Ένα από τα ζητήματα που αναδείχτηκαν στον δημόσιο προσυνεδριακό διάλογο για το 20ο Συνέδριο του ΚΚΕ και συνολικά στις προσυνεδριακές διαδικασίες είναι το ζήτημα της πιθανής εμπλοκής της χώρας σε πόλεμο και η στάση που θα κρατήσει το ΚΚΕ. Στο θέμα αυτό εκφράστηκαν μεγάλες επιφυλάξεις ως και κάθετες διαφωνίες. Δυο βασικές πλευρές απασχόλησαν. Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στην ιμπεριαλιστική επιθετικότητα και σε ενδεχόμενο πόλεμο και η σχέση του πολέμου με την δημιουργία επαναστατικής κατάστασης και τη δυνατότητα επανάστασης.
Επειδή απ’ ότι φαίνεται οι επιφυλάξεις και οι αντιρρήσεις στο κομματικό δυναμικό είναι μεγάλες και ενόψει της διεξαγωγής του 20ου Συνεδρίου ανάλαβε να απαντήσει με άρθρο του στο Ριζοσπάστη της περασμένης Κυριακής μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής του κόμματος. Δεν μας διαφώτισε όμως καθόλου, δεν έδωσε ουσιαστικές απαντήσεις σε κανένα σημαντικό ζήτημα, γενικολογίες, ασάφειες και λάθη και παράθεση αποσπασμάτων από τις θέσεις και το πρόγραμμα του Κόμματος.
Για το χαρακτήρα ενδεχόμενου πολέμου γράφει: «Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, εποχή κυριαρχίας των μονοπωλίων όποια μορφή κι αν πάρει η συμμετοχή της Ελλάδας σε πόλεμο, ακόμα και το ενδεχόμενο εισβολής της Τουρκίας, δεν αναιρείται ο ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας ενός τέτοιου πολέμου. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για πόλεμο άδικο, μεταξύ δύο αστικών τάξεων, και από την πλευρά του επιτιθέμενου και από την πλευρά του αμυνόμενου». Με βάση το απόσπασμα αυτό όλοι οι πόλεμοι στην εποχή του ιμπεριαλισμού, ολόκληρο τον 20ο αιώνα μέχρι σήμερα και στο μέλλον όσο θα υπάρχει ιμπεριαλισμός, είναι ιμπεριαλιστικοί, ανεξαρτήτως ποιες χώρες πολεμούν μεταξύ τους, ποιος είναι ο χαρακτήρας κάθε χώρας, ποιος είναι επιτιθέμενος και άλλοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για τον σωστό χαρακτηρισμό κάθε πολέμου.
Και μόνο μια ματιά να ρίξει κανείς στα κείμενα του Λένιν της περιόδου του Α’ παγκοσμίου πολέμου, όταν είχε διαμορφωθεί ήδη ο ιμπεριαλισμός, θα αντιληφθεί ότι η παραπάνω ισχυρισμοί είναι αβάσιμοι. Η αναφορά του Λένιν στην ανατολική Ευρώπη, τη Σερβία, το Βέλγιο κλπ, είναι διαφωτιστική. Είναι αναγκαία η συνεξέταση πολλών παραγόντων για τον χαρακτηρισμό του πολέμου και της τακτικής του ΚΚ, αλλιώς ο κίνδυνος εσφαλμένων αποφάσεων είναι μεγάλος. Είναι άδικος και ιμπεριαλιστικός ο πόλεμος μεταξύ δύο κρατών σε κάθε περίπτωση ανεξαρτήτως ποιες χώρες συγκρούονται, αναφέρει ο αρθρογράφος. Δεν έχει σημασία αν συγκρούονται δύο ισχυρές ιμπεριαλιστικές χώρες, π.χ. οι ΗΠΑ με τη Γαλλία ή τη Ρωσία ή αν επιτεθούν οι ΗΠΑ στην Ελλάδα ή κάνει επέμβαση η Τουρκία στην Ελλάδα. Με βάση αυτή τη λογική όλοι οι πόλεμοι τον 20ο αιώνα πλην των επαναστατικών, ήταν όλοι ιμπεριαλιστικοί. Η επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα το 1940 και της Γερμανίας αργότερα ήταν πόλεμος ιμπεριαλιστικός και από την πλευρά της Ελλάδας, δηλαδή ο χαρακτήρας του ΕΑΜ και ο αγώνας που διεξήγαγε δεν έπρεπε να ήταν εθνικοαπελευθερωτικός κατ’ αρχή και να συνδεθεί στην πορεία με την κατάκτηση της εξουσίας.
Τι στάση θα κρατήσουν οι εργάτες σ’ ένα τέτοιο πόλεμο; «Η εργατική τάξη δεν είναι αδιάφορη. Με την καθοδήγηση του ΚΚΕ οφείλει να αγωνιστεί για να υπερασπιστεί την δική της πατρίδα τα κυριαρχικά δικαιώματα από την σκοπιά των δικών της συμφερόντων…»
Τι ακριβώς σημαίνουν τα παραπάνω; Η εργατική τάξη, γράφει ο αρθρογράφος θα υπερασπίσει τη δική της πατρίδα, τα κυριαρχικά δικαιώματα από την πλευρά των δικών της συμφερόντων. Η πατρίδα για την εργατικής τάξη δεν είναι άλλη από τη σοσιαλιστική πατρίδα και τα συμφέροντά της μόνο στο σοσιαλισμό υπηρετούνται. Αν αυτό εννοεί ο αρθρογράφος τότε πρέπει οι εργάτες να κληθούν να μην πολεμήσουν σε περίπτωση τούρκικης επέμβασης. Μπορεί όμως το παραπάνω απόσπασμα να εκληφθεί και διαφορετικά, ότι οι εργάτες θα υπερασπιστούν τη σημερινή, την καπιταλιστική πατρίδα, θέση όμως που είναι αντίθετη με το χαρακτηρισμό του πολέμου, ως ιμπεριαλιστικού. Στις δημόσιες τοποθετήσεις στελεχών του ΚΚΕ και κατά περίπτωση, ακούγονται και οι δύο θέσεις που φαίνεται ότι υπάρχουν στα πλαίσια της ηγεσίας του, και ο συμβιβασμός τους δεν είναι αποτελεσματικός για το λόγο ότι πάει να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα και το αποτέλεσμα θα είναι αρνητικό.
Από την πείρα μας μπορούμε να αναφέρουμε: Η επίθεση της Ιταλίας στην Ελλάδα το 1940 και ο πόλεμος που ακολούθησε ήταν από την πλευρά της Ιταλίας ιμπεριαλιστικός. Αν αυτό συνέβαινε και από την πλευρά της Ελλάδας, τότε το ΚΚΕ έπρεπε να καλέσει τους εργάτες και το λαό να μην πολεμήσουν αλλά να στρέψουν τα όπλα της εναντίον της αστικής κυβέρνησης και των πιστών της στρατευμάτων. Το αποτέλεσμα θα ήταν οι Ιταλοί να κάνουν παρέλαση και το ΚΚΕ δεν θα μπορούσε να σταθεί ούτε μία ώρα, θα είχε κυριολεκτικά υπογράψει την καταδίκη του.
Υποθέτουμε ότι η Τουρκία επιτίθεται στον Έβρο. Αφού ο πόλεμος είναι ιμπεριαλιστικός και από την πλευρά της Ελλάδας, τότε δεν μπορεί επ’ ουδενί να γίνει συζήτηση για συμμετοχή της εργατικής τάξης, διότι θα έμπαιναν κάτω από τις διαταγές της ηγεσίας του αστικού στρατού σ’ ένα πόλεμο άδικο και ιμπεριαλιστικό, «κάτω από ξένη σημαία» όπως αρέσκεται συχνά να λέει το ΚΚΕ, γεγονός τουλάχιστον απαράδεκτο αν όχι προδοτικό.
Σε κάθε περίπτωση τη λύση του προβλήματος αυτού για την χώρα μας την έδωσε ο Νίκος Ζαχαριάδης με το περίφημο πρώτο γράμμα του από τις φυλακές της Κέρκυρας. Σήμερα η ηγεσία του ΚΚΕ απομακρύνεται από την γραμμή του γράμματος Ζαχαριάδη και ασπάζεται τις αντιλήψεις που ανέπτυξαν οι κάθε είδους τροτσκιστικές ομάδες. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας γραμμής σήμερα θα είναι ανάλογα με αυτά των τροτσκιστών τότε.
Είναι απόλυτα σωστό ότι την τακτική σε κάθε φάση πρέπει να την συνδέει το Κομμουνιστικό κόμμα με την υλοποίηση των στρατηγικών του στόχων. Η απόκρουση της επίθεσης στη χώρα το 1940 και στη συνέχεια ο αγώνας για την απελευθέρωσή της έπρεπε να συνδεθεί με τη διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την επανάσταση και το σοσιαλισμό. Όσο όμως είναι λάθος η αποσύνδεση της τακτικής από τους στρατηγικούς στόχους, άλλο τόσο είναι λάθος η απόλυτη υποτίμηση των χαρακτηριστικών και των δεδομένων της συγκυρίας, των ζητημάτων που βάζει την ημερήσια διάταξη η ίδια η ζωή.
Γράφει ο αρθρογράφος για την συσχέτιση πολέμου και επαναστατικής κατάστασης στο πρόγραμμα του ΚΚΕ. «Πουθενά δεν αναφέρεται ότι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος αποτελεί αποκλειστικό παράγοντα εκδήλωσης επαναστατικής κατάστασης». Παρότι ρητά δεν αναφέρεται αυτό πηγάζει αβίαστα από το πρόγραμμα του κόμματος και όλα τα κείμενά του. Στις Θέσεις για το 20ο Συνέδριο (Θ44) αναφέρεται: «Καθοριστικό ζήτημα της υλοποίησης της επαναστατικής στρατηγικής αποτελεί η σχέση ανάμεσα στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και την αποσταθεροποίηση της αστικής εξουσίας σε όλες τις μορφές της». Για την αποσταθεροποίηση της αστικής εξουσίας, λοιπόν, καθοριστικό στοιχείο είναι ο πόλεμος. Τα πράγματα είναι σαφή. Αλλά αν το πρόγραμμα βλέπει και άλλες αιτίες πέραν του πολέμου ως προϋπόθεση για την επαναστατική κατάσταση γιατί δεν κάνει αντίστοιχη αναφορά για την δυνατότητα αυτή σε περίοδο «ομαλών» και όχι πολεμικών συνθηκών και να αναλύσει της προϋποθέσεις και τους όρους της;
«Τα καθήκοντα του κόμματος για την σοσιαλιστική επανάσταση υλοποιούνται σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης» γράφει ο αρθρογράφος. Πρόκειται για σοβαρό λάθος. Τα επαναστατικά καθήκοντα του Κομμουνιστικού κόμματος υλοποιούνται κάθε στιγμή, κάθε μέρα σε οποιαδήποτε φάση της πορείας προς την επανάσταση. Μόνο που ανάλογα με τη φάση που βρίσκονται οι εξελίξεις αυτά διαφοροποιούνται. Πριν την επαναστατική κατάσταση το κομμουνιστικό κόμμα αγωνίζεται για την οικοδόμησή του, για το δυνάμωμα του κινήματος και των αγώνων, τη διαμόρφωση της κοινωνικής συμμαχίας ενώ στην περίοδο της επαναστατικής κατάστασης ολοκληρώνει τις προϋποθέσεις και παίρνει η εργατική τάξη την εξουσία.
Σημειώνουμε τα παραπάνω γιατί ακριβώς αντανακλούν την ιδεολογική αντίληψη και την στρατηγική του ΚΚΕ σήμερα. Κατ’ αυτή, όλα τα καθήκοντα υλοποιούνται στην επαναστατική κατάσταση, το προηγούμενο διάστημα είναι ήσσονος σημασίας, απλώς το κόμμα να διατηρείται και να περιμένει.
Η διαμόρφωση ισχυρού εργατικού και επαναστατικού κινήματος σε «ειρηνικές» συνθήκες και η αξιοποίηση του απαιτεί άλλου είδους τακτική και δράση από το Κ.Κ. Με τη δράση του επιδιώκει την οικοδόμηση του κόμματος, το ρίζωμά του στην εργατική τάξη και το λαό, την ανάπτυξη αγώνων για όλα τα λαϊκά προβλήματα σε όλα τα μέτωπα, αξιοποίηση της παραμικρής δυσκολίας της αστικής τάξης, ιδιαίτερα τις μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις, ώστε να αναγκάσει την αστική τάξη σε ήττες και να αμφισβητήσει την κυριαρχία της. Αυτή η τακτική είναι ξένη στο ΚΚΕ σήμερα. Φροντίζει απλώς να διατηρεί την δύναμή του, δεν μετέχει σε αγώνες μεγάλης έντασης και ρίσκου, αποφεύγει την συμμετοχή του σε θεσμούς, σε διάφορους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Με αυτή την τακτική και στρατηγική μόνο στο ξέσπασμα του πολέμου ελπίζει το ΚΚΕ. Ένας σύντροφος στο δημόσιο προσυνεδριακό διάλογο αναρωτήθηκε με τρόπο ωμό, αλλά γλαφυρό, «Μέχρι να γίνει πόλεμος τι θα κάνουμε;».
Και ένα τελευταίο ζήτημα. Αξιοποίηση πιθανής πολεμικής εμπλοκής σημαίνει πάλη εναντίον του πολέμου σήμερα, ένταση στου αντιιμπεριαλιστικού αγώνα, αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων και ευκαιριών για ένα ισχυρό αντιπολεμικό – αντιιμπεριαλιστικό κίνημα.
Αυτό σημαίνει ότι το ΚΚΕ θα ηγηθεί της προσπάθειας για την μεγαλύτερη δυνατή συγκέντρωση κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων πάνω σε ένα σαφές αντιιμπεριαλιστικό – αντιπολεμικό πλαίσιο. Σε μία τέτοια πρωτοβουλία και συνεννόηση χωρούν κόμματα και συλλογικότητες, π.χ. ΑΝΤΑΡΣΥΑ – ΛΑΕ – και άλλες δυνάμεις και φυσικά η πολύ μεγάλη πλειοψηφία του λαού.
Προτίθεται το ΚΚΕ να αναλάβει μια τέτοια πρωτοβουλία;
Πώς ακριβώς βλέπει τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του σε ένα αντιπολεμικό κίνημα;
Ο αρθρογράφος είναι διαφωτιστικός: «Το Κόμμα έχει ευθύνη από σήμερα να προετοιμάζει την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, ιδεολογικά και πολιτικά για κάθε ενδεχόμενο. Πρέπει να οξύνεται το ταξικό κριτήριο, προκειμένου να μην πέσει στην παγίδα της αστικής τάξης και των κομμάτων της υιοθετώντας συνθήματα για την εθνική ενότητα…» Δηλ. το ΚΚΕ, έχει μόνο ιδεολογικά καθήκοντα διαφώτισης των εργαζομένων και ανάδειξης των κινδύνων εκτροπής και αφοπλισμού του. Σ’ αυτή την περίπτωση το κίνημα ποιος θα το αναπτύξει, ποιος θα κινητοποιήσει το λαό; Αυτό ο αρθρογράφος το αναθέτει στην ίδια την εργατική τάξη, που όπως αναφέρει δεν πρέπει να κρατήσει στάση αναμονής.
Το ΚΚΕ ακολουθεί την ίδια τακτική που ακολούθησε χρόνια τώρα και οδήγησε σε διάλυση του αντιιμπεριαλιστικού αντιπολεμικού κινήματος. Μετά τους μεγαλειώδεις αγώνες που αναπτύχτηκαν με αφορμή την επέμβαση στην Γιουγκοσλαβία ουσιαστικά δεν έγινε κάτι. Οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και πόλεμοι στην γειτονιά μας πολλαπλασιάζονται, Αίγυπτος, Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη. Εκατομμύρια πρόσφυγες, εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, ανείπωτες καταστροφές, απειλή για ανάφλεξη στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας από την πλευρά των Τούρκων. Σε όλα αυτά το ΚΚΕ περιορίζεται σε διαμαρτυρίες, χωρίς την παραμικρή προσπάθεια για την ανάπτυξη ενός ισχυρού αντιιμπεριαλιστικού κινήματος.
Το συμπέρασμα: Το ΚΚΕ εξαρτά από την έκρηξη πολέμου στην περιοχή και την συμμετοχή της χώρας σ’ αυτόν τον κλονισμό της αστικής εξουσίας. Δεν βλέπει άλλες δυνατότητες. Δεν κάνει όμως προσπάθεια για ένα ισχυρό αντιπολεμικό κίνημα, ώστε να εκμεταλλευτεί την πολεμική εμπλοκή της χώρας. Απλώς φροντίζει να υπάρχει και περιμένει.
Τ. Κ.
