Εργατικός Αγώνας

Περί χρέους και άλλων δαιμονίων

Σήμερα οι απλοί άνθρωποι, με την απλή μας λογική, συχνά αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω και ποιοι χορεύουν πάνω στην καμπούρα μας, τι είναι αυτό που δεν καταλαβαίνουμε, τι είναι αυτό που δεν μας λένε. Πώς γίνεται στην εποχή της γνώσης, των επιστημών, της πληροφορίας, να μη μας εξηγούν τις πιο απλές απορίες ή όποτε πάνε οι διάφοροι φωστήρες να απαντήσουν, να τα λένε τόσο στραμπουλιχτά, που στο τέλος να μπερδευόμαστε ακόμα περισσότερο και να αισθανόμαστε σαν αναλφάβητοι, πού δεν πιάσαμε τίποτα από τίς περισπούδαστες ορολογίες τους, τα αρκτικόλεξα, τα διαγράμματα κ.τ.λ.;

Ακούμε για παράδειγμα να ρωτάνε πολλοί συμπολίτες μας ότι, από τη στιγμή που όλες οι χώρες τού κόσμου έχουν χρέος, σε ποιους το έχουν; Γιατί δεν κάνουν ένα συμψηφισμό να τελειώνουμε; Πού βρήκαν οι τράπεζες όλο αυτό το χρήμα πού τους χρωστάει άμεσα ή έμμεσα όλος ο πληθυσμός της γης, αφού όλες μαζί δεν παράγουν, ούτε ένα κιλό κρεμμύδια; Γιατί όλοι αυτοί οι ειδήμονες, με τίς αστρονομικές αποδοχές, δεν πήραν χαμπάρι την κρίση πού ερχόταν; Τι σόι οικονομία είναι αυτή πού βασίζεται στο εικονικό χρήμα; Πώς γίνεται ολόκληρα κράτη και εταιρείες να φτωχαίνουν σε μια νύχτα, επειδή κάποιοι ιδιωτικοί «οίκοι», κατέβασαν τους δείκτες, χωρίς εξηγήσεις;   Ποιοι είναι αυτοί; Πού το πάνε;  

Σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα, θα προσπαθήσουμε μέσα από αυτό το κείμενο, να συμβάλλουμε στο ξεκαθάρισμά, στην απλοποίησή τους, χωρίς να αξιώνουμε μιαν αυθεντία, κάποια πληρότητα, σε θέματα έτσι κι’ αλλιώς πολυσύνθετα. Αυτό το οποίο επιδιώκουμε, είναι να προκαλέσουμε ένα διάλογο, όχι μόνο γύρω από το τι γίνεται, αλλά και το τι κάνουμε. Πιστεύουμε πως αυτό αφορά όλους όσους βαλλόμαστε από την κρίση, ως κοινωνικό σύνολο και πως αν θέλουμε, μπορούμε να επέμβουμε σε αυτή την κατάσταση.

Η νέα κατ’ ευφημισμόν εποχή, στην οποία έχουμε ήδη μπει, χαρακτηρίζεται από την υπερσυγκέντρωση κεφαλαίων, ελέγχου και εξουσίας, σε εξωθεσμικά οικονομικά κέντρα. Οι κύριες λήψεις αποφάσεων, γίνονται εκεί. Η εποπτεία της εφαρμογής τους, ανατίθεται στην πολιτική εξουσία, σε άμεση συνεργασία με τα ΜΜΕ, τις ΜΚΟ και άλλα ευαγή ιδρύματα.

Η παλαιότερη συσσώρευση πλούτου και εξουσίας, βασίζονταν στην εκμετάλλευση, την εντατικοποίηση, την συνδικαλιστική συνδιαλλαγή κ.α. μεθόδους, ενώ στο πεδίο της κατανάλωσης, παρήγαγε τα πρότυπα, τις μόδες, τον τρόπο ζωής, τον ανταγωνισμό, τη δημιουργία νέων αναγκών, την αγορά όλο και περισσότερων προϊόντων – υπηρεσιών, την πραγμάτωση του αμερικανικού ονείρου κ.α. Έβγαλε όλα τα στερητικά σύνδρομα στη φόρα και κουκούλωσε τις αντιθέσεις, τις αδικίες, την αποξένωση, τη μοναξιά που παρήγαγε, κάτω από το πέπλο της ευμάρειας.

Αρκετοί είδαν μόνο το τυράκι, δεν είχαν καιρό να δουν παραπέρα,. Η πλεονεξία της μειονεξίας που υπέστησαν, δεν άφηνε χώρο στη συναίσθηση. Αλλά κι’ απ’ όσους μυρίζονταν τη φάκα, η ταχύτητα των εξελίξεων, η μαζική μίμηση, το φούσκωμα του εγώ, ο μεγαλοϊδεατισμός της ατομικής λύσης, οι συμβιβασμοί, η συνήθεια στη συμβατικότητα, η ψευδής εντύπωση πως το αντίτιμο είναι προσωρινό και συμφέρει, η γλύκα τού χρήματος κ.α., οδήγησαν στην πλήρη αφομοίωση. Όσοι έμειναν έξω απ’ το χορό φάνταζαν γραφικοί, ενώ αρκετοί έπεσαν στη σχιζοφρένεια του «έξω κούκλα και μέσα πανούκλα» και της φτηνής εξαργύρωσης της καλής τους φήμης. Οι παλιοί αγώνες, οι ιδεολογίες, οι αξίες, τα ήθη, οι αρετές, κούφωσαν, έγιναν μόστρα και βιτρίνα σε β’ διαλογής μαγαζάκια. Οι παλιές πίστες πήραν σβάρνα τις μεγάλες πίστες του μικρομεγαλισμού, και θριάμβευσαν στις πασαρέλες, των ψιλοαρχόντων της ματαίωσης και της λήθης.

Κάπως έτσι φτάσαμε ως εδώ. Μόνο που τώρα, σ΄ αυτή την κρίσιμη καμπή, όχι ο βασιλιάς, αλλά ο λαός είναι ο γυμνός. Πριν την υλική, συνέβη η εσωτερική απογύμνωση ή πιό σωστά, η υλική ευμάρεια, χρησίμευσε για να αποδομηθεί η αξία της ζωής, η ανθρώπινη ελευθερία και η κοινωνία της. Όμως όταν το τσουβάλι αδειάζει, το ακριβό αμπαλάζ δεν του ταιριάζει.

Σ’ αυτό το σημείο, είναι απαραίτητο να καταλάβουμε κάποια κύρια χαρακτηριστικά, αυτής της νέας τάξης πραγμάτων:

  • Μηδενιστική αποδόμηση. Προσφιλές εργαλείο κοινωνικής απονεύρωσης. Οποιαδήποτε οντότητα μπορεί να ενώσει το λαό σε μιαν αντίσταση, παρουσιάζεται σαν κατασκευή. Έτσι τα έθνη σ’ αυτή τη μηδενιστική αφήγηση, δεν είναι παρά κατασκευές που περιορίζουν τους λαούς σε σύνορα, αναπτύσουν εθνικισμούς κ.α. τέτοια μυθεύματα. Θέλουν να σβήσουν τη μνήμη των ιστορικών εθνών, στα πλαίσια ενός παγκοσμιοποιημένου αχταρμά, με ελεύθερη μετακίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων, σύγχρονων φθηνών δούλων, ξεπούλημα των δημόσιων φιλέτων, με ειδικές οικονομικές ζώνες και άλλα τέτοια ευεργετήματα. Επιπλέον, ο μηδενισμός αποτελεί τη μήτρα του φασισμού.                                                    
  • Αντιστροφή – διαστρέβλωση. Συμβαίνει σε όλα τα επίπεδα, ιστορικό, πολιτικό, ιδεολογικό κ.α. π.χ. με την πτώση του λεγόμενου ανατολικού μπλοκ, άρχισε η θριαμβολογία για το τέλος των ιδεολογιών, ενώ στην πραγματικότητα εννοούν τη διεθνή επικράτηση της ιδεολογίας του κεφαλαίου, χωρίς αντίπαλο δέος.
  • Μετάλλαξη. Από την αγροκτηνοτροφική παραγωγή, ως τις ανθρώπινες σχέσεις χωρίς σχέση και από τις μεταθρησκείες του σωλήνα της παγκοσμιοποίησης, ως την πολιτική χωρίς πολιτικούς. Δεν είναι τυχαία η προπαγάνδα πού κυκλοφορεί ευρέως, με την προβιά τού αυτονόητου, ότι «άλλο θρησκεία και άλλο εκκλησία» ή ότι «άλλο πολιτική, άλλο κόμματα», σα να λέμε «άλλο ποδόσφαιρο, άλλο ομάδες» ή «έξω τα κανάλια από την τηλεόραση». Πλέον βλέπουμε τι εννοούν στην πολιτική σκηνή, όταν τα ηνία της διακυβέρνησης αναλαμβάνουν μεγαλοεπιχειρηματίες ή δικά τους παιδιά.
  • Διεύρυνση της υπεραξίας από την εργασία, στο σύνολο τής ζωής του πλανήτη. Από τον αλκοολισμό και τα ναρκωτικά των κοινωνικά απόκληρων, ως τις ζωοτροφές των τρελών αγελάδων και το εμπόριο οργάνων των εξαθλιωμένων, η υπεραξία πολλαπλασιάζεται εκθετικά.
  • Αφυδάτωση – αποστείρωση. Από το χώμα της γης, ως τη γλώσσα και την επικοινωνία, από την χλωρίδα και την πανίδα, ως τη διατροφή και τον ψυχισμό, ο σύγχρονος ολοκληρωτισμός, ολοκληρώνει το πρότυπο τής υστερικής καταγωγής του και της ωχρής γερασμένης μορφής του (θα το δούμε παρακάτω).                                                                                                                          
  • Υπερπλαίσια. Αν και το φαινόμενο δεν είναι ιστορικά καινοφανές, στην εποχή μας έχει προσλάβει παγκοσμιοποιητικές διαστάσεις. Μοντέλα ηπειρωτικής διακυβέρνησης, διηπειρωτικοί οικονομικοί και στρατιωτικοί συνασπισμοί κ.α., οι οποίοι παράγουν τα συνεπαγόμενα πολιτικά, πολιτιστικά, θεσμικά, εκπαιδευτικά, επιστημονικά, ενημερωτικά, υπερπλαίσια. Μέσα σε αυτά, η εξουσία, ο έλεγχος, η χειραγώγηση, η εξάρτηση, πολλαπλασιάζονται και δημιουργείται ένας κλωβός που μοιάζει μη αναστρέψιμος και ανατρέψιμος.                                                                                                              

Όλα αυτά τα σύγχρονα χαρακτηριστικά, σε αγαστή συνεργασία με παλαιότερα, αποτελούν τα πολλαπλά σφυριά, πού βαράνε στο ίδιο αμόνι. Μόνο πού το αμόνι είμαστε εμείς και η φύση. Διαμορφώνουν τούς όρους τής σκέψης, της ψυχολογίας, του τρόπου ζωής, μαζί με τους οικονομικούς και πολιτικούς όρους. Σήμερα βλέπουμε πως έχουν περάσει, από την αφομοίωση, στην καθοδήγηση των αντιδράσεων, έχουν τη δυνατότητα πειραματισμού χρέους με χώρες, δημιουργίας ελεγχόμενου χάους με στημένες εξεγέρσεις και τοπικούς πολέμους, σκηνοθεσίας μεγάλης κλίμακας   συγκρούσεων και κατασκευής γεγονότων στα όρια του υπερφυσικού.

Μετά από αυτή την παράθεση, μπορούμε πιο εύκολα να προσεγγίσουμε το εικονικό χρήμα και το χρέος, με τα οποία ανοίξαμε αυτό το κείμενο.

Πρώτα πρέπει να πούμε, πως η φύση τού κεφαλαίου είναι επεκτατική, γι’ αυτό το λόγο δεν μπορεί ποτέ να πραγματοποιήσει εξοικονόμηση πόρων, ενέργειας κ.λπ. Το δεύτερο στοιχείο είναι πως το λεγόμενο εικονικό χρήμα, αποτελεί το πλέον συσσωρευμένο χρηματιστικό κεφάλαιο. Το τρίτο στοιχείο είναι πως όσο πιο τοξικά είναι τα ομόλογα, όσο πιο σκουπίδια πουλάει ένας εταιρικός όμιλος, όσο περισσότερο μολύνει το περιβάλλον, όσα πιο πολλά όπλα πουλάει, όσο πιο μαζικές απολύσεις πραγματοποιεί μία πολυεθνική σε μία μόλις μέρα, τόσο ανεβαίνει η τιμή των μετοχών, τόσο το λεγόμενο εικονικό χρήμα αυγατίζει.

[Παρακάτω θα χρησιμοποιήσουμε μία αδόκιμη διάκριση μεταξύ εικονικού και πλασματικού χρήματος, για τις ανάγκες τού κειμένου.]

Αυτό μάς οδηγεί στο συμπέρασμα, πως το χρήμα αυτό, ενώ είναι πλασματικό, δεν είναι καθόλου εικονικό, δεν θα μπορούσε να είναι. Έχει σαφές αντίκρισμα το μέγεθος της καταστροφής. Αυτό που το καθιστά πλασματικό, φούσκα, είναι πώς η καταστροφή δεν αναπληρώνεται, ώστε το κεφάλαιο αυτό να αποκτήσει αξία χρήσης, κτήσης ή ανταλλαξιμότητας.

Με αυτό τον τρόπο, το πλασματικό κεφάλαιο, αποτελεί τη συσσωρευμένη απεικόνιση του φθόνου, απέναντι στη ζωή. Την επιτομή της λατρείας του ειδώλου, έναντι του πραγματικού βίου. Όμως μόνο του δεν μπορεί να σταθεί ούτε ένα λεπτό, τού είναι υπαρξιακά απαραίτητο, να αναπαράγει το είδωλό του, σε κάθε πτυχή τής πραγματικής ζωής. Έτσι περνάμε από την πραγματική φιλία, στην εικονική επικοινωνία, από τίς άυλες αξίες, στην εικονική πραγματικότητα και από την πολιτική οικονομία στη ζούγκλα.

Αυτό το είδωλο, δεν θα μπορούσε να μην οδηγηθεί στην ανθρωπολογική πραγμάτωσή του. Ο υπολογιστικός ανθρωπολογικός τύπος, το πραγματιστικό ον, καθώς μετρά μηδενικά, κατρακυλά απρόσωπο και ανυπόληπτο, στο υπαρξιακό κενό πού έσκαψε η μονομερής ανάπτυξή του.

Συνεπακόλουθα το χρέος, είναι πλασματικό σε ό,τι αφορά τράπεζες, κράτη κ.λπ., αλλά απόλυτα πραγματικό, σε ό,τι αφορά το μέγεθος τού   χρέους, απέναντι στον πλανήτη, τη συνέχεια στη βιωσιμότητά του, το χρέος στους αναρίθμητους ανθρώπους πού ζουν στην απόλυτη εξαθλίωση.

Με αυτή την έννοια, η οικονομική και η ηθική, η κοινωνική και η περιβαλλοντική, διάσταση τού χρέους, για πρώτη φορά ίσως στην ανθρώπινη ιστορία, συνδέονται τόσο άρρηκτα.  

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κρίσιμη, αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιστορική καμπή. Στην κόψη ανάμεσα στην καταστροφή και την διαλεκτική της υπέρβασης.

   ΟΜΑΔΑ ΛΟΓΟΥ ΔΑΙΜΩΝ

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας