εξωτερικής πολιτικής στο περιοδικό Focus. Είναι συνταξιούχος καθηγητής δημοσιογραφίας. Υπήρξε εκδότης του People’s World.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο blog του Conn Hallinan Dispatches From the Edge.
Πηγή: peoplesworld.org
Μετάφραση – Επιμέλεια: Παναγιώτης Ζαβουδάκης
[1] Ο Ronald Ernest «Ron» Paul είναι αμερικάνος πολιτικός, συγγραφέας και γιατρός. Επειδή υπήρξε υποψήφιος και με τους Ρεπουμπλικάνους αλλά και με το κόμμα της Ελευθερίας, αναφέρεται ως παράδειγμα πολιτικού «ανεμόμυλου» που αλλάζει στρατόπεδα και παρατάξεις.
[2] Το National Endowment for Democracy (NED) είναι μια βιτρίνα των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ που έχει μορφή μη κερδοσκοπικής οργάνωσης. Ιδρύθηκε το 1983 για την «προώθηση της δημοκρατίας», όπως ισχυρίζεται. Χρηματοδοτείται κυρίως από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, με τη μορφή επιχορήγησης που παρέχεται μέσω της Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ (USIA). Χρηματοδοτεί φασιστικές παρακρατικές ομάδες σε χώρες με κυβερνήσεις μη αρεστές στις ΗΠΑ τις οποίες βαφτίζει «δημοκρατική αντιπολίτευση» και υποστηρίζει τις ενέργειες τους να «επαναφέρουν τη δημοκρατία» ανατρέποντας πραξικοπηματικά τις νόμιμα εκλεγμένες κυβερνήσεις.
[3] Το δόγμα του «Ασιατικού Άξονα» σηματοδοτεί μια αποφασιστική στροφή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια. Από την άποψη των στόχων, των ενεργειών και των πόρων που διατίθενται, θεωρείται σπουδαιότερο από το προηγούμενο δόγμα του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που καθόριζε την αμερικανική στρατηγική από την αρχή αυτής της χιλιετίας. Διατυπώθηκε για πρώτη φορά από την Χίλαρι Κλίντον το 2011 και θεωρείται ένα από τα «ισχυρά ατού» της στην πορεία της προς τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Ο «Άξονας» επιδιώκει να επαναβεβαιώσει την αμερικανική υπεροχή στις διεθνείς υποθέσεις στον απόηχο της κινεζικής οικονομικής και στρατιωτικής ανόδου.
[4] Η «ευθύνη προστασίας», στα αγγλικά «Responsibility to Protect» (R2P ή RtoP), είναι ένα δόγμα που υποστηρίζει ότι η εθνική κυριαρχία δεν είναι απόλυτο δικαίωμα, και ότι τα κράτη χάνουν μέρος της κυριαρχίας τους όταν αδυνατούν να προστατεύσουν τους πληθυσμούς τους από μαζικά εγκλήματα πρωτοφανή σε αγριότητα κι από παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (δηλαδή γενοκτονία, εγκλήματα κατά της της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου και εθνοκάθαρση).
Αν και η «ευθύνη προστασίας» είναι δόγμα και όχι νόμος, οι υποστηρικτές της ισχυρίζονται ότι βασίζεται στο σεβασμό των αρχών που διέπουν το διεθνές δίκαιο, ιδίως τις βασικές αρχές του δικαίου που αφορούν την εθνική κυριαρχία, την ειρήνη και την ασφάλεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τις ένοπλες συγκρούσεις.
Χωρίς κάποια νομιμοποίηση, η «ευθύνη προστασίας» επεμβαίνει σ΄ αυτές τις χώρες και αναλαμβάνει τη διαμεσολάβηση μεταξύ των αντιμαχόμενων, απειλεί με οικονομικές κυρώσεις και με χρήση στρατιωτικής βίας για «να αποτραπούν μαζικές αγριότητες». Σύμφωνα με τους εμπνευστές της «οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τα κράτη, οι περιφερειακές οργανώσεις, και οι διεθνείς οργανισμοί, όλοι έχουν ένα ρόλο να παίξουν στη διαδικασία R2P. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι τους αποφαίνονται ποιες χώρες βρίσκονται σε κίνδυνο μαζικών εθνοκαθάρσεων, ορίζουν τα θύματα και τους θύτες και τάσσονται υπέρ της μιας και κατά της άλλης πλευράς αναμένοντας ευκαιρία για στρατιωτική επίθεση με πρόσχημα να σώσουν τους πληθυσμούς. Για λόγους νομιμοφάνειας, η άδεια για την «έσχατη λύση» δηλαδή τη στρατιωτική επέμβαση ανήκει αποκλειστικά στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (UNSC).
[5] Η Κλίντον παραφράζει βλακωδώς την ιστορική φράση «Veni, vidi, vici» («Ήρθα, είδα, νίκησα») με την οποία ο Ιούλιος Καίσαρας ανήγγειλε λακωνικά στη Σύγκλητο τη νίκη του κατά του βασιλιά του Πόντου Φαρνάκη.
[6] Αταβισμός: η επανεμφάνιση ιδεών, συμπεριφορών, μεθόδων κλπ που είχαν ξεχαστεί και θεωρούσαμε ότι ανήκουν στο παρελθόν.
[7] Αναφέρεται στη δήλωση του Ρεπουμπλικανού γερουσιαστή Τεντ Κρουζ πως οι ΗΠΑ πρέπει να βομβαρδίζουν το ISIS «μέχρι να λάμψει η άμμος τη νύχτα».
