Εργατικός Αγώνας

Ποια έξοδος από την κρίση και ποιο μνημόνιο;

Του Γιώργου Πετρόπουλου.

Τους τελευταίους μήνες δύο ζητήματα προτάσσονται με την μορφή συνθημάτων, τα οποία, όμως, συμπυκνώνουν την, υποτιθέμενη, οικονομική και πολιτική προοπτική της χώρας. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι βρισκόμαστε σε πορεία εξόδου από την κρίση. Η αντιπολίτευση- συμπεριλαμβανομένης και της Αριστεράς σε όλες της τις αποχρώσεις- ότι οδεύουμε σε ένα τέταρτο μνημόνιο. Και οι δύο ισχυρισμοί είναι λανθασμένοι, εντελώς αβέβαιοι και μακριά από την ουσία του προβλήματος τη ελληνικής κρίσης.

 

Για ποια έξοδο από την κρίση γίνεται λόγος;

Όταν η κυβέρνηση κάνει λόγο για έξοδο από την κρίση δεν αναφέρεται σε τίποτε άλλο από την αποκατάσταση της δυνατότητας της Ελλάδας να μπορεί να δανείζεται ομαλά από τις διεθνείς αγορές χρήματος. Να επιστρέψει δηλαδή εκεί ακριβώς που βρισκόταν στην περίοδο πριν από το 2009- 2010. Με την διαφορά, πως αυτή η επαναφορά θα γίνει με μία χώρα στο εσωτερικό της οποίας έχει ρημαχτεί ο εθνικός της πλούτος μέσω των ιδιωτικοποιήσεων, έχει επαναρυθμιστεί η αγορά εργασίας με μεσαιωνικούς όρους υπέρ του κεφαλαίου, οι μισθοί και οι συντάξεις έχουν συμπιεστεί κάτω από το όριο της φτώχειας, η ανεργία αγκαλιάζει περί το 1,5 πρώην εργαζόμενους, η εργατική τάξη έχει συντριβεί ως τάξη καθώς ούτε πολιτική ούτε συνδικαλιστική εκπροσώπηση διαθέτει.

Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση- ιδιαίτερα μετά το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης και μετά τον κυβερνητικό ανασχηματισμό- έχουν περιγράψει τον οδικό χάρτη «εξόδου» από την κρίση μέσα από τα παρακάτω βήματα: α) Ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης το συντομότερο δυνατό, β) υιοθέτηση και ενεργοποίηση από τους δανειστές των βραχυπρόθεσμων μέτρων διευθέτησης του ελληνικού χρέους, γ) ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ώστε να αυξηθεί, κυρίως, η ρευστότητα των τραπεζών δ) έξοδος της Ελλάδας στις αγορές χρήματος για δανεισμό κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2017. Αν αυτά τα βήματα ολοκληρωθούν με επιτυχία και η χώρα αποκτήσει σταθερότητα και μακροπρόθεσμη δυνατότητα να δανείζεται από τις αγορές δεν θα έχει την ανάγκη να προσφύγει σε νέο κρατικό δανεισμό, σε νέο δηλαδή χρηματοδοτικό πρόγραμμα, άρα σε νέο μνημόνιο. Συνεπώς, μας λένε, θα έχουμε βγει από την κρίση και σιγά- σιγά θα επανέλθει η κανονικότητα στην οικονομία και στην κοινωνία.

Ασφαλώς δεν λένε την αλήθεια. Κι αυτό γιατί το σχέδιο που παρουσιάζουν δεν συνιστά έξοδο από την κρίση, δεν συνιστά αντιμετώπιση των αιτιών που την προκάλεσαν αλλά αποκατάσταση της δυνατότητας της χώρας να δανείζεται από τις αγορές με χαμηλά επιτόκια, δηλαδή επιστροφή ξανά στο σημείο που βρισκόμασταν πριν από τα μνημόνια. Η αντιμετώπιση όμως της κρίσης και των αιτιών που την προκάλεσαν είναι ένα εντελώς διαφορετικό και φυσικά πολύ πιο δύσκολο ζήτημα.

Αξίζει, επίσης, να υπογραμμίσουμε πως αυτό το σχέδιο εξόδου από την κρίση δεν είναι κάτι που εμπνεύστηκε η σημερινή κυβέρνηση. Υπήρχε από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκαν στην κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας τα μνημόνια. Τα μνημόνια δεν ήρθαν για να απαλλάξουν την Ελλάδα από τα χρέη και να αποκαταστήσουν τις οικονομικές- παραγωγικές δυνατότητες που έχει σε ένα διαφορετικό, πιο λειτουργικό και πιο αποτελεσματικό περιβάλλον. Ήρθαν σε μια στιγμή που ήταν αδύνατη η χρηματοδότηση της οικονομίας με δανεισμό από τις διεθνείς αγορές χρήματος. Αποκατέστησαν αυτή την αδυναμία αντικαθιστώντας αυτόν τον δανεισμό με χρηματοδοτικά πακέτα, με δανεισμό δηλαδή από τις χώρες μέλη της ΕΕ, την ΕΚΤ, τον ESM και το ΔΝΤ. Έτσι ελέγχθηκε μια ανοικτή χρεοκοπία της χώρας με αντάλλαγμα την λεηλασία της ελληνικής οικονομία και του ελληνικού λαού από τους δανειστές και με την υπόσχεση για το μέλλον της αποκατάσταση της δανειοληπτικής μας ικανότητας στις αγορές χρήματος.

Στην πραγματικότητα αυτό που ονομάζουν έξοδος από την κρίση δεν είναι τίποτε άλλο από την επαναφορά στον φαύλο κύκλο του χρέους, με μια ελληνική οικονομία και κοινωνία απείρως πιο ευάλωτες στην δράση του ξένου κεφαλαίου, απ’ ότι ήταν στα χρόνια προ της κρίσης, πριν δηλαδή από το 2009.

Υπάρχει ενδεχόμενο τέταρτου μνημονίου;

Η αντιπολίτευση- και οι δυνάμεις της Αριστεράς όλων των αποχρώσεων- συχνά πυκνά επισείει τον κίνδυνο ενός τέταρτου μνημονίου. Ειδικά η Αριστερά που ευαγγελίζεται ότι κινείται στον αντικαπιταλιστικό χώρο θα έπρεπε να μελετάει περισσότερο την πραγματικότητα αντί να παίζει με τους μπαμπούλες. Ο πραγματικός μπαμπούλας είναι εδώ. Δεν χρειάζεται να ψάχνει νέους.

Τι σημαίνει ένα νέο μνημόνιο; Αν με τον όριο «μνημόνιο» εννοούμε αυτό που ξέρουμε από τον Μάιο του 2010, τότε μιλάμε για ένα νέο- τέταρτο στη σειρά- χρηματοδοτικό πρόγραμμά από τους δανειστές. Υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο; Αν και είναι λιγότερο πιθανό από κάθε άλλη φορά, κανείς δεν μπορεί να το αποκλείσει τελεσίδικα. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο όμως δεν είναι του παρόντος. Θα προκύψει- εφόσον προκύψει- το 2018 όταν θα λήξει το τρίτο μνημόνιο. Για να υπάρξει, όμως, ανάγκη για τέταρτο χρηματοδοτικό πακέτο θα πρέπει να αποτύχουν όλα τα βήματα που περιγράψαμε πιο πάνω και κυρίως να καταστεί αδύνατη η έξοδος της χώρας, για δανεισμό, στις διεθνείς αγορές χρήματος. Σε μια τέτοια προοπτική- που κανείς δεν μπορεί να την προβλέψει σήμερα- χρειάζεται επίσης μια ακόμα βασική προϋπόθεση: Οι δανειστές, δηλαδή οι χώρες της Ε.Ε., η ΕΚΤ, ο ESM και το ΔΝΤ, να θέλουν και να μπορούν να δανείσουν την Ελλάδα. Ποιος μπορεί να πει σήμερα ότι θέλουν, ότι θα θέλουν κι ότι θα μπορούν το 2018; Το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα θέλουν καθώς έχουν πολλά δικά τους εσωτερικά ζητήματα να αντιμετωπίσουν και η Ελλάδα δεν μπορεί να βρίσκεται στο διηνεκές υπό το καθεστώς ενός χρηματοδοτικό προγράμματος. Το πιο πιθανό είναι, επίσης, ότι δεν θα μπορούν αν λάβουμε υπόψη το τέλμα στο οποίο βρίσκεται η Ε.Ε. και η Ευρωζώνη ειδικά μετά το Brexit και τις διαστάσεις που λαμβάνει η κρίση στον ευρωπαϊκό νότο με αιχμή, επί του παρόντος, την Ιταλία.

Αν με τον όρο «μνημόνιο» εννοούμε τον ασφυκτικό έλεγχο, κυρίως των ευρωπαίων, πάνω στην ελληνική πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή αυτός είναι ήδη θεσμοθετημένος και υπαρκτός εδώ και χρόνια. Υπενθυμίζουμε τα παρακάτω:

Πρώτο, η Ελλάδα έχει υπογράψει τη «Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισμό και τη Διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση», η οποία ισχύει από την 1η Ιανουαρίου του 2013. Σύμφωνα με το άρθρο 4 της συνθήκης τα κράτη- μέλη της Ευρωζώνης με χρέος μεγαλύτερο του 60% του ΑΕΠ, όπως η Ελλάδα, οφείλουν να μειώνουν το χρέος τους, κάθε χρόνο κατά 1/20. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα υποχρεούται να έχει υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα για πολλές ακόμη δεκαετίες, ώστε να χρησιμοποιεί μέρος του, για τη μείωση του χρέους. Διαφορετικά, οποιοδήποτε κράτος- μέλος της Ευρωζώνης και η Κομισιόν, μπορούν να προσφύγουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο θα επιβάλλει κυρώσεις στην Ελλάδα, ίσες με το 0,1% του ΑΕΠ της.

Δεύτερο, ο ευρωπαϊκός κανονισμός 472/2013 ορίζει ότι τα κράτη που έχουν δανειστεί από τους μηχανισμούς στήριξης θα βρίσκονται σε ενισχυμένη εποπτεία, μέχρι να αποπληρώσουν το 75% των δανείων τους. Αυτό σημαίνει ότι θα έρχονται στην Ελλάδα «τακτικές αποστολές επιθεώρησης» από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Κομισιόν, που θα αξιολογούν την οικονομική, δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση της χώρας. Έχει άραγε καμία σημασία αν η τρόικα αλλάξει όνομα;

Αντί επιλόγου

Εν κατακλείδι, μια Αριστερά που θέλει να είναι σοβαρή δεν μπορεί να ασκείται σε πολιτικό συνδικαλισμό φοιτητικού αμφιθεάτρου. Οφείλει να μελετάει την πραγματικότητα και να διαμορφώνει πολιτική με βάση αυτό που υπάρχει κι αυτό που έρχεται. Μια σοβαρή Αριστερά δεν μπορεί να είναι μόνο αντικαπιταλιστική γιατί σε μια χώρα που το κουμάντο το έχει το ξένο κεφάλαιο δεν λέει τίποτα να χτυπάς τον εγχώριο συνεργάτη του- το μέρος δηλαδή παραγνωρίζοντας το όλον. Μια σοβαρή Αριστερά οφείλει να είναι αντιιμπεριαλιστική- αντιμονοπωλιακή. Μια τέτοια Αριστερά οφείλει από τώρα να θέτει τις σωστές διαστάσεις του προβλήματος της ελληνικής κρίσης στο φόντο της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης. Από την αρχή αυτή η κρίση- όπως όλες οι κρίσεις στην εποχή του ιμπεριαλισμού- πάει να ξεπεραστεί με όρους ταξικής πάλης. Είναι το μόνο εργαλείο που έχει ο καπιταλισμός στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο καθώς δεν διαθέτει άλλο ανώτερο στάδιο κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης και ανάπτυξης. Που σημαίνει πως η κρίση ξεπερνιέται με καταστροφή κεφαλαίου- πρώτα και κύρια με καταστροφή μεταβλητού κεφαλαίου, δηλαδή της εργατικής δύναμης-, έτσι ώστε το κεφαλαιοκρατικό σύστημα παραγωγής να φέρει σε ομαλή λειτουργία όλους τους όρους και τις προϋποθέσεις που το οδήγησαν στην κρίση. Δεν έχει άλλη διέξοδο πέρα από αυτόν τον φαύλο κύκλο.

Με τα σημερινά δεδομένα- κι εφόσον δεν αποκατασταθεί για την Ελλάδα ο φαύλος κύκλος του χρέους- είναι πάρα πολύ πιθανό η χώρα, το 2018 να οδηγηθεί στην ανοικτή χρεοκοπία που μπορεί να είναι ελεγχόμενη μέσω ενός ελεγχόμενου Grexit ή και ανεξέλεγκτη. Στην περίπτωση της ελεγχόμενης χρεοκοπίας ο ελληνικός λαός θα πληρώσει πολύ ακριβά μια εγγυημένη από τους δανειστές στάση πληρωμών. Στην περίπτωση της ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα συμβεί καθώς εναλλακτική λύση από τ’ αριστερά δεν υπάρχει. Μια σοβαρή Αριστερά οφείλει να δει το πρόβλημα κατάματα και να αναλάβει τις ευθύνες της αντί να στρουθοκαμηλίζει και να καταγγέλλει ανέξοδα.

 

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας