Εργατικός Αγώνας

Οι νέες τεχνολογίες και η εργατική τάξη (μέρος 3ο)

Ο Εργατικός Αγώνας επιχειρεί να ανοίξει μια συζήτηση για την προοπτική της εργατικής τάξης στο σύγχρονο κόσμο με την είσοδο των νέων τεχνολογιών και τις νέες εργασιακές σχέσεις που αυτές επιβάλλουν. Στα πλαίσια αυτά, δημοσιεύει μια εργασία του Γεράσιμου Αραβανή υπό τον γενικό τίτλο «Οι νέες τεχνολογίες, οι επιπτώσεις στους εργαζόμενους και την καπιταλιστική οικονομία, η προοπτική της εργατικής τάξης». Η εργασία δημοσιεύεται σε «αυτοτελή» επιμέρους τμήματα και, με την ολοκλήρωσή της, θα δοθεί στο σύνολό της με τη μορφή ηλεκτρονικού βιβλίου. Σήμερα δημοσιεύουμε το τρίτο μέρος:

 

Οι τεχνολογίες και ένταση των οικονομικών ανισοτήτων

Το γενικό συμπέρασμα των καθηγητών του ΜΙΤ είναι ότι ελάχιστοι κερδίζουν μυθικά ποσά, ένας μεγαλύτερος αριθμός επωφελείται και το μεγάλο κομμάτι των εργαζομένων πλήττεται σημαντικά.

Τα τελευταία χρόνια οι ανισότητες στις ΗΠΑ διευρύνονται και μαζί σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο. Ο πλούτος συγκεντρώνεται με εντατικούς ρυθμούς στην αστική τάξη σε βάρος των εργαζομένων, κάτι που φυσικά ισχύει γενικότερα στον καπιταλισμό και όχι μόνο στη σημερινή περίοδο. Το μερίδιο του εθνικού εισοδήματος που καρπώνεται στις Ηνωμένες πολιτείες Αμερικής η αστική τάξη- πολυεθνικές και γενικότερα μεγάλες εταιρείες, διευθυντικά στελέχη, επενδυτές- κινείται ανοδικά. Το 2014 τα τελικά κέρδη προ φόρων ως μερίδιο της συνολικής οικονομίας έφθασαν στο υψηλότερο σημείο τους των τελευταίων 85 χρόνων, ισοφαρίζοντας το ρεκόρ που είχε σημειωθεί το 1942 όταν τα κέρδη είχαν αυξηθεί κατακόρυφα εξαιτίας του Β’ παγκόσμιου πολέμου[1].

Το μερίδιο της εργασίας στο ΑΕΠ των ΗΠΑ, ένας δείκτης που δεν μπορεί να θεωρηθεί   απολύτως αξιόπιστος διότι σε αυτό περιλαμβάνονται και οι μισθοί των διευθυντικών και κάθε είδους μεγαλοστελεχών στην οικονομία οι οποίοι φυσικά δεν ανήκουν στην εργατική τάξη αλλά στην αστική, το 2000 ανερχόταν στο 63% ενώ το 2013 ήταν μόλις 57% και αυτό σημαίνει μια μετατόπιση 750 δισ. $ από την εργασία   στο κεφάλαιο.   Για τις Ηνωμένες πολιτείες επίσης ένα σημαντικό στοιχείο πέρα από το προηγούμενο είναι εντελώς ενδεικτικό και συγκεκριμένα η σύγκριση της εξέλιξης του πραγματικού ΑΕΠ κατά κεφαλήν προς το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα. Αν θεωρηθεί το 1975 χρονιά κατά την οποία συμπίπτει το μέσο κατά κεφαλή ΑΕΠ με τον μέσο   εισόδημα και χαρακτηριστεί το σημείο ισορροπίας ως 100 τότε από τα στοιχεία προκύπτει το εξής:   Το 1960 το μέσο ΑΕΠ ήταν 70 και το μέσο εισόδημα 80. Το 1975 αυτά τα νούμερα ισοφαρίζουν στο 100. Έκτοτε το μέσο ΑΕΠ κινείται με εντατικούς αυξητικούς ρυθμούς ώστε το 2010 να φθάσει περίπου το 185 ενώ το μέσο εισόδημα αυξάνει ελάχιστα και σήμερα βρίσκεται στο 110[2].

Τις τελευταίες δεκαετίες στις Ηνωμένες πολιτείες αυξήθηκε πολύ ο πλούτος. Το κατώτερο 80% της κατανομής του εισοδήματος υπέστη καθαρή μείωση και το κορυφαίο 20% δεν   πήρε μόνο το 100% της αύξησης του πλούτου αλλά πολύ περισσότερο. Δεν πήρε μόνο τα τρισεκατομμύρια του νέου πλούτου, αλλά   απέσπασε και ένα   σημαντικό μέρος από αυτό που κατείχε το κατώτερο 80%.

Εντός του στρώματος των πλούσιων Αμερικανών παρουσιάζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις στην κατανομή. Το 80% της αύξησης του πλούτου το καρπώθηκε το 5% και ακόμη το 1% ιδιοποιήθηκε περισσότερο από το μισό της αύξησης. Το 2013 το εισόδημα των 400 πιο πλούσιων Αμερικανών έφτασε το ύψος ρεκόρ των 2 δισ. $, υπερδιπλάσιο από το 2013[3].

Το συμπέρασμα είναι ότι οι πλουσιότεροι συγκεντρώνουν όλο και πιο πολύ πλούτο, εκτός από την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας παίρνουν και ένα σημαντικό μέρος των εισοδημάτων των εργαζομένων, αλλά η κατανομή εντός της ανώτερης εισοδηματικής ομάδας είναι εξαιρετικά άνιση, μια φούχτα συγκεντρώνουν αμύθητο πλούτο.

Εντός της ανώτερης εισοδηματικά ομάδας αυξάνονται οι μη εργαζόμενοι πλούσιοι, κάτοχοι μεγάλων περιουσιών που στο πολύ μεγάλο ποσοστό τους δεν προήλθαν από οικονομική δραστηριότητα, από επιχειρηματικά κέρδη, αλλά από μεγάλες κληρονομιές. «Δεν χρειάζεται να δουλεύουν, οι ίδιοι διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία που παράγουν εισοδήματα, μετοχές, ομόλογα, ακίνητα…[4] Τα ποσά αυτά που κληρονομούνται αυξάνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες υπολογίζεται ότι μέχρι το 2061 θα κληρονομηθούν επιπλέον 36 τρις. $. Το 1978 στο πλουσιότερο 1% των νοικοκυριών αναλογούσε το 20% των εισοδημάτων από επιχειρηματικές δραστηριότητες. Το 2007 αυτό είχε αυξηθεί στο 49%. Καθώς τα εισοδήματα αυτά από επιχειρηματικές δραστηριότητες συγκεντρώνονται σε λιγότερους ανθρώπους, ένας σχετικά μικρός αριθμός πλουσίων αμερικανών επενδύουν τα εισοδήματά τους σε κεφαλαιακά περιουσιακά στοιχεία με αποτέλεσμα την περαιτέρω συσσώρευση πλούτου από αυτούς.[5]

Το φαινόμενο αυτό, να συγκεντρώνονται τεράστιες περιουσίες σε ένα συνεχώς διευρυνόμενο τμήμα της αστικής τάξης και να προέρχονται από μετοχές, ακίνητα και ομόλογα το επεσήμανε ως βασικό χαρακτηριστικό της εποχής του ιμπεριαλισμού ο Λένιν, έγραφε χαρακτηριστικά: Από δω πηγάζει η ασυνήθιστη αύξηση της τάξης ή πιο σωστά του στρώματος των εισοδηματιών, δηλαδή των προσώπων που ζουν με το «κόψιμο κουπονιών», των προσώπων που είναι τελείως ξεκομμένα από τη συμμετοχή σε οποιαδήποτε επιχείρηση, των προσώπων που επάγγελμά τους είναι η τεμπελιά. [6] Μόνο που αυτό το στοιχείο, όπως τόνισε ο ίδιος, δεν είναι μια παρενέργεια του καπιταλισμού ιδιαίτερα στο ιμπεριαλιστικό στάδιο του, αλλά το γεννά το αστικό μονοπώλιο και δεν μπορεί να απαλλαγεί από αυτό. Είναι μια τάση που επιδρά βαθιά στην οικονομία, στις σχέσεις παραγωγής και γενικότερα στις κοινωνικές σχέσεις, στο κράτος, στο εποικοδόμημα και οδηγεί στην στασιμότητα και το σάπισμα του συστήματος. Έντονες ανησυχίες για αυτό το φαινόμενο εκφράζουν και πολλοί αστοί συγγραφείς, όπως ο TomasPiketty που θεωρεί τη συγκέντρωση αυτή του πλούτου, «ως βασική πηγή εισοδήματος μιας νέας αριστοκρατίας».

Όλα αυτά τα χρόνια το εργατικό και το λαϊκό εισόδημα συμπιέζεται. Προηγουμένως αναφέραμε τη μείωση του ποσοστού της εργασίας στο ΑΕΠ. Υπάρχει επιπλέον πλήθος άλλων στοιχείων που το αποδεικνύουν. Το διάμεσο εισόδημα, δηλαδή το εισόδημα των νοικοκυριών που βρίσκεται στο μέσον της κατάταξης των εισοδημάτων   ήταν το 1999 54.932 δολάρια, ενώ το 2011 μειώθηκε σχεδόν κατά 10% φθάνοντας στα 50.021 δολάρια, παρόλο που το συνολικό ΑΕΠ έφτασε σε ύψος ρεκόρ. [7] Πρέπει να σημειωθεί ότι η μείωση αυτή έπληξε περισσότερο τα φτωχότερα τμήματα των εργαζομένων και ακόμη περισσότερο το μεγάλο αριθμό των ανειδίκευτων. Ένα επιπλέον στοιχείο που φανερώνει την εισοδηματική πόλωση στην αμερικανική και όχι μόνον κοινωνία είναι ο αριθμός των εργαζομένων   φτωχών. Τις παλαιότερες δεκαετίες η φτώχεια αγκάλιαζε κυρίως αυτούς που δεν εργαζόταν. Οι εργαζόμενοι φτωχοί, όσους θεωρούν φτωχούς οι αστικές στατιστικές, με πλήρη απασχόληση ήταν λίγοι. Έπληττε κυρίως χήρες και ορφανά, συνταξιούχους και γενικότερα ηλικιωμένους, ανάπηρους, σοβαρά αρρώστους και φυσικά ανέργους. Αναπτύσσεται από τους κυρίαρχους κύκλους η θεωρία ότι αυτοί δεν θέλουν να εργαστούν. Η πραγματικότητα είναι ότι οι φτωχοί στις Ηνωμένες πολιτείες είναι εργατικοί. Πολύ συχνά εργάζονται περισσότερες από 40 ώρες την εβδομάδα, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις εργάζονται σε δύο και περισσότερες δουλειές. Παρόλα αυτά οι ίδιοι και οι οικογένειες τους παραμένουν φτωχοί.[8] Οι αιτίες είναι πολλές και κατανοητές. Οι μισθοί συνεχίζουν να μειώνονται. Το 2013 ο αριθμός των εργαζομένων φτωχών αυξήθηκε στα 47 εκατ. Το 1/4 των Αμερικανών εργαζομένων αμειβόταν με λιγότερο μισθό από τον αναγκαίο ώστε μια οικογένεια να ζει πάνω από το όριο της φτώχειας. Η πραγματική αιτία της αύξησης των εργαζομένων φτωχών δεν ήταν η κρίση του 2008, αφού μετά την κρίση και κατά την «ανάκαμψη», μεταξύ 2010 και 2013 τα εισοδήματα του φτωχότερου 20% του πληθυσμού μειώθηκαν κατά 8%. Πρόκειται για φαινόμενο με μόνιμα χαρακτηριστικά στον καπιταλισμό και δεν είναι καθόλου παροδικό. Ένα πολύ μεγάλο τμήμα των εργαζομένων φτωχών αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης και καταφεύγει σε προγράμματα σίτισης. Από τα 46 εκατ. ανθρώπων που συμμετείχαν στα προγράμματα αυτά περισσότεροι από τους μισούς ήταν εργαζόμενοι.

Η πραγματική αξία του κατώτατου μισθού διαβρώνεται από τον πληθωρισμό. Ενδεικτικά σημειώνουμε εδώ ότι η πραγματική αξία του κατώτατου μισθού του 2014 ήταν 7.25 δολάρια την ώρα, ενώ για τη διατήρηση της αγοραστικής δύναμης που είχε ο κατώτατος μισθός το 1968 έπρεπε να είμαι 10,86 $ και μάλιστα χωρίς να συνυπολογιστεί ότι η αμερικανική οικονομία από το 1968 έγινε πολύ πιο παραγωγική και πιο μεγάλη. Παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς, ότι οι εργαζόμενοι που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό είναι κατά πλειοψηφία έφηβοι που θέλουν να βγάλουν το χαρτζιλίκι τους, η μέση ηλικία των εργαζομένων π.χ. στα FastFoodείναι τα 28 χρόνια και για τις γυναίκες που αποτελούν τα δύο τρίτα των απασχολουμένων σ’ αυτά είναι τα 32 και στα πολυκαταστήματα τα 30 χρόνια. Σύμφωνα με μελέτη του πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ to 52% των εργαζομένων σε FastFoodεξαρτιόταν από κάποιας μορφής δημόσια βοήθεια.

Συμπέρασμα: Η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας, τη συνολική παραγωγή και τον πλούτο, από την αύξηση αυτή όμως δεν επωφελούνται καθόλου οι εργαζόμενοι. Από την άποψη της κατανομής του πλούτου η κοινωνία πολώνεται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς. Οι εργαζόμενοι συνολικά σημειώνουν απώλειες και στις γραμμές τους επίσης η πόλωση εντείνεται. Ένα μεγάλο τμήμα τους ωθείται κάτω από το όριο της φτώχειας. Η αστική τάξη αυξάνει κατακόρυφα τα εισοδήματα της, στις γραμμές της όμως εντείνονται με ταχύτατους ρυθμούς οι διαφοροποιήσεις. Ο περισσότερος πλούτος συγκεντρώνεται φυσικά στο πολυεθνικό κεφάλαιο και στα υψηλόβαθμα στελέχη. Αυξάνονται οι κάτοχοι μεγάλων περιουσιών που αποκομίζουν πολύ μεγάλα κέρδη από αυτές. Εντείνεται ο παρασιτισμός, ο ιμπεριαλισμός προσεγγίζει τα όρια του.

 


[1] Robert Reich, Καπιταλισμός για τους πολλούς, όχι τους για λίγους ,   εκδόσεις Λιβάνη , σ. 144

[2] Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο των Erik BrynjolfssonAndrew McAfee και αποτυπώνονται πίνακα που περιλαμβάνεται στη σελίδα 223 του βιβλίου.

[3] Erik BrynjolfssonAndrew McAfee, όπως προηγουμένως σελίδα 221  

[4] Robert Reich, όπως προηγουμένως , σ. 231

[5] Όπως προηγουμένως σ 233

[6] Β Λένιν Ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού τόμος 26 σ. 404

[7]Erik BrynjolfssonAndrew McAfee, όπως προηγουμένως σ 222

[8] Robert Reich, όπως προηγουμένως σ. 218

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας