Εργατικός Αγώνας

…για τη «μικρή» ΔΕΗ…

του ειδικού συνεργάτη μας Πέτρου Ιωαννίδη

Στο παρόν άρθρο θα παραθέσω μερικές σκέψεις σχετικά με την «μικρή» ΔΕΗ, καθώς επίσης και μερικές σκέψεις σχετικά με την «ομοσπονδοποίηση» της ΕΕ.

Φιλελευθεροποίηση κι όχι «απελευθέρωση»

Πριν παραθέσω τις σκέψεις μου θέλω να τονίσω το εξής: Ας μου συγχωρέσει ο αναγνώστης την επισήμανση που κάνω, αλλά είναι λάθος (για πλείστους όσου λόγους ) η χρήση της λέξης απελευθέρωση για όσα συμβαίνουν αυτή την στιγμή στη ΔΕΗ, όσα συνέβησαν στο παρελθόν στον ΟΤΕ και εν γένει σε όσα συμβαίνουν κατά καιρούς και σχετίζονται με την «απελευθέρωση» διαφόρων επαγγελματικών κλάδων που κατά καιρούς επιλέγει το κεφάλαιο να χτυπήσει. Ο σωστός όρος για την απόδοση όσων συμβαίνουν είναι ο όρος φιλελευθεροποίηση. Αυτή είναι η σωστή μετάφραση της λέξης liberalizationστην ελληνική γλώσσα. Θέλω να τονιστεί ιδιαίτερα αυτό, μιας και οι δύο λέξεις έχουν τεράστια διαφορά. Αφήστε δε, που ο όρος απελευθέρωση συνήθως συνδέεται με την απαλλαγή από κάποιου είδους δεσμά. Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα, Το Σύστημα, το οποίο μόνο δεσμά δημιουργεί, οπότε μάλλον πάει πολύ να «τολμά» να χρησιμοποιήσει λέξεις όπως απελευθέρωση.

Ένας μεγάλος έλληνας φιλόσοφος και διανοητής είχε χαρακτηρίσει τα σύγχρονα αστικά, καπιταλιστικά συστήματα ως «φιλελεύθερες ολιγαρχίες». Ας μου επιτραπεί μια «διόρθωση». Προσωπικά, θα χαρακτήριζα τα σύγχρονα αστικά, καπιταλιστικά συστήματα ως «ψεύδο-φιλελεύθερες ολιγαρχίες». Μια τέτοια προσέγγιση είναι πολύ πιο κοντά σε ως έννοια σε μια φράση που αποδίδεται στον Φρίντριχ Ένγκελς. Για να απαντήσει ο Ένγκελς στις διάφορες αστικές εκδοχές του «Η ελευθερία κάθε ατόμου σταματά εκεί όπου ξεκινά η ελευθερία ενός άλλου ατόμου», τόνισε πως «Η ελευθερία του καθενός μας σταματά εκεί όπου αρχίζει η ασυδοσία του κεφαλαίου». Απ’ ότι φαίνεται ο Ένγκελς «δικαιώνεται», σχεδόν κάθε μέρα, σχεδόν κάθε φορά που νέα νομοσχέδια έρχονται «νύχτα», ψηφίζονται «εν τω μέσω της νυκτός» και μας «διαλύουν» τις μέρες άμα τη εφαρμογή τους.

Μια βασικά προσέγγιση της σχολής του MiltonFreedman, αποτέλεσμα των μελετών της οποίας είναι οι πολιτικές που εφαρμόζονται τα τελευταία 30 χρόνια σε πάρα πολλά σημεία του πλανήτη, όσον αφορά τις υποδομές είναι ότι πρέπει να υπάρξει ένας θεμελιώδης διαχωρισμός. Στα αγγλικά ο όρος που χρησιμοποιείται είναι ο εξής: unbundling. Οι αστικές οικονομικές προσεγγίσεις προτάσσουν τον διαχωρισμό της υποδομής από την υπηρεσία που προσφέρεται μέσω αυτής. Επί παραδείγματι, το (συγκεντρωτικό) δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας [ εξόρυξη πρώτης ύλης (λιγνίτη), καύση πρώτης ύλης, μετατροπή μηχανικής ισχύος σε ηλεκτρική τάση μέσω ηλεκτρογεννήτριας, ανύψωση τάσης, μεταφορά ενέργειας μέσω των δικτύων υψηλής τάσης, υποβίβαση τάσης (π.χ. στις εισόδους των πόλεων-φορτίων), διανομής τάσης μέσω του δικτύου διανομής, χρήση ενέργειας από τον τελικό καταναλωτή ], με βάση την θεωρία του διαχωρισμού της υποδομής από την προσφερόμενη υπηρεσία πρέπει να «κομματιαστεί» και εν συνεχεία να «ρυθμίζεται» (regulation) από διάφορες («ανεξάρτητες») αρχές ως προς τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Αυτό το βήμα έχει ήδη γίνει στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο ότι η «μονοπωλιακή» ΔΕΗ «κομματιάστηκε» (ΑΔΜΗΕ, ΛΑΓΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ κλπ) σε πρώτη φάση, ώστε εν συνεχεία να είναι πολύ ευκολότερη η εισαγωγή «παιχτών» στο κομμάτι που συνδέεται με την παροχή υπηρεσίας (π.χ. εταιρείες που αγοράζουν ενέργεια από τον παραγωγή σε «τιμές χονδρικής» και πωλούν σε «τιμές λιανικής» σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά). Εδώ θα είχε αξία να δούμε ποιοι «παίχτες» με τι είδους «διασυνδέσεις» και «αλληλεξαρτήσεις» με το πρωθυπουργικό περιβάλλον και τα κέντρα λήψης απόφασης έχουν την δυνατότητα να «μπουν» στο παιχνίδι της «αγοράς ενέργειας». Ο νοών νοείτω.

Στην ελλαδική πραγματικότητα πολλά απ’ όσα περιγράφονται παραπάνω ήταν καθεστώς, με διάφορα νομοθετήματα που ψηφίστηκαν και οδήγησαν προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό που επιχειρείται με το νομοσχέδιο για την «μικρή ΔΕΗ» είναι το «ένα βήμα πιο πέρα». Δηλαδή πέρα από την εισαγωγή «παιχτών» στο κομμάτι της παροχής υπηρεσίας (ενέργεια κτλ), το ευρωπαϊκό (κατ’ ουσίαν γερμανικό) κεφάλαιο θέλει να «βάλει χέρι» σε πλουτοπαραγωγικές πηγές που βρίσκονται εντός μιας χώρας μέλους, στην οποία θεωρητικά υπάρχει εθνική ανεξαρτησία.

Οι αστοί καθηγητές στα διάφορα πανεπιστήμια όπου διδάσκονται οικονομικά γνωρίζουν πως το καθεστώς του «ελεύθερου ανταγωνισμού» όπου κάποιο μαγικό χέρι δημιουργεί βέλτιστα σημεία λειτουργίας και ισορροπίας είναι μια φενάκη. Όταν λοιπόν «κομματιάζεται» μια υποδομή, ο τρόπος ανάπτυξης της οποίας είναι άρρηκτα δεμένος με τον τρόπο που ο καπιταλισμός «πάτησε στα πόδια του» μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τότε στην καλύτερα των περιπτώσεων θα «εισαχθούν» δύο-τρεις-τέσσερις (πάντως λίγοι παίχτες) και θα δημιουργηθεί ένα καθεστώς ολιγοπωλίου. Από κει και πέρα, λόγω του γεγονότος ότι ο ιδιώτης «ενδιαφέρεται» πολύ περισσότερο από ένα κρατικό μονοπώλιο για την αποδοτική (efficient) λειτουργία μιας δομής (επιχείρησης, οργανισμού κλπ) λόγω του ότι «τον νοιάζει» πολύ περισσότερο το «οικονομικό αποτέλεσμα», θα επιδιώξει την εισαγωγή «καινοτόμων» προσεγγίσεων ώστε να μειωθεί το κόστος παραγωγής, να «βελτιστοποιηθεί» η παραγωγική διαδικασία κλπ. Οπότε θεωρητικά σε καθεστώς ολιγοπωλίου, όπου μια ρυθμιστική αρχή θα προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να «αποτρέψει» την δημιουργία κάποιου είδους τραστ, το εκάστοτε τεχνικό σύστημα θα λειτουργεί αποδοτικότερα. Αυτά, θεωρητικά. Στην πράξη σε όλες τις χώρες όπου εισήχθησαν αυτές οι προσεγγίσεις αυξήθηκε κατά πολύ η τιμή πώλησης του ρεύματος στον τελικό καταναλωτή (νοικοκυριά), παρατηρήθηκαν φαινόμενα blackoutπου συνδέονται με την ελλιπή συντήρηση κοστοβόρου εξοπλισμού και εν γένει προβλήματα «κοινωνικής βιωσιμότητας» που είναι ανεπίτρεπτο να υπάρχουν στον σύγχρονο κόσμο, μιας και η τεχνογνωσία που ανέπτυξαν οι κοινωνίες των ανθρώπων καθώς επίσης και ο ορυκτός πλούτος που προσφέρει ο πλανήτης Γη υπέρ-επαρκούν για την διασφάλιση μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης για 70-80 χρόνια για κάθε έναν άνθρωπο.

Ομοσπονδοποίηση και πολιτικές στον τομέα της ενέργειας

Πριν περίπου δύο χρόνια έτυχε να διαβάσω μια από τις ετήσιες εκθέσεις (annualreports) της εταιρείας γερμανικών συμφερόντων RWE, παρατήρησα ότι μια από τις «αγορές ενέργειας» στην οποία προγραμμάτιζε να επεκταθεί ο προαναφερθείς όμιλος είναι η Ελλάδα. Αντίστοιχος προγραμματισμός υπήρχε και για την γειτονική Τουρκία. HRWEέχει και την τεχνογνωσία και την αναγκαία ρευστότητα έτσι ώστε να εξαγοράσει ένα τμήμα των θερμικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ισχύος που προς το παρόν ανήκουν στην ΔΕΗ και οσονούπω θα ανήκουν σε κάποιο μονοπωλιακό όμιλο ιδιωτικών συμφερόντων ή κρατικών συμφερόντων άλλης χώρας μέλους της ΕΕ (όχι κάποιας τυχαίας, αλλά την κραταιάς Γερμανίας).

Σε μια ομόσπονδη δομή (π.χ. ΕΕ), όπου παρατηρείται ένας διακρατικού τύπου «κεντρικός» σχεδιασμός, ο οποίος πάντα εξυπηρετεί ιδιωτικά μονοπωλιακά ή ολιγοπωλιακά συμφέροντα, είναι «λογικό» ο ισχυρός επιδιώκει να ελέγχει πλουτοπαραγωγικές πηγές οι οποίες βρίσκονται εντός του κράτους μέλους της ομόσπονδης δομής το οποίο βρίσκεται σε καθεστώς «ακραίας» εξάρτησης (η εξάρτηση έχει πολλές πτυχές: οικονομική, εξάρτηση τεχνογνωσίας π.χ. εκσυγχρονισμός εγκαταστάσεων για την μείωση των ρύπων CO2 κλπ). Ο έλεγχος αυτός οδηγεί στην «αυξημένη» κερδοφορία του (ιδιωτικού ή κρατικού) ομίλου που ελέγχει την πηγή που μπορεί να παράξει πλούτο. Συνήθως, όπως προείπα, οι όμιλοι αυτοί όταν και εφόσον είναι ιδιωτικοί, είναι άμεσα και ισχυρά «αλληλεξαρτώμενοι» με την πολιτική ελίτ της χώρας με το μεγαλύτερο ειδικό βάρος στην διαδικασία λήψης απόφασης για το «επέκεινα». Δηλαδή, για το πώς και με ποιόν τρόπο θα «πραγματώνεται» η κοινωνική πραγματικότητα.

Η ελληνική αστική τάξη είναι προσδεμένη στις επιλογές αυτών που δίνουν «γραμμή» στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Αυτοί δεν είναι άλλοι από την γερμανική πολιτική και οικονομική ελίτ. Υπό αυτήν την έννοια, είναι πολύ εύκολο για την RWEνα αναζητήσει και να βρει (ή να δημιουργήσει) έναν «στρατηγικό εταίρο» εντός της Ελλάδας ο οποίος θα αναλάβει την «βρώμικη δουλειά». Προς το παρόν την δουλειά αυτήν την κάνει η πολιτική ελίτ, χωρίς να αποκλείεται η συμμετοχή κάποιου είδους «επιχειρηματικού σχήματος» στη συνέχεια.

Έτυχε στο παρελθόν να διαβάσω κάποιο από τα βιβλία του Νόαμ Τσόμσκι. Ανεξάρτητα με το εάν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με διάφορες προσεγγίσεις του προαναφερθέντος, θα ήθελα να σταθώ στο εξής: Ο Τσόμσκι κάνει ένα βασικό διαχωρισμό όσον αφορά τα είδη των κρατικών δομών που υπήρξαν κατά τον 20ο αιώνα. Χαρακτηρίζει τα δυτικά αστικά καπιταλιστικά συστήματα ως Κρατικό Καπιταλισμό και τα ανατολικά σοσιαλιστικά συστήματα ως Κρατικό Σοσιαλισμό. Ε, ο τρόπος με τον οποίο η δυτική πολιτική ελίτ «πράττει» τα τελευταία χρόνια είναι ο ορισμός αυτού που θα ονομάζεται «κρατικός καπιταλισμός». Τι εννοώ; Ποιος «επιχειρηματίας» δεν θα δεχόταν μια πρόταση μιας κρατικής δομής (π.χ. ελληνικό κράτος) η οποία θα του έδινε το 30% μιας κατά γενική ομολογία κερδοφόρας επιχείρησης με ένα διόλου ευκαταφρόνητο πελατολόγιο (έστω και για ορισμένη χρονική περίοδο); Τι σχέση έχει με τον «ελεύθερο ανταγωνισμό» η μεταφορά μιας τεράστιας πληθυσμιακής ομάδας σε μια εταιρεία, η δραστηριότητα της οποίας προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας κρατικής ή διακρατικής ρύθμισης (αλλεπάλληλα νομοθετήματα με αποκορύφωμα αυτό της «μικρής ΔΕΗ»; Προφανώς εδώ μιλούμε για ένα «πείραμα», το οποίο εάν πετύχει, τότε ο «επενδυτής» θα έχει σίγουρο όφελος (το Μεγάλο Κεφάλαιο ποτέ δεν ρισκάρει). Η RWEή οποιαδήποτε άλλη εταιρεία έχει και την ρευστότητα αλλά κυρίως την «πολιτική πλάτη» ώστε να πουλάει ρεύμα (προσωρινά) πιθανόν και φθηνότερα από το κόστος που απαιτείται ούτως ώστε αυτό να παραχθεί (βραχυπρόθεσμο – short run – αρνητικό οικονομικό αποτέλεσμα με απώτερο σκοπό την διασφάλιση κερδοφορίας μακροπρόθεσμα – longrun).

Ποιος είναι ο αντίκτυπος όσον αφορά το πώς γωνία θέασης των στρατηγικών υποδομών και πλουτοπαραγωγικών πηγών μιας χώρας; Επί παραδείγματι, εάν προκύψει έλλειψη (για κάποιον λόγο που προς το παρόν δεν είναι φανερός ή προφανής) λιγνίτη που θα επιλέξει να διοχετεύσει μια εταιρεία ιδιωτικών (ή κρατικών συμφερόντων άλλης χώρας) την όποια ποσότητα λιγνίτη υπάρχει στο υπέδαφος μιας βαθειά εξαρτώμενης και «υποτελούς» χώρας; Ποιο μπορεί να είναι το τελικό αποτέλεσμα για τον τελικό καταναλωτή (π.χ. νοικοκυριά εργατών κι εργαζομένων); Υπάρχει κάποιου είδους ισορροπία ή οδεύουμε ολοταχώς προς ένα ακραία κανιβαλικό σύστημα;

Προσωπικά πιστεύω πως η ανθρωπότητα έχει περιέλθει στην εποχή που τολμώ να ονομάσω κεφαλαιοκρατικό μεσαίωνα ο οποίος χαρακτηρίζεται από μια ψεύδο-ορθολογικότητα που είναι συνυφασμένη με την «παρακολούθηση» της πορείας οικονομικών δεικτών, λόγους επί λόγων για τους τρόπους πραγμάτωσης ανάπτυξης (επιφυλάσσομαι να γράψω ένα κείμενο σχετικά με την ανάπτυξης κλπ κλπ κλπ).

Την απάντηση για την τελική έκβαση της κατάστασης που ζούμε θα την δώσει (θετικά ή αρνητικά) το συλλογικό (εν δυνάμει επαναστατικό) υποκείμενο, η εργατική τάξη κι όλοι όσοι ασφυκτιούν ηθικά, πνευματικά, πολιτιστικά, οικονομικά κλπ εντός της άγριας καπιταλιστικής πραγματικότητας που ζει ένα τεράστιο κομμάτι της ελληνικής και ευρωπαϊκής κοινωνίας. Ο τρόπος με τον οποίο ο (συγκεντρωτικός) καπιταλισμός καταφέρνει να αντιστρέφει την πραγματικότητα είναι μνημειώδης. Όσο γρηγορότερα το αντιληφθούμε τόσο περισσότερα μπορούμε να περισώσουμε. Venceremos!

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας