Συμπληρώνονται σήμερα 11 χρόνια από τον θάνατο του Χαρίλαου Φλωράκη. Για το μέγεθος της ηγετικής του φυσιογνωμίας και την προσφορά του στο ΚΚΕ, στο εργατικό κι επαναστατικό κίνημα ο Εργατικός Αγώνας έχει αναφερθεί πολλές φορές, με κάθε ευκαιρία και φυσικά με ντοκουμέντα. Δική μας γνώμη είναι ότι ο ρόλος των ιστορικών ηγετών που έχουν φύγει από τη ζωή, η συνεισφορά και το έργο τους δεν αναδεικνύονται με μνημόσυνα και εκδηλώσεις ρουτίνας αλλά με ζωντανά παραδείγματα μέσα από τη ζωή τους που μπορούν να λειτουργήσουν καθοδηγητικά για το σήμερα.
Σταθεροί σε αυτή την άποψη τιμούμε τη μνήμη του Χαρίλαου Φλωράκη με ένα σημαντικό ντοκουμέντο που οι νεότεροι το αγνοούν και κάποιοι θα ήθελαν να το ξεχάσουν. Τον Ιούνιο του 1990 (από 16 ως 18/6/1990) συνεδρίασε η ΚΕ του ΚΚΕ με διευρυμένη σύνθεση, δηλαδή με την συμμετοχή στελεχών (γι’ αυτό και ονομάστηκε «πλατιά ολομέλεια»), με σκοπό να εξετάσει ένα κείμενο θέσεων ώστε να ξεκινήσει η διαδικασία για το 13ο Συνέδριο του Κόμματος. Σ’ αυτή την ολομέλεια, από το κείμενο των θέσεων, κι από την στάση συγκεκριμένης ομάδας στελεχών, το ΚΚΕ χωρίστηκε στα δύο ενώ ξεκίνησε επίσημα η αμφισβήτηση της αναγκαιότητας ύπαρξής του.
Η ομιλία του Χαρίλαου Φλωράκη σ’ αυτό το κομματικό σώμα ήταν καθοριστική για να κινητοποιηθούν πλατιά οι κομματικές δυνάμεις, οι οπαδοί και οι φίλοι του κόμματος και να αποκρούσουν το ενδεχόμενο διάλυσής του. Σ’ αυτή του την ομιλία ο Χαρίλαος έθεσε όλους τους κεντρικούς άξονες υπεράσπισης των αρχών και του χαρακτήρα του κόμματος. Περιγράφει με σαφήνεια το δρόμο εξόδου του κόμματος από την κρίση- που ήταν κρίση τόσο του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος όσο και τη δική του- και δίνει το πλαίσιο βάσει του οποίου θα έπρεπε αυτό να ανασυγκροτηθεί ύστερα απ’ όσα είχαν συμβεί και έμελλε να συμβούν εκείνη την εποχή.
Το Κόμμα σώθηκε. Και σώθηκε πάνω στις κατευθυντήριες γραμμές της ομιλίας του Χαρίλαου που ενισχύθηκαν και βελτιώθηκαν στη συνέχεια με τις απόψεις και τη δράση των κομματικών μελών και εκείνων που πίστευαν και αξιοποιούσαν δημιουργικά τον μαρξισμό- λενινισμό. Το κόμμα δεν σώθηκε με το περιεχόμενο που δίνει η σημερινή του ηγεσία στις βασικές αρχές του μαρξιστικού- λενινιστικού κόμματος νέου τύπου. Οι εμπνευστές της σημερινής του μετάλλαξης δεν είχαν καταθέσει τότε καμία από τις τωρινές τους απόψεις.
Η ομιλία του Χαρίλαου Φλωράκη στην Πλατεία ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ παρατίθεται εδώ όπως ακριβώς δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη την Τρίτη 19 Ιουνίου 1990.
ΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
ΜΙΛΑΕΙ Ο ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΦΛΩΡΑΚΗΣ
Ο Πρόεδρος της ΚΕ του ΚΚΕ X. Φλωράκης μιλώντας στην ευρεία Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ είπε:
Αγαπητοί σύντροφοι και συντρόφισσες, μια που η τριήμερη αυτή δουλειά πλησιάζει προς το τέλος, νομίζω ότι μπορεί κανείς να βγάλει ορισμένα συμπεράσματα, να κάνει μια εκτίμηση. Ήταν καλή ή άσχημη; θα προσφέρει τίποτα ή τζάμπα εδώ παιδευτήκαμε και παιδευόμαστε τρεις μέρες; Εγώ θα απαντούσα έτσι σ’ αυτό το ερώτημα: Ότι διαψεύστηκαν οι προσδοκίες του «Βήματος» και μιας σειράς άλλων εφημερίδων κι ορισμένων αντιπάλων που άλλο περίμεναν απ’ αυτή τη δουλειά. Φυσικά, εξακολουθούν να ελπίζουν αλλά νομίζω, μάταια θα το ελπίζουν. Γιατί έγινε ένας διάλογος, ανταλλαγή απόψεων, προτάσεις, διαφωνίες. Ανοίγω μια παρένθεση εδώ: δεν ξέρει κανένας πώς να φερθεί στο τέλος. Αν πούμε ότι αποφασίσαμε ομόφωνα, θα πούνε ότι δεν δουλεύει το μυαλό μας, αν διατυπώσουμε και διαφορετικές γνώμες, θα πούνε ότι σκοτωθήκαμε, διασπαστήκαμε, χάλασαν τα πάντα. Σύντροφοι, να διατυπώνονται οι διαφορετικές γνώμες, είναι καλό, φυσικά να διατυπώνονται με σωστό τρόπο, με προσοχή, χωρίς να προκαλούν ή ν’ ανοίγουν πληγές σε άλλους συντρόφους, να μη δημιουργούν καινούργια προβλήματα, αντίθετα να διευκολύνουν τον προβληματισμό και την παραπέρα ανταλλαγή απόψεων. Και εδώ υπήρξαν ορισμένες χασμωδίες θα ‘λεγα κατά τη διάρκεια των εργασιών, αλλά νομίζω ότι αυτά δεν μεταβάλλουν, τουλάχιστον για μένα, την τελική εκτίμηση και θα ‘θελα να πιστεύω ότι και εκείνοι που τέλος πάντων συμμετείχαν σ’ αυτές τις χασμωδίες, αργότερα θα καταδικάζουν, ή αν θέλετε, δεν θα συμφωνούν, με τέτοια φαινόμενα για τον απλούστατο λόγο ότι δεν διευκολύνουν το διάλογο. Σε παρασύρουν, σε αποπροσανατολίζουν σε άλλα ζητήματα κι όχι στην ουσία των προβλημάτων.
Το δεύτερο που θα ‘θελα να πω σύντροφοι, είναι ότι είμαστε όλοι υπέρ της ανανέωσης και δεν μπορεί ένας πραγματικός κομμουνιστής να είναι αντίθετος στην ανανέωση. Γιατί απλούστατα σύντροφοι, δεν θα είναι οπαδός της μαρξιστικής – λενινιστικής θεωρίας. Η κατάσταση αλλάζει, μπορεί να μην προσαρμόζεσαι; Και μάλιστα σε τέτοιες καμπές της ιστορίας του κινήματος. Όταν γίνονται αναπροσαρμογές, ανανεώσεις, αλλάζουν τα πράγματα. Εμείς θα μείνουμε εκεί που είμασταν;
Συνεπώς, το χώρισμα που κάνει ο αστικός Τύπος κι οι αντίπαλοί μας σε ανανεωτικούς και συντηρητικούς δεν έχει καμιά θέση. Όλοι είμαστε υπέρ της ανανέωσης, αλλά υπάρχει μια διαφορά: Στο πώς εννοεί ο καθένας την ανανέωση. Υπάρχει διαφορά στο τι αλλαγές πρέπει να γίνουν γι’ αυτή την ανανέωση. Και δεν είναι μόνο αυτό. Ξέρετε σε τέτοιες καταστάσεις δεν είναι μονάχα οι πραγματικές αλλαγές που απαιτούνται από την αλλαγή της κατάστασης, αυτές που χρειάζονται πραγματικά. Εδώ επανέρχονται και ζητήματα τα οποία τα γνωρίσαμε και παλιά. Σε τέτοιες καταστάσεις προκαλούνται αυτές οι συγχύσεις. Εγώ, συνιστώ, αν θέλετε πείτε με και οπορτουνιστή, όχι μονάχα ψυχραιμία, αλλά και προσοχή. Ορισμένοι εδώ ομιλητές κάναν πια ανάλυση, βγάλαν συμπεράσματα το τι συνέβηκε και πού οφείλονται αυτά που έγιναν στις σοσιαλιστικές χώρες, στην κατάρρευση αυτού του μοντέλου. Περιμένετε λιγάκι. Αφού τα ίδια τα κόμματα δεν έχουν καταλήξει, πέρα από μια γενική διαπίστωση, από εδώ εμείς βγάζουμε συμπεράσματα; θέλει λιγάκι περισσότερη προσοχή. Δεν είναι απλά πράγματα. Και δεν βάζουμε καθόλου το ερώτημα: Αυτά που γίνονται τώρα προς ποια κατεύθυνση γίνονται; Προς την ενίσχυση του σοσιαλισμού σύντροφοι; Ή στην υπονόμευση του σοσιαλισμού. Βλέπετε πόσο τα πράγματα είναι ανακατεμένα. Εγώ λέω: Να προβληματιστούμε, να παρακολουθούμε, αλλά μην βιαζόμαστε σε τέτοιες κρίσεις από τώρα.
Αυτό το χώρισμα, επανέρχομαι, σε ανανεωτικούς και συντηρητικούς σύντροφοι, είναι ένα από τα ευρήματα των αντιπάλων μας, του αστικού Τύπου, γιατί ελπίζουν απ’ αυτή την κατάσταση, απ’ αυτή τη διαπάλη να κλονίσουν, τουλάχιστον, την ενότητα και τις γραμμές του Κόμματος.
Επαναλαμβάνω, το θέμα για μας, για όλους, νομίζω πρέπει να είναι, είναι τι είδους ανανέωση πρέπει να γίνει. Ακριβέστερα τι αλλαγές πρέπει να κάνουμε. Αν εννοούμε ανανέωση της ΚΕ και του ΠΓ, δεν τη φοβάμαι. Ποιος δεν θέλει να γίνει. Αν και δεν είμαστε πίσω από αυτή την άποψη. Νομίζω πως το 80% της ΚΕ είναι από νέους συντρόφους, περίπου. Δεν είμαστε πίσω. Να πω για τον Πειραιά; Ποιος παλιός είναι στο όργανο; Να πω για τη Θεσσαλονίκη; Ποιος παλιός είναι στο όργανο; Να πω για τη Θεσσαλία; Τα ανάφερα αυτά ενδεικτικά γιατί πολλοί εννοούν σαν ανανέωση το να φύγουν οι παλιοί και τα ρέστα, θα τους χρειαστούμε τους παλιούς. Σας το λέω. Μπορεί να τους βλέπουμε τώρα να μην μπορούν να μιλάνε καλά, όπως μιλάει ένας επιστήμονας, ένας νέος, αλλά έχουν συσσωρευμένη μια πείρα και θα ‘λεγα πως το λιγότερο χρειάζεται κάποιος σεβασμός.
Λοιπόν, αν πρόκειται για ανανέωση της ΚΕ και του ΠΓ, σε συνέδριο πάμε σύντροφοι, θα υπάρξει ανανέωση, ποιος έχει αντίρρηση; Κανένας νομίζω δεν έχει αντίρρηση. Κι αν κάποιος έχει αντίρρηση το συνέδριο να τον βάλει στη θέση του. Αλλά δεν νομίζω ότι όταν μιλάμε για ανανέωση είναι εκεί το πρόβλημα. Γιατί υπάρχουν ορισμένοι σύντροφοι απ’ τους παλιούς που έχουν πολύ φρέσκιες ιδέες και κάποιοι από τους νέους που έχουν παλιές ιδέες και θα ‘ρθω παρακάτω πόσο παλιές είναι ορισμένες ιδέες που προβάλλονται τώρα σαν ιδέες ανανεωτισμού. Το θέμα είναι η ανανέωση που πρέπει να γίνει στο ίδιο το Κόμμα. Εδώ ήρθε ένα προσχέδιο το οποίο το διαβάσαμε όλοι. Το ‘φερε η Επιτροπή η οποία ορίστηκε από την ΚΕ να το ετοιμάσει, το ετοίμασε, έγιναν οι συνεργασίες στην ΚΕ και ήρθε πάλι στην ΚΕ, όχι φυσικά για να καταλήξει οριστικά τούτο ή το άλλο, αλλά σαν μια παραπέρα επεξεργασία και με τη συμβολή και των συντρόφων, των οργάνων, των οργανώσεων περιοχών, Επιτροπών Πόλεων, τμημάτων της ΚΕ και άλλων. Ποια είναι η δική μου εκτίμηση για το προσχέδιο, σ/φοι; Κατά τη γνώμη μου το προσχέδιο αυτό εκφράζει μια άλλη θα ‘λεγα φιλοσοφία. Ιδιαίτερα στα βασικά χαρακτηριστικά που χαρακτηρίζουν ένα κομμουνιστικό κόμμα. Η φιλοσοφία είναι επαναλαμβάνω διαφορετική από τα κύρια χαρακτηριστικά που πρέπει να σημαδεύουν, που πρέπει να θεμελιώνουν ένα κομμουνιστικό κόμμα. Και όπως καταλαβαίνετε είναι φυσικό να μη συμφωνώ με αυτή τη φιλοσοφία του προσχεδίου.
Ο σ/φος ο Μίμης μιλώντας έβαλε ένα καίριο ερώτημα, απευθυνόμενος στους επικριτές του προσχεδίου και είπε: Τι απαντήσεις δίνουν αυτοί που έχουν το μαρξισμό -λενινισμό σαν εικόνισμα; Τον έχω εγώ, Μίμη, σαν εικόνισμα τον έχω. Αλλά δεν τον έχω για να το φιλάω το εικόνισμα. Το πρώτο που πρέπει ν’ απαντήσουμε από την αρχή με τις θέσεις είναι τι κόμμα θέλουμε. Τι κόμμα είμαστε. Από εκεί πρέπει ν’ αρχίσει το προσχέδιο. Γιατί επιμένω έτσι. Να σας πω γιατί. Γιατί είναι στην ημερήσια διάταξη η προσπάθεια των αντιπάλων, σύντροφοι. Δεν ακούσατε τίποτα από κανέναν ότι δεν πρέπει να υπάρχει κομμουνιστικό κόμμα σήμερα; Με διάφορες θεωρίες. Πότε γιατί στο Συνασπισμό πρέπει να διαλυθούμε, πότε γιατί χρεοκόπησε το μοντέλο των σοσιαλιστικών χωρών, τα ΚΚ χάσαν την κυβερνητική εξουσία, δυσφημίστηκαν, πραγματικά αποκαλύφτηκαν μια σειρά πράγματα απαράδεκτα για ένα ΚΚ, για την όλη διακυβέρνηση που είχαν. Συνεπώς, έχουν χρεοκοπήσει στη συνείδηση του λαού. Δεν ακούσατε θεωρίες ότι με τις εξελίξεις που έχουμε στον καπιταλιστικό κόσμο, τις αλλαγές που έχουν γίνει στον καπιταλισμό, τώρα πάει και η εργατική τάξη, συρρικνώνεται και πάει να εξαφανιστεί, ότι η ταξική πάλη δεν έχει το προηγούμενό της περιεχόμενο και δεν χρειάζεται ΚΚ; Δεν τ’ ακούσατε αυτά τα πράγματα; Υπάρχει ένα θέμα, εμείς τι θέση παίρνουμε; Τα απορρίπτουμε αυτά ή τα υιοθετούμε; Σ’ αυτό πρέπει ν’ απαντήσουμε κατηγορηματικά. Άλλοι σύντροφοι, πάλι λένε: «Μα δεν είδες τι γίνεται στη Βουλγαρία, το κόμμα άλλαξε το όνομά του. Στην Τσεχοσλοβακία οι κομμουνιστές βάλαν στο σύμβολο του κόμματος και τα κερασάκια. Άντε, λοιπόν, ν’ αλλάξουμε κι εμείς τα σύμβολά μας». Αλλάξτε το σφυροδρέπανο, αλλάξτε το, πάρτε απόφαση να τ’ αλλάξετε και μάλιστα εδώ, υπάρχει, αν θέλετε και αντικείμενο, σήμερα δεν είμαστε με το σφυρί και το δρεπάνι. Σήμερα ζούμε σε μια άλλη εποχή από την άποψη της εξέλιξης. Να το βγάλουμε το σύμβολο αυτό και να βάλουμε εκεί ένα πυρηνικό εργοστάσιο, ξέρω κι εγώ. Τι λέτε;
Κι επειδή λοιπόν ορισμένα από τα κόμματα αυτά αλλάξαν τα σύμβολά τους, αλλάξαν το όνομά τους κι άρχισαν ν’ αλληθωρίζουν προς την ευρωαριστερά, προς τη Σοσιαλιστική Διεθνή, πρέπει κι εμείς, και στο όνομα μάλιστα της ανεξαρτησίας κι όχι του μιμητισμού, ν’ αλλάξουμε.
Αλλά, πέρα απ’ αυτά, νομίζω, και να με συμπαθάνε οι σύντροφοι που διατύπωσαν παρόμοιες γνώμες, ένας- δυο, δεν θυμάμαι κι εδώ μέσα κάτι είπαν γύρω απ’ αυτό, δεν ξέρω αν τα ερμηνεύω σωστά. Εγώ θα παρακαλέσω το προεδρείο να μου δώσει, θα διαβάσω την ομιλία τους, αλλά σας λέγω, μ’ αυτή την επιφύλαξη, τι κατάλαβα. Άκουσα επί παραδείγματι, ένα σύντροφο να λέει: θέλουμε ένα Κόμμα πολιτισμού, επιστήμης και της εργασίας, ένα Κόμμα όχι του 1/3, αλλά των 3/4. Άκουσα και κάτι άλλο: Ότι το Κόμμα πρέπει ν’ αλλάξει ριζικά. Ή άλλος είπε ότι χρειαζόμαστε ένα άλλο κόμμα νέου τύπου. Υπάρχει λοιπόν τέτοιο θέμα; Υπάρχει σύντροφοι τέτοιο θέμα και πρέπει ν’ απαντήσουμε με τις θέσεις, στο σχέδιο. Άλλο τι θ’ αποφασίσει το Συνέδριο, το Συνέδριο μπορεί ν’ αποφασίσει να το διαλύσει, να φτιάξει άλλο κόμμα κτλ., αλλά εμείς, η ΚΕ, νομίζω ότι πρέπει να δώσει απάντηση σ’ αυτά. Και πρέπει να διακηρύξουμε ότι είμαστε Κόμμα της εργατικής τάξης και όλων των εργαζομένων, ότι σκοπός μας, σκοπός του Κόμματος, είναι ο σοσιαλιστικός, δημοκρατικός μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας. Ότι απορρίπτουμε κάθε ιδέα για αλλαγή ονόματος και συμβόλων. Απορρίπτουμε απόψεις για αλλοίωση και πολύ περισσότερο για εγκατάλειψη των θεμελιακών στοιχείων που χαρακτηρίζουν ένα κομμουνιστικό κόμμα. Αυτό πρέπει να είναι το υπ’ αριθμόν ένα σημείο των θέσεων, κατά τη δική μου γνώμη. Πιθανόν, κάποιος να ισχυριστεί ότι: «αυτά τώρα τι μας το λες σύντροφε, λέγονται στην εισαγωγή». Εδώ δα στην εισαγωγή έχει από σπόντα μια φρασούλα και λέει: «Το Κόμμα με αίσθηση της συνέχειας της ιστορικής του προσφοράς καλείται ν’ αντιμετωπίσει νέα πρωτόγνωρα προβλήματα και να εκτιμήσει ραγδαίες παγκόσμιες εξελίξεις που απαιτούν νέες απαντήσεις και γενικεύσεις.
Το Κόμμα καλείται να συγχρονιστεί πιο αποφασιστικά με τις νέες απαιτήσεις από την αυξανόμενη αλληλοεξάρτηση των χωρών, τη διεθνοποίηση… Οι αλλαγές αυτές στο ΚΚΕ είναι προϋπόθεση για ένα πιο ισχυρό, σύγχρονο, δημοκρατικό και αποτελεσματικό κόμμα, ικανό να εκφράσει με μεγαλύτερη επάρκεια τα συμφέροντα, τις ανάγκες και προσδοκίες της εργατικής τάξης, όλων των δυνάμεων της εργασίας, του πολιτισμού, της νεολαίας και των γυναικών». Αυτό αναφέρεται όλο- όλο για το Κόμμα. Αυτό δεν απαντάει σ/φοι. Γ’ αυτό είπα από σπόντα. Εδώ ξεχνάμε τι κόμμα είμαστε.
Και με την ευκαιρία αυτή θα ‘θελα να πω για το κείμενο, πέρα από τη φιλοσοφία του. Διακρίνεται από ασάφεια. Και έχει τέτοιες διατυπώσεις, στις οποίες για να μην πω χωράμε όλοι, αλλά όπως θέλει να τις πάρει κανένας, μπορεί να δώσει και τη δική του εξήγηση. Σ’ ένα διάλειμμα χτες με ρώτησε ένας σύντροφος, δεν θυμάμαι από ποια οργάνωση. Λέει, σύντροφε υπάρχει σήμερα ο επιστημονικός οπορτουνισμός. Λέω υπάρχει. Νομίζω στην κατηγορία αυτή υπάγεται και το κείμενο. Γιατί ένα από τα χαρακτηριστικά του οπορτουνισμού είναι να μην λέμε καθαρά τι θέλουμε να πούμε.
Δεύτερον, που πρέπει να κάνουν οι θέσεις, σύντροφοι. Να διακηρύξουνε την ιδεολογία του Κόμματος. Ότι είναι ο Μαρξισμός – Λενινισμός.
Εδώ αναπτύχθηκε μία άποψη. Εξηγώντας τα γεγονότα στις σοσιαλιστικές χώρες. Είπαν πως δεν διαστρεβλώθηκε ο μαρξισμός – λενινισμός όπως ισχυρίζονται ορισμένοι. αλλά κωδικοποιήθηκε. Και τι φάρμακο προτείνουν; Ν’ αλλάξει ο όρος μαρξισμός- λενινισμός και να μπει οι ιδέες των Μαρξ, Ενγκελς, Λένιν. Εάν επρόκειτο να λυθεί το πρόβλημα μ’ αυτόν τον τρόπο, ειλικρινά δεν θα είχα καμία αντίρρηση. Αλλά νομίζω δεν είναι εκεί. Η αλλαγή αυτή στον όρο, στο τι θα βοηθήσει ώστε να μην επαναληφθούν αυτά τα οποία έγιναν; Αλλού πρέπει εμείς να ανατρέξουμε και όχι σ’ αυτό, γιατί με μια τέτοια αλλαγή δεν θ’ αποφύγουμε και στο μέλλον την κωδικοποίηση. Άλλες αλλαγές πρέπει να γίνουν. Ένα άλλο επιχείρημα που επικαλέστηκαν ορισμένοι σύντροφοι είναι ότι τον όρο αυτό τον καθιέρωσε ο Στάλιν. Ε, δεν είναι σοβαρά αυτά τα επιχειρήματα σύντροφοι. Αν πάρει κανείς να διαβάσει τα ντοκουμέντα, θα δει στις θέσεις της ΚΕ του ΚΚΣΕ, για τα εκατοντάχρονα από τη γέννηση του Λένιν, το 1970- είχε πεθάνει ο Στάλιν ξέρετε το ’53- ότι «ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού και των προλεταριακών επαναστάσεων. Εποχή κατάρρευσης της αποικιοκρατίας και νίκης των εθνικοαπελευθερωτικών επαναστάσεων. Ο λενινισμός είναι η συνεισφορά του Λένιν στη μαρξιστική διδασκαλία». Τώρα αν αυτά θεωρούμε κωδικοποίηση, διαφωνούμε ριζικά. Αλλού είναι η κωδικοποίηση και η διαστρέβλωση, αν θέλεις. Γιατί σε αυτή τη θεωρία σύντροφοι του λενινισμού, τη μαρξιστική θεωρία, προσέφεραν μετά τον Λένιν κι άλλοι. Το διεθνές παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα δεν συνέβαλε σε ορισμένα πράγματα και δεν ανανεώνει, συμπληρώνει τη θεωρία; Έμεινε στάσιμη αυτή;
Αλλού είναι σύντροφοι, το κακό. Η μαρξιστική θεωρία είναι επιστήμη γνώσης και επαναστατικού μετασχηματισμού του κόσμου και αναπτύχθηκε παραπέρα και από τον Λένιν και από την πείρα και πρακτική δράση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, μετά τον Λένιν. Και νομίζω δικαιολογημένα λέγεται μαρξισμός- λενινισμός. Για μένα δεν φτάνει η ονομασία, δεν είναι εκεί το ζήτημα. Ο μ-λ από την ίδια του τη φύση είναι και διαλεκτικός και αντιδογματικός.
Και συνεπώς εμείς πρέπει να απορρίπτουμε κάθε δογματοποίηση αντιλήψεων και αρχών. Ακριβώς μια τέτοια δογματοποίηση, μια μονόπλευρη και απλοϊκή θα ‘λεγα αντίληψη του μ-λ, αποτελεί κατά τη δική μου γνώμη την αιτία για πολλά κακά που συνέβησαν κατά κύριο λόγο στις σοσιαλιστικές χώρες, αν θέλετε και στην πολιτική των άλλων κομμάτων, ακόμα και στο δικό μας το Κόμμα. Θέλετε να δείτε πώς αλλάζει η κατάσταση και πώς ανατρέπονται ορισμένες θέσεις; Τι είχε πει ο Μαρξ για την επανάσταση, όσον αφορά την Ευρώπη; Εκεί δεν προέβλεπε, ότι δεν μπορεί μία χώρα να περάσει στο σοσιαλισμό, αλλά ομάδα χωρών ολόκληρη, από τις ανεπτυγμένες; Ήρθε ο Λένιν και λέει όχι, μπορεί και σε μια χώρα να γίνει ο σοσιαλισμός. Εδώ ένας σύντροφος, χτες, είπε, πως παλιότερα είχαμε στην ΚΕ απόφαση ότι εφόσον είμαστε στην ΕΟΚ, σοσιαλισμός δεν μπορεί να γίνει.
Κατά τη γνώμη μου δεν ισχύει η θέση αυτή του Λένιν σήμερα. Η αν θέλετε, όταν λέμε δεν ισχύει, να μην είμαστε ποτέ απόλυτοι σύντροφοι, γιατί για καμιά ιδέα, για κανένα συλλογισμό πριν μπει στη ζωή, στην πρακτική, δεν μπορεί κανείς να είναι απόλυτος. Αλλά λέω λογικά, συγκεντρώνει τις περισσότερες δυνατότητες να μην ισχύει.
Η Ελλάδα είναι σήμερα μέλος του ΝΑΤΟ, μέλος της ΕΟΚ.
Θα σ’ αφήσουν οι άλλοι να κάνεις σοσιαλισμό στην Ελλάδα; Να που επανερχόμαστε πάλι στη θέση του Μαρξ, ότι πρέπει ομάδα κρατών να προχωρήσει στο σοσιαλισμό. Και γιατί τα λέω αυτό τα πράγματα. Να μην ανοίγουμε το βιβλίο και να λέμε, «α, να τι είπε ο Μαρξ». Ο Μαρξ, είπε, ορισμένες γενικές αρχές, κατευθύνσεις, γι’ αυτό λέμε πως ο μαρξισμός είναι καθοδήγηση για δράση. Και το βασικό που είπε είναι, ότι πρέπει να κάνουμε ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης με αυτή τη μέθοδο, όχι μονάχα για να γνωρίσουμε τον κόσμο, όχι μονάχα να τον ερμηνεύσουμε, αλλά και να τον αλλάξουμε. Έτσι λοιπόν είμαι σύμφωνος να διακηρύξουμε ότι απορρίπτουμε τη θεωρητική στασιμότητα, να υπογραμμίσουμε ότι ο μαρξισμός – λενινισμός πρέπει ν’ αναπτύσσεται αδιάκοπα με τη μελέτη των νέων φαινομένων και εμπειριών. Υπάρχουν εμπειρίες πλουσιότατες. Να πάρουμε να μελετήσουμε το τι γίνεται και στην Ασία, τι γίνεται στη Λατινική Αμερική, αλλά ακόμα και στα κόμματα της Ευρώπης. Αυτά όσον αφορά τη θεωρία μας.
Στο προσχέδιο σύντροφοι, απαλείφεται όχι τόσο η ουσία, όσο αυτός ο όρος του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Δεν ξέρω τι μας έπιασε και μας πειράζει η ορολογία. Γιατί θέλουμε να καταργήσουμε πράγματα τα οποία, αν θέλετε σύντροφοι, είναι συνδεδεμένα με όλη την ιστορία. Πείτε μου, θα μπορούσαν ν’ αναπτυχτούν τα κομμουνιστικά κόμματα δίχως το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό; Τόσα κόμματα αναπτύχτηκαν. Και ερχόμαστε εμείς τώρα στο όνομα της ανανέωσης να λέμε όχι;
Και με την απάλειψη του όρου, ενώ δεχόμαστε σ’ ένα βαθμό την ουσία του, αποφεύγονται λένε ορισμένες διαστρεβλώσεις ή παραβιάσεις της εσωκομματικής δημοκρατίας. Για όνομα του θεού. Μια συντρόφισσα της ΚΕ, είπε ότι την ρώτησαν στην οργάνωση για τον Γράψα και τους είπε πως δεν ξέρει, πως δεν συμβαίνει τίποτα. Φταίει ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός γι’ αυτό;
Πού το λέει ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός ότι δεν μπορείς να λες στην οργάνωση. Αλλού λέει δεν μπορείς να λες και θα πω στη συνέχεια. Σ’ αυτό φταίμε εμείς, φταίει το Πολιτικό Γραφείο, φταίει η ΚΕ, που δεν ενημέρωνε τα μέλη του Κόμματος. Τι δουλειά έχει ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός; Δεν εξηγούνται λοιπόν όλα, ούτε διορθώνονται με το να απαλείψεις τον όρο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός είναι βασικό θεμέλιο σ/φοι για ένα ΚΚ. Υπάρχουν προβλήματα ανάπτυξης της εσωκομματικής δημοκρατίας; Χωρίς καμιά αμφιβολία, αλλά αυτά δεν οφείλονται στο ότι έχουμε το δημοκρατικό συγκεντρωτισμό. Ο σ. Αμπατιέλος ήταν χαρακτηριστικός χτες. Ποιο άλλο κόμμα έχει αυτή τη δημοκρατία μέσα στις γραμμές του; Να τη διευρύνουμε παραπέρα. Και υπάρχουν τέτοια ζητήματα. Και αναφέρονται στο σχέδιο. Αλλά και να πλουτίσουμε ακόμα τη δημοκρατία και με άλλα στοιχεία. Επί παραδείγματι, η πληροφόρηση είναι ένα βασικό θέμα κι αν θέλετε, για ν’ αναπτύξεις και το συναίσθημα ευθύνης και την προσφορά των μελών του Κόμματος πρέπει να τους πληροφορούμε. Σε μεγάλα σοβαρά ζητήματα σ/φοι, να ρωτάμε τα μέλη του Κόμματος, να παίρνει ένα χαρακτήρα, αν θέλετε, δημοψηφίσματος. Αυτό δεν το εμποδίζει ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Ποια είναι η ουσία του. Για μένα αυτά τα περίφημα δύο σκέλη, από τη μια μεριά δημιουργία όλων των προϋποθέσεων να μπορούν τα μέλη του Κόμματος όχι απλώς να λένε τη γνώμη τους, αλλά να συμβάλουν στη διαμόρφωση της πολιτικής κι από την άλλη να εξασφαλίζεις την ενότητα δράσης και την πειθαρχία. Γράφτηκε και δόθηκε ότι εγώ εσιώπησα στην τελευταία Ολομέλεια της ΚΕ. Ενώ μίλησα σύντροφοι. Κάποιος είχε συμφέρον απ’ αυτή τη δουλειά. Και λίγο- πολύ όταν μίλησα, αυτά που είπα ήταν η ουσία της ομιλίας αυτής που κάνω τώρα. Αυτό είναι δημοκρατία; Είναι ελευθερία; Πού πάμε σύντροφοι, στη θεωρία της «καθαρής δημοκρατίας». Ξέρετε από πότε είναι η θεωρία της «καθαρής δημοκρατίας»; Επειδή μας συνιστά το προσχέδιο να ξαναδιαβάσουμε τι πάλη έγινε από τον Λένιν γύρω από αυτή την αντίληψη της «καθαρής δημοκρατίας» και της απόλυτης ελευθερίας. Σωστά πρέπει ν’ αναπτύσσεται και παραπέρα η εσωκομματική δημοκρατία κι εγώ είμαι διατεθειμένος να βοηθήσω και περισσότερο απ’ όλους σ’ αυτό το πράγμα. Αλλά όμως να υπάρχει παράλληλα ο σεβασμός στην εκτέλεση των αποφάσεων της πλειοψηφίας.
Έρχομαι σ’ ένα άλλο θέμα σ/φοι, βασικό χαρακτηριστικό ενός ΚΚ, που είναι ο προλεταριακός διεθνισμός. Ορισμένοι το διαμφισβητούν. Εδώ έχουμε στην εφημερίδα το σύνθημα «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε». Ο Λένιν το συμπλήρωσε. Όχι μονάχα αυτοί, αλλά και οι λαοί που παλεύουν για την εθνική τους απελευθέρωση. Άλλοι λεν ότι έχουν γίνει τόσες αλλαγές στον κόσμο, δεν βλέπετε που εξελίσσεται ο καπιταλισμός; Ότι πάει τώρα να βρεθεί ένας μέσος όρος καπιταλισμού – σοσιαλισμού για ένα καινούργιο σχήμα. Άλλοι λένε «δεν βλέπετε, συρρικνώνεται η εργατική τάξη»; Κι αυτοί δεν βλέπουν ότι διευρύνεται η εργατική τάξη με την είσοδο στις γραμμές της όλων αυτών των επιστημόνων, των τεχνικών και των υπαλλήλων λόγω των εξελίξεων. Αντί για διεύρυνση της εργατικής τάξης, βλέπουν ότι συρρικνώνεται. Ότι όσο πάει χάρις στον αγώνα και των κομμουνιστών έχει βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης στις καπιταλιστικά αναπτυγμένες χώρες είναι αναμφισβήτητο. Αν και εκεί εξακολουθούν να υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άστεγοι για παράδειγμα, στην ΟΔΓ που θεωρείται ότι βρίσκεται στην πρώτη γραμμή από την άποψη της ανάπτυξης, οικονομικής ισχύος και τα ρέστα. Ήθελα να ρωτήσω σ/φοι για κείνους που τυχόν έχουν απόψεις ότι δεν χρειάζεται ο προλεταριακός διεθνισμός σήμερα και πρέπει να τον καταργήσουμε, θα υπάρξει συνεργασία ανάμεσα στους κομμουνιστές ή όχι; θα υπάρχει ανταλλαγή πληροφοριών ανάμεσα στα διάφορα ΚΚ, ανάμεσα στους κομμουνιστές των διαφόρων χωρών ή όχι; θα υπάρχει ανταλλαγή πείρας, πρακτικής δράσης ή όχι; θα υπάρχουν αν θέλετε συναντήσεις, συζητήσεις για την επεξεργασία θεωρητικών προβλημάτων που απασχολούν τα διάφορα ΚΚ ή όχι; Σ’ αυτά πρέπει ν’ απαντήσουμε.
Ακούτε, τα ΚΚ θα υπάρχουν και θα δρουν. Οι λαοί οπωσδήποτε θ’ αγωνίζονται, αφού υπάρχουν τα προβλήματα. Το θέμα είναι θα σταματήσουν οι κοινές προσπάθειες και η διεθνιστική αλληλεγγύη ανάμεσα στα κόμματα; Αυτό είναι το ζητούμενο. Τώρα εμείς παίρνουμε ορισμένα αρνητικά και υπάρχουν τέτοιες εκτροπές που έχουν την ιστορική εξήγησή τους. Όχι ότι τα δικαιολογώ. Πολλές φορές αυτός ο προλεταριακός διεθνισμός εκφραζόταν πρακτικά έτσι: «Το ‘πε η ΕΣΣΔ έτσι θα γίνει». Αυτό υπήρχε, αλλά δεν ήταν το κύριο χαρακτηριστικό. Δεν φαντάζομαι να μας είπε η ΕΣΣΔ να υποστηρίξουμε τους αγωνιστές στη Νικαράγουα ή τους Παλαιστίνιους. Το ζήτημα είναι θα υπάρχει αυτή η αλληλεγγύη και αλληλοϋποστήριξη ή όχι; Σταματήσαμε να έχουμε κοινά συμφέροντα με τους λαούς των άλλων χωρών; Αυτό είναι το ζήτημα. Πάψαμε να έχουμε κοινό αντίπαλο τον ιμπεριαλισμό, να έχουμε το κοινό πρόβλημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης; θα παλέψουμε, θα συντονίσουμε τη δράση μας από κοινού για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων; Ή θα κοιτάξει ο καθένας τον εαυτούλη του και τίποτα παραπάνω.
Αλλά πέρα απ’ αυτό σ/φοι. Δεν βλέπουμε σήμερα ότι η αλληλεγγύη μας και ο διεθνισμός δεν περιορίζονται μονάχα ανάμεσα στους εργαζόμενους; Πού τα έχουμε αυτά τα οικουμενικά προβλήματα; Το ζήτημα της ειρήνης, της πυρηνικής καταστροφής, τα οικολογικά προβλήματα που αυτά επεκτείνονται πάνε παραπέρα και σ’ άλλες δυνάμεις που έχουν άλλη θρησκεία, άλλο εικόνισμα κρατών.
Σ/φοι εγώ είμαι αισιόδοξος. Δεν ανησυχώ από τις διαφορετικές γνώμες. Πιστεύω ότι ανεξάρτητα από αυτές σήμερα το Κόμμα θα διατηρήσει την ενότητά του και με τις διαφορετικές απόψεις, ακόμα και εκτιμήσεις θα ‘ρθει και η ζωή που άλλα απ’ αυτά που είπα εγώ μπορεί να τα πετάξει, άλλα που είπε ο άλλος σ/φος να τα υιοθετήσει. Νομίζω ότι στο 13ο Συνέδριο θα πάμε και θα είναι ένα καλό Συνέδριο.
θα ήθελα να σας παρακαλέσω για κάτι άλλο. Εγώ τώρα πρέπει να φύγω, έχω τη συνάντηση με τον κ. Μητσοτάκη. Όταν θα βγω θα είναι οι δημοσιογράφοι, θα με ρωτήσουν τι γίνεται, πώς πάμε; Τι να τους πω; Έτσι, καθαρά, θέλω εξουσιοδότηση. Εγώ έτσι σκέπτομαι να πω:
Αυτές τις μέρες έγινε μια γόνιμη, καλή συζήτηση, διατυπώθηκαν γνώμες, άλλες έτσι, άλλες αλλιώς. Η πεποίθησή μου είναι ότι όλοι οι σ/φοι απορρίπτουν όλες τις προσπάθειες για διάσπαση των γραμμών του κόμματος και το κόμμα μας θα πάει στο 13ο Συνέδριο ενωμένο.
(για να διαβάσετε την ομιλία από τον Ριζοσπάστη σε υψηλή ανάλυση πατήστε εδώ)
