Τέλος στο δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης και στις όποιες ίσες ευκαιρίες των μαθητών από τα λαϊκά στρώματα για ισότιμη συμμετοχή στη μάθηση και τις σπουδές βάζει το νομοσχέδιο που απεργάζεται η πολιτική ηγεσία του υπουργείου «Παιδείας». Μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που, αν περάσουν αυτές οι δομικές αλλαγές, το σημερινό εκπαιδευτικό πλαίσιο θα φαντάζει σαν προοδευτικό σε σχέση με κείνο που θα το αντικαταστήσει.
Οι αλλαγές στη δημόσια εκπαίδευση είναι δομικές. Αλλάζουν εντελώς το χαρακτήρα και τη φιλοσοφία του δημόσιου σχολείου φέρνοντας το στα μέτρα του νεοφιλελευθερισμού και οριοθετούν την παιδεία των ανισοτήτων και των δυο ταχυτήτων: από τη μία την παιδεία για τους «αρίστους» (δηλαδή τα «δικά τους παιδιά») με τεράστιες δυνατότητες πρόσβασης στη γνώση και την εισαγωγή στα ΑΕΙ κι από την άλλη την παιδεία της τεχνικής εκπαίδευσης, των «δεξιοτήτων» και της «προσαρμοστικότητας» στην ανεργία και τη μερική απασχόληση για τα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων. Είναι η επιτομή της φιλοσοφίας της ΝΔ όπως την περιέγραψε ο ίδιος ο πρωθυπουργός υποστηρίζοντας ότι «πρέπει με κάποιο τρόπο να προσαρμόσουμε τα σχολεία μας, το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα, στις ανάγκες μιας αγοράς εργασίας και ενός κόσμου ο όποιος αλλάζει με πολύ μεγάλη ταχύτητα».
Οι εκπαιδευτικές αλλαγές έχουν τρεις άξονες: 1) το περιεχόμενο της μάθησης και της εισαγωγής σε ανώτατες σχολές, 2) την αλλαγή των εργασιακών σχέσεων και της λειτουργίας των σχολικών μονάδων όλων των βαθμίδων και 3) τη μετατροπή των χώρων μάθησης σε πολυχώρους που θα (συν)διοικούνται από ιδιώτες. Με την επιχειρούμενη αυτονόμηση της κάθε σχολικής μονάδας αλλά και του εκπαιδευτικού έργου δημιουργούνται απίστευτες ανισότητες σε βάρος των παιδιών της εργατικής τάξης και της υπαίθρου. Ας δούμε τις βασικότερες από αυτές:
Στο παιδαγωγικό σκέλος:
- Προωθείται το πολλαπλό βιβλίο σε δημοτικό και γυμνάσιο. Αυτό σημαίνει πως στην πράξη καταργούνται τα σχολικά εγχειρίδια που μοιραζόταν σε όλη τη χώρα και τώρα κάθε μονάδα και κάθε εκπαιδευτικός θα μπορούν να διαλέγουν το βιβλίο που τους εξυπηρετεί. Με αυτό τον τρόπο χάνεται όχι μόνο η ενιαία διδασκαλία αλλά ανοίγει ο δρόμος για την κατάργηση των δωρεάν σχολικών βιβλίων.
- Τη χαριστική βολή στην εκπαιδευτική διαδικασία έρχεται να δώσει η περιβόητη «ανεστραμμένη τάξη». Οι εμπνευστές της υποστηρίζουν ότι η κλασική διδασκαλία είναι «παθητική μάθηση» κι ότι είναι «άκαρπο» να «σπαταλιέται χρόνος» μέσα στην τάξη για τη μετάδοση της θεωρητικής γνώσης. Οι μαθητές καλούνται να προετοιμαστούν στο σπίτι τους χρησιμοποιώντας ηχητικές, οπτικές και διαδικτυακές πηγές και στην τάξη να «εμβαθύνουν», να «αναλύουν» και να αξιοποιούν τη γνώση που μόνοι τους απέκτησαν (από διαφορετικές πηγές). Εύλογα ο εκπαιδευτικός θα παίζει ένα παθητικό ρόλο προσπαθώντας να συγκεράσει τον ωκεανό χρήσιμων και άχρηστων πληροφοριών που θα παρουσιάζεται. Αυτό αφενός καταργεί το ρόλο του σχολείου, το οποίο θα αντικατασταθεί από τη Wikipedia και άλλες παρεμφερείς πηγές, με τελικό στόχο την απαξίωση του. Στην ουσία καταργείται η αλληλεπίδραση εκπαιδευτικού-μαθητή που είναι η βάση της διδακτικής διαδικασίας.
- Με την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ) προωθείται ο αποκλεισμός μαθητών από σχολές και ο εξαναγκασμός της πλειοψηφίας να στραφεί σε σχολές ήσσονος σημασίας και ελάχιστης επαγγελματικής προοπτικής για τους αποφοίτους. Οι φτωχότεροι μαθητές, που δεν έχουν τη δυνατότητα να φοιτήσουν σε πλήρως στελεχωμένα και εξοπλισμένα σχολεία (σαν αυτά των αστικών κέντρων) ούτε να σπαταλούν τα επιδόματα ανεργίας ή «στήριξης» των γονιών τους στην παραπαιδεία, οδηγούνται σ’ αυτή την κατεύθυνση αφήνοντας τις «μεγάλες» σχολές στα παιδιά των αστικών οικογενειών. Δηλαδή η προϋπάρχουσα ανισότητα και ταξικότητα στην εκπαίδευση τώρα πια θεσμοθετείται.
Στο εργασιακό σκέλος:
- Η εκπαιδευτική κοινότητα χάνει τα όποια δημοκρατικά στοιχεία συμμετοχής με την υποβάθμιση των υπηρεσιακών συμβουλίων (στα οποία συμμετείχαν αιρετοί εκπρόσωποι μέχρι τον περασμένο Νοέμβρη και το φιάσκο των ηλεκτρονικών εκλογών) αλλά και των συλλόγων διδασκόντων. Τώρα οι διευθυντές αποκτούν υπερεξουσίες. Η θητεία τους επιμηκύνεται (από τα 3 στα 4 ή και τα 8 χρόνια) και καταργούνται οι περιορισμοί των δυο μόνο θητειών στην ίδια σχολική μονάδα. Ο «ισόβιος» διευθυντής θα έχει όλους τους εκπαιδευτικούς στο χέρι καθώς θα συμμετέχει ενεργά στην αξιολόγησή τους, άρα και στην προαγωγή ή τον υποβιβασμό τους. Έτσι είναι βέβαιο πως θα επανέλθει η οσφυοκαμψία και το καλόπιασμα του προϊσταμένου από τον υφιστάμενο, όπως συνέβαινε σε παλιότερες δεκαετίες.
- Θεσμοθετούνται οι μέντορες, οι συντονιστές τάξης και οι υπεύθυνοι μαθημάτων. Οι μέντορες θα καθοδηγούν τους νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς και θα μεριμνούν για την προσαρμογή τους στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Με άλλα λόγια, οι νεοδιόριστοι θα «πείθονται» ότι, για να μονιμοποιηθούν ή να προαχθούν, θα πρέπει να είναι υπάκουοι και μακριά από διεκδικήσεις και αγώνες. Οι συντονιστές θα ασχολούνται με προβλήματα που προκύπτουν στα τμήματα της κάθε τάξης, θα είναι δηλαδή οι «συνεργάτες» και οι «βοηθοί» της εκάστοτε διεύθυνσης. Οι υπεύθυνοι μαθημάτων θα ασχολούνται με την ενδοσχολική επιμόρφωση, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Το «κερασάκι» είναι πως και οι τρεις αυτές ειδικότητες θα μοριοδοτούνται μελλοντικά για διευθυντικές θέσεις (σχολείου, διεύθυνσης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κ.ο.κ.). Με άλλα λόγια, οι θεσμοί αυτοί θα είναι το εκτροφείο των μελλοντικών αντιδραστικών διευθύνσεων.
- Η αξιολόγηση θα γίνεται σε τρία επίπεδα: α) της γενικής και ειδικής διδακτικής (παιδαγωγικές μέθοδοι κ.λπ.), η οποία θα αξιολογείται ανά τέσσερα χρόνια από τον σύμβουλο Ειδικότητας, β) του παιδαγωγικού κλίματος στην τάξη, που θα διεξάγεται από τον εκάστοτε διευθυντή της σχολικής μονάδας κάθε τέσσερα χρόνια, και γ) της υπηρεσιακής συνέπειας και επάρκειας του εκπαιδευτικού, τις οποίες θα κρίνουν από κοινού ο διευθυντής του σχολείου και ο σύμβουλος Παιδαγωγικής Ευθύνης του σχολείου ανά δύο χρόνια. Η αξιολόγηση θα έχει τέσσερις βαθμίδες: «μη ικανοποιητικός», «ικανοποιητικός», «πολύ καλός», «εξαιρετικός». Όσοι πάρουν τους δυο χαμηλότερους χαρακτηρισμούς θα υποχρεώνονται σε επιμόρφωση. Ασαφές παραμένει το χρονικό και οικονομικό πλαίσιο της επιμόρφωσης καθώς και το πόσες φορές αυτή θα επαναλαμβάνεται ή τι θα συμβαίνει σε όποιον κριθεί ξανά «ανεπαρκής». Είναι φανερό πως, αν σήμερα η πολιτική ηγεσία του υπουργείου δεν τολμήσει να χρησιμοποιήσει την αξιολόγηση ως μέσο απόλυσης, υπάρχουν όλα τα «εχέγγυα» να το πράξει στο μέλλον. Δεν ξεκαθαρίζεται επίσης αν τα κριτήρια της αξιολόγησης θα είναι καθαρά εκπαιδευτικά ή πολιτικά (αν δηλαδή όσοι συμμετέχουν σε μαζικές διαδικασίες, κινητοποιήσεις και απεργίες θα κρίνονται «μη ικανοποιητικοί») αλλά κι αυτό εναπόκειται σε μελλοντικές ρυθμίσεις.
Η αυτονομία της σχολικής μονάδας:
Πέρα από την «παιδαγωγική αυτονομία», δηλαδή την κατάργηση του κεντρικού συντονισμού από το υπουργείο, των ωρολογίων προγραμμάτων και της ενιαίας εκπαιδευτικής διαδικασίας, κάθε σχολική μονάδα θα μπορεί να αποφασίζει μόνη της για συμμετοχή της σε ευρωπαϊκά προγράμματα, εκδρομές, επισκέψεις σε εκπαιδευτικούς ή πολιτιστικούς χώρους, συνεργασία με άλλα σχολεία, κ.λπ. Το σημαντικότερο είναι πως θα της δίνεται η δυνατότητα να εκμεταλλεύεται τις εγκαταστάσεις της και για απογευματινές δραστηριότητες (στο πρότυπο των ιδιωτικών σχολείων), μέσω μισθώσεων από τους δήμους ή άλλους φορείς, δηλαδή ιδιώτες. Μάλιστα για τη χρήση των εγκαταστάσεών θα αποφασίζει το διευρυμένο και υπό νέα σύνθεση σχολικό συμβούλιο, δηλαδή άτομα πέρα κι έξω από την εκπαίδευση. Με το πλαίσιο αυτό το σχολείο όπως το ξέραμε θα πάψει να είναι αποκλειστικά χώρος μάθησης και θα μετατραπεί σε «πολυχώρο» όπου ενδεχόμενα οι εκπαιδευτικοί μετά το τέλος του έργου τους δεν θα έχουν λόγο για τις δραστηριότητες που θα συμβαίνουν σ’ αυτόν. Είναι αυτονόητο ότι ανοίγει διάπλατα η πόρτα της ανισότητας καθώς τα παραπάνω αφορούν μεγάλες σχολικές μονάδες με πολλές αίθουσες και υποδομές τις οποίες θα μπορούν να παραχωρούν με το αζημίωτο σε ιδιώτες για να βγάλουν τα έξοδα συντήρησης που τότε δεν θα βαρύνουν ούτε το υπουργείο ούτε τους ΟΤΑ. Οι μικρές μονάδες που δεν θα έχουν «πραμάτεια» να εκχωρήσουν θα καταδικαστούν στον οικονομικό μαρασμό και το κλείσιμο.
***
Είναι φανερό πως η δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση έχει μπει για τα καλά στο στόχαστρο του νεοφιλελευθερισμού. Αν όλα τα παραπάνω γίνουν πράξη, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας γυρίζει έναν αιώνα πίσω και τα παιδιά της εργατικής τάξης αποκλείονται από τη μάθηση και την επαγγελματική ανέλιξη, καταδικάζονται να είναι χειρόνακτες και μεροκαματιάρηδες επειδή απλά ανήκουν σε λαϊκές οικογένειες.
Η επέλαση στην Παιδεία δεν αφορά μόνο τους εκπαιδευτικούς. Αφορά πρωτίστως τους νέους που θα βιώσουν αποκλεισμούς αλλά και σύσσωμη την εργατική τάξη. Γι’ αυτό ο αγώνας για να μην περάσουν αυτές οι αλλαγές δεν μπορεί να αφεθεί μόνο στους εκπαιδευτικούς. Είναι υπόθεση όλου του λαού που πρέπει να αντιδράσει και να αποτρέψει τη νομιμοποίηση αυτών των σχεδίων ή -κι αν ακόμα η κυβερνητική πλειοψηφία της ΝΔ τα κάνει νόμο- να ανατραπούν στην πράξη. Γιατί, απέναντι στην κοινωνία των δυο ταχυτήτων που οργανώνεται από την ανατροπή των δομών της εκπαίδευσης, ο λαός και η νεολαία πρέπει να αντιπαρατάξουν το δικό τους όραμα:
- Για μια δημόσια και δωρεάν εκπαίδευση για όλους χωρίς αποκλεισμούς. Για μια παιδεία της γνώσης αντί της «παιδείας» των δεξιοτήτων» και της προσαρμοστικότητας.
- Για ένα 14χρονο ενιαίο σχολείο που να υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες και να προετοιμάζει ισότιμα τους νέους για εργασία και συμμετοχή στα κοινά.
Ιούνιος 2021
Επιτροπή Παιδείας
της Κίνησης Κομμουνιστών – Εργατικός Αγώνας
