Εργατικός Αγώνας

Τι ήταν η εξέγερση του Ίλιντεν

Του Γιώργου Πετρόπουλου.

Πολύς θόρυβος ξεσηκώθηκε αυτές τις μέρες απ’ αφορμή τη νέα πρόταση που έθεσε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων η ηγεσία της ΠΓΔΜ για το θέμα του ονόματος της γειτονικής χώρας. Η νέα πρόταση αφορά στο όνομα Republika Ilindenska Makedonija που στα ελληνικά μεταφράζεται σε «Δημοκρατία της Μακεδονίας του Ίλιντεν» ή πιο περιφραστικά «Ιλιντενιανή Μακεδονία».

Ο προσδιορισμός δεν είναι γεωγραφικός αλλά ιστορικός. Παραπέμπει στην εξέγερση του Ίλιντεν στις 20 Ιουλίου του 1903, ανήμερα της γιορτής του Προφήτη Ηλία. «Ίλιντεν» στις σλάβικες γλώσσες είναι η ημέρα του προφήτη Ηλία, η γιορτή του προφήτη Ηλία και εξέγερση του Ίλιντεν σημαίνει την εξέγερση την ημέρα της συγκεκριμένης γιορτής.

Είχε, όμως εκείνη η εξέγερση κάποιον αλυτρωτικό χαρακτήρα; Παραπέμπει σε εθνικισμό; Θα ήταν εντελώς παράλογο να υποστηρίξει κανείς κάτι τέτοιο. Το 1903 η γεωγραφική Μακεδονία βρισκόταν υπό την κυριαρχία της οθωμανικής αυτοκρατορίας και η εξέγερση του Ίλιντεν ενάντια στην οθωμανική τυραννία στρεφόταν. Επρόκειτο για μια αστική επανάσταση που στόχο είχε την απελευθέρωση από τον πολιτικό και κοινωνικό (φεουδαρχία) οθωμανικό ζυγό.

Η εξέγερση του Ίλιντεν δεν αφορούσε σε εθνικούς, θρησκευτικούς, φυλετικούς ή άλλους διαχωρισμούς και αποσκοπούσε στην αυτονόμηση της Μακεδονίας και σε ένα πολυεθνικό μακεδονικό κράτος χωρίς διακρίσεις μεταξύ των πολιτών του. Όπως βεβαιώνουν οι ιστορικές πηγές στην εξέγερση έλαβαν μέρος όλοι οι σλαβόφωνοι χριστιανικοί πληθυσμοί της Μακεδονίας (Πατριαρχικοί και σχηματικοί), βλάχοι αλλά και ελληνόφωνοι. Στα κείμενα της εξέγερσης του Ίλιντεν βρίσκουμε τις ιδέες του Ρήγα Φεραίου για ενότητα και εξέγερση των βαλκανικών λαών κατά των Οθωμανών αλλά και τις απελευθερωτικές ιδέες του εργατικού κινήματος πάνω στο εθνικό ζήτημα και στη συμβίωση λαών και εθνών σε πολυεθνικά κράτη.

Η εξέγερση του Ίλιντεν- την πρωτοβουλία της οποίας είχαν οι σλαβόφωνοι της Μακεδονίας- οργανώθηκε από την Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) στην ηγεσία της οποίας βρίσκονταν σοσιαλιστές.

Είναι αλήθεια ότι στη συνέχεια η Βουλγαρία επιχείρησε για δικούς της εθνικιστικούς- σοβινιστικούς σκοπούς να καπελώσει αυτό το κίνημα. Κι είναι επίσης αλήθεια ότι η τότε Ελλάδα αντιτάχθηκε στην επανάσταση του Ίλιντεν και συνεργάστηκε με την Οθωμανική αυτοκρατορία ενάντια στους σλαβόφωνους επαναστάτες και στις οργανώσεις τους. Αυτά όμως τα γεγονότα δεν καθιστούν την εξέγερση του Ίλιντεν δημιούργημα του βουλγάρικου εθνικισμού ούτε πολύ περισσότερο επιτρέπουν την ιστορική παραχάραξη που αφήνει ανοικτό το χώρο στις αντιλήψεις του ελληνικού εθνικισμού. Τα ιστορικά γεγονότα τα μελετάμε στο χώρο και στο χρόνο που έγιναν κι όχι με τα μάτια των μετέπειτα εξελίξεων ή του σήμερα

Οι σλαβομακεδόνες, όχι τώρα αλλά πάνω από έναν αιώνα, θεωρούν την εξέγερση του Ίλιντεν κομβικό σημείο της εθνογένεσής τους. Κι έχουν κάθε λόγο να το βλέπουν έτσι καθώς, στην πλειοψηφία του, το σλαβόφωνο στοιχείο της Μακεδονίας μέσα από αυτή την εξέγερση αντιλαμβανόταν αυτοτελή το ρόλο και την ταυτότητά του κι όχι παράρτημα κάποιου άλλου έθνους- κράτους. «Η Μακεδονία στους Μακεδόνες» ήταν το κεντρικό σύνθημα της εξέγερσης και σήμαινε μια Μακεδονία απελευθερωμένη από τους Οθωμανούς στην οποία θα ζούσαν όλοι οι μακεδονικοί πολυεθνικοί και πολυθρησκευτικοί λαοί.

Υπάρχουν αρκετοί στον ευρύτερο χώρο της σημερινής Αριστεράς που αρνούνται ότι οι γείτονες αποτελούν έθνος. Οφείλουμε να θυμίσουμε σε όλους αυτούς ότι το ΚΚΕ, ιστορικά, αναγνώριζε την ύπαρξη Σλαβομακεδονικής εθνότητας και στις τρεις βαλκανικές χώρες (Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία). Κι αυτό πολύ πριν δημιουργηθεί η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας στο πλαίσιο της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο. Το σημερινό ΚΚΕ, έχει επίσης αναγνωρίσει την ύπαρξη σλαβομακεδονικού έθνους αλλά ως σημείο δημιουργίας του θέτει την περίοδο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με την συγκρότηση της Σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας. Τον Φεβρουάριο του 2011 σε απόφαση της ΚΕ του KKE αναφερόνταν: «Το κυρίαρχο έθνος που υπάρχει στην ΠΓΔΜ δημιουργήθηκε ως τέτοιο μόνο μετά το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν συνέτρεξαν οι παραπάνω όροι στην Αυτόνομη Δημοκρατία στα πλαίσια της Γιουγκοσλαβίας, ενώ υπάρχουν πολλές αποδείξεις πως μέχρι μια περίοδο ως προσδιορισμός χρησιμοποιούνταν επίθετο που αναφερόταν στη σλαβική καταγωγή (Σλαβομακεδόνας)».

Το μανιφέστο της εξέγερσης του Ίλιντεν

Η εξέγερση του Ίλιντεν ξεκίνησε από το βιλαέτι του Μοναστηρίου (Μπίτολα). Το βράδυ της 20ης Ιουλίου 1903 οι επαναστάτες κατέλαβαν το Κρούσοβο κι από εκεί εξέδωσαν ένα μανιφέστο, τη «Διακήρυξη του Κρουσόβου» στην οποία φαίνεται ξεκάθαρα ο χαρακτήρας της επανάστασης. Θα παραθέσουμε ολόκληρο αυτό το ντοκουμέντο ώστε ο αναγνώστης να έχει πλήρη αντίληψη του θέματος. Θεωρούμε άλλωστε καθοριστικής σημασίας τη γνώση πάνω στα ιστορικά γεγονότα ώστε να μην μένει το παραμικρό έδαφος στον εθνικισμό να ψαρεύει σε θολά νερά.

Η Διακήρυξη του Κρουσόβου

Σλόμποντα ίλι σμρτ (Ελευθερία ή θάνατος)

Πρόσκληση προς τον τουρκικό λαό της Επαναστατικής Περιφέρειας Κρουσόβου

Ανωτάτη Διοίκηση των Επαναστατών του Κρουσόβου

Ίλιντεν 1903

’Αδέρφια, συμπατριώτες και αγαπημένοι γείτονες.

Εμείς, οι αιώνιοι γείτονες σας, φίλοι και γνωστοί από τ’ ωραίο Κρούσοβο και τα πανέμορφα χωριά του, επειδή δεν μπορούσαμε πιά να υποφέρουμε την τυραννία των διψασμένων για αίμα και πεινασμένων για ανθρώπινο κρέας μουρτάτηδων που έχουν σκοπό να μας οδηγήσουν στην αλληλοσφαγή και να μας εξωθήσουν στη ζητιανιά και την αγαπημένη μας και πλούσια γη της Μακεδονίας να μετατρέψουν σε έρημο, σήμερα σηκώσαμε κεφάλι και, χωρίς διακρίσεις θρησκείας, εθνικότητας, φύλου και πεποιθήσεων, αποφασίσαμε να προστατευτούμε από τους δικούς σας και δικούς μας εχθρούς και να κερδίσουμε την ελευθερία.

Ξέρετε πολύ καλά πως δεν είμαστε κακοί και καταλαβαίνετε πως απ’ τα πολλά βάσανα βάλαμε το κεφάλι στον τορβά για να ζήσουμε ανθρώπινα ή να πεθάνουμε παλληκαρίσια. Επειδή πάππου προς πάππου συμβιώνουμε σε τούτη δω τη γης, σας έχουμε σαν δικούς μας και θέλουμε ως το τέλος να μείνετε δικοί μας.

Δεν πήραμε τα όπλα εναντίον σας- αυτό θα ήταν ντροπή για μάς. Δεν σηκώσαμε τα όπλα εναντίον του ειρηνικού, εργατικού και τίμιου τουρκικού λαού που τρέφεται σαν κι εμάς απ’ τον ματωμένο ιδρώτα του- αυτός ο λαός είναι αδέλφια μας και μ’ αυτόν το λαό ζήσαμε και θέλουμε να ζούμε μαζί.

Δεν βγήκαμε να σφάξουμε, να λεηλατήσουμε, να κάψουμε και να κλέψουμε- μας φτάνουν οι βιαιοπραγίες των αναρίθμητων ντερεμπέηδων πάνω στη φτωχιά και ματωμένη Μακεδονία μας. Δε βγήκαμε να εκχριστιανίσουμε και να ατιμάσουμε τις μάνες και τίς αδελφές σας, τις γυναίκες και τις κόρες σας: πρέπει να ξέρετε ότι η περιουσία σας, η ζωή σας, η πίστη και η τιμή σας είναι για μάς τόσο σεβαστές όσο σεβαστές είναι και οι δικές μας.

Απεναντίας, πήραμε τα όπλα για να διαφυλάξουμε την περιουσία, την πίστη και την τιμή σας

Δεν είμαστε μουρτάτες [αρνησίθρησκοι], δεν είμαστε ληστές- είμαστε επαναστάτες που δώσαμε όρκο να πεθάνουμε για το δίκιο και την ελευθερία. Αγωνιζόμαστε και θα αγωνιζόμαστε εναντίον των μουρτάτηδων και των Ληστών, εναντίον των τυράννων και των παρανόμων, εναντίον των βιαστών της τιμής μας και της πίστης μας και εναντίον των εκμεταλλευτών του ίδρωτα και του μόχθου μας.

Από μάς κι από τα χωριά μας να μη φοβάστε- σέ κανέναν σας δεν θα προξενήσουμε ζημιές.

Εμείς, όχι μόνο σάς θεωρούμε αδέλφια μας, αλλά και σας συμπονούμε σαν αδέλφια μας, επειδή καταλαβαίνουμε ότι και σεις είστε σκλάβοι σαν κι εμάς, σκλάβοι της αυτοκρατορίας και των μπέηδών της, των αφεντάτων και των πασάδων της, δούλοι των πλούσιων και ισχυρών, των εκβιαστών και των τυράννων, εκείνων που πυρπόλησαν την αυτοκρατορία απ’ τις τέσσερις μεριές και μάς ανάγκασαν να ξεσηκωθούμε για το δίκιο, την ελευθερία και για ανθρώπινη ζωή.

Για δίκιο- ελευθερία- ανθρώπινη ζωή σάς καλούμε και σάς να ‘ρθήτε και ν’ αγωνιστούμε μαζί.

Ελάτε κοντά μας, αδέλφια μουσουλμάνοι για να πολεμήσουμε τους εχθρούς σας και εχθρούς μας. Ελάτε κάτω από την σημαία τής “Αυτόνομης Μακεδονίας”! Ή Μακεδονία είναι ή κοινή μας μάννα και φωνάζει για βοήθεια.

Ελάτε να συντρίψουμε τις αλυσίδες της δουλείας για να γλυτώσουμε από τα βάσανα και τα μαρτύρια και να στεγνώσουμε τούς ποταμούς αίματος και δακρύων.

Ελάτε κοντά μας, αδέλφια να ενώσουμε τις καρδιές και τις ψυχές και να σωθούμε ώστε να ζήσουμε ειρηνικά, και τα παιδιά και εγγόνια μας να δουλέψουν ήσυχα και να προκόψουν.

Αγαπημένοι μας γείτονες. Καταλαβαίνουμε ότι εσείς, Τούρκοι και Αλβανοί Μουσουλμάνοι, νομίζετε πως ή Αυτοκρατορία είναι δική σας και πως δεν είστε δούλοι, επειδή στην οθωμανική σημαία δεν υπάρχει σταυρός αλλά ημισέληνος. Ότι αυτό είναι λάθος σύντομα θα το νοιώσετε και θα το καταλάβετε. Αν όμως σας είναι δυσάρεστο να ‘ρθετε μαζί μας και να εκδηλωθείτε εναντίον της Αυτοκρατορικής τυραννίας, εμείς τ’ αδέρφια σας σε πατρίδα και βάσανα δεν θα σας πειράξουμε και δεν θα σάς μισήσουμε.

Εμείς μόνοι μας θα αγωνιστούμε και για μάς και για σάς, και αν είναι αναγκαίο θα πεθάνουμε μέχρις ενός κάτω από την σημαία για την δική μας και την δική σας ελευθερία και γειά το δικό μας και το δικό σας δίκιο.

«Ελευθερία ή θάνατος» γράφει στα μέτωπά μας και στην ματωμένη σημαία μας. Σηκώσαμε αυτήν την σημαία και δεν υπάρχει επιστροφή.

Αν και σεις μάς θεωρείτε αδέλφια σας και θέλετε το καλό μας, αν λογαριάζετε πάλι να ζήσετε μαζί μας όπως έχετε ζήσει μέχρι τώρα, και αν είστε πιστοί και άξιοι γιοί της μάννας Μακεδονίας, μπορείτε να μάς βοηθήσετε μόνον μ’ έναν τρόπο- και αυτή είναι η μεγάλη βοήθεια: να μην ενωθείτε με τους εχθρούς, να μην έλθετε με όπλα εναντίον μας και να μην βιαιοπραγήσετε στα χριστιανικά χωριά.

– Ο θεός ας ευλογήσει τον ιερό αγώνα για το δίκιο και την ελευθερία.

– Ζήτω οι αγωνιστές της ελευθερίας και όλα τα τίμια και καλά τέκνα της Μακεδονίας.

– Ζήτω! Για μια Αυτόνομη Μακεδονία.

 

Πηγή: Ίωνος Δραγούμη: «Τα τετράδια του Ίλιντεν», Εκδόσεις Πετσίβα, Αθήνα 2000, σελ. 580- 582

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας