Εργατικός Αγώνας

Η επανάσταση στην Κίνα

Του Βασίλη Καλαματιανού.

Η 1η Οκτώβρη είναι η επέτειος της ίδρυσης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, που έγινε το 1949. Ήταν ένα μήνα μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού στη χώρα μας. Φυλακές, ξερονήσια, κρατητήρια, δολοφονίες, εκτελέσεις, φόβος και αίμα απλώθηκαν στην πατρίδα μας. Καταδικασμένα σε θάνατο από τα στρατοδικεία της σκοπιμότητας ανταρτόπουλα ρωτούσαν «Τι γίνεται στην Κίνα και ζητωκραυγάζουν;» κι έπαιρναν την απάντηση «Νικήσαμε!».

Ο μεγάλος Τούρκος αγωνιστής κομμουνιστής ποιητής Ναζίμ Χικμέτ αποτύπωσε με απλά λόγια τη διεθνή κατάσταση: «Αν η μισή καρδιά μου βρίσκεται γιατρέ εδώ πέρα, η άλλη μισή στην Κίνα βρίσκεται με τη στρατιά που κατεβαίνει προς το Κίτρινο ποτάμι. Κι ύστερα, γιατρέ, την πάσα αυγή, την πάσα αυγή γιατρέ, με τα χαράματα πάντα η καδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται»[1]. Εκείνη η περίοδος σημαδεύτηκε από φτώχια, αγώνα και αίμα, ήττες και νίκες, προλεταριακό διεθνισμό.

Ορισμένοι σταθμοί στην Κίνα

Στις αρχές του 19ου αιώνα η πανάρχαια αυτοκρατορία αποδυναμώθηκε, άρχισε η οικονομική, πολιτική και κοινωνική παρακμή της. Οι ευρωπαίοι και κυρίως οι Άγγλοι κατέφθασαν κι άρχισαν την εισαγωγή και τη διάδοση του οπίου. Το 1840 οι Κινέζοι αντέδρασαν κι άρχισε ο γνωστός «πόλεμος του οπίου» μέχρι το 1842 οπότε υπήρξε συμφωνία παραχώρησης στην Αγγλία του Χονγκ Κονγκ και χρήση πέντε λιμανιών. Το 1844 επενέβησαν στα εσωτερικά της Κίνας οι ΗΠΑ και η Γαλλία εξασφαλίζοντας κι αυτές προνόμια ενώ η Κίνα έχασε επαρχίες και κτήσεις, η οικονομία της άρχισε να εξαρτάται από ευρωπαϊκές εμπορικές εταιρίες.

Αυτή η κατάσταση δημιούργησε λαϊκές αντιδράσεις και εξεγέρσεις που καταστάλθηκαν. Αναπτύχθηκαν διάφορες επαναστατικές τάσεις που το 1891 ενώθηκαν ιδρύοντας κόμμα, το Κουόμιτανγκ, με πρόεδρο τον Σουν Ζιονγκ Σεν και κύρια επιδίωξη το διώξιμο των ξένων κατακτητών. Το 1900 έγινε η μεγάλη εξέγερση των Μπόξερς (BoxersRebellion) που πνίγηκε κυριολεκτικά στο αίμα από τους ευρωπαίους. Ταυτόχρονα διαμορφώθηκε ένα κύμα ένταξης εκατομμυρίων ανθρώπων στο Κουόμιτανγκ το οποίο το 1911 κατάργησε τον θεσμό της αυτοκρατορίας και στις 12 Μάρτη του 1912 ανακήρυξε Δημοκρατία την Κίνα με πρωτεύουσα την πόλη Νατνζίνγκ και πρόεδρο τον Σουν Ζιονγκ Σεν. Είχε πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων αστικού χαρακτήρα (δημοκρατικά δικαιώματα, μοίρασμα γης, ορισμένα κοινωνικά μέτρα) και το 1918 έστειλε αντιπροσωπεία στη Ρωσία για να δει και να συζητήσει με τη νέα ηγεσία των Μπολσεβίκων.

Η ίδρυση του ΚΚ Κίνας

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα το 1921 ιδρύθηκε στη Σαγκάη το ΚΚ Κίνας που άρχισε να δρα στα πλαίσια του Κουόμιτανγκ. Το 1925 πέθανε ο Σουν Ζιονγκ Σεν και πρόεδρος ανέλαβε ο Τσανγκ Κάι Σενγκ ο οποίος στη συνέχεια αναδείχτηκε σε δικτάτορα. Το 1927 έδιωξε το ΚΚ Κίνας από το Κουόμιτανγκ και το 1928 προσπάθησε να το εξαφανίσει με πογκρόμ στη Σαγκάη και την Καντόνα δολοφονώντας χιλιάδες κομμουνιστές και την πλειοψηφία της ηγεσίας. Οι κομμουνιστές, για να αποφύγουν νέα χτυπήματα, κατέφυγαν στην ύπαιθρο με επικεφαλής τον Μάο Τσε Τουνγκ που οργάνωσε αντάρτικο για να αμυνθεί.

Το 1931 οι Ιάπωνες εισέβαλαν στη Μαντζουρία και ίδρυσαν το σινοϊαπωνικό κράτος Μαντσουκούο. Την ίδια χρονιά το κυνηγημένο ΚΚΚ προχώρησε προς τον βορρά, συγκέντρωσε δυνάμεις και ανακήρυξε την επαρχία Τζιανγκτσί ως Κινεζική Σοβιετική Δημοκρατία. Η πορεία προς τον βορρά (γνωστή και ως «Μεγάλη Πορεία») διήρκεσε από το 1934 ως το 1936 και το αντάρτικο (Κόκκινος Στρατός) διένυσε με τα πόδια 12 χιλιάδες χιλιόμετρα. Στο πέρασμά του δημιουργούσε σοβιέτ και κολχόζ, προσπαθώντας ταυτόχρονα να αποφεύγει τα χτυπήματα από τον στρατό του Τσανγκ Κάι Σενγκ και να συγκεντρώνει δυνάμεις ενάντια στους Ιάπωνες.

Το 1937 το ΚΚ Κίνας κάλεσε το Κουόμιτανγκ σε συνεργασία για το διώξιμο των Ιαπώνων και ο Τσανγκ Κάι Σενγκ αναγκάστηκε να την αποδεχτεί. Οι δυο πλευρές πολέμησαν παράλληλα τους Ιάπωνες μέχρι το τέλος του 2ου παγκόσμιου πολέμου αλλά το 1946 ξανάρχισε ο εμφύλιος που διήρκεσε μέχρι το 1949. Ο Τσανγκ Κάι Σενγκ ηττημένος κατέφυγε στη Φορμόζα και την 1η Οκτώβρη 1949 ανακηρύχθηκε επίσημα η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Ήταν ένα γεγονός παγκόσμιας σημασίας. Το σοσιαλιστικό στρατόπεδο μεγάλωνε και δυνάμωνε αποφασιστικά, το ίδιο και το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα.

Η ρήξη ΚΚΣΕ – ΚΚΚ

Τη δεκαετία 1950-1960 φάνηκε να αναπτύσσεται μια στενή συνεργασία μεταξύ των δύο κομμάτων και χωρών. Τα μεταξύ τους προβλήματα φαίνεται ότι άρχισαν μετά το 20ο και το κυρίως μετά το 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Το ΚΚΚ ισχυρίστηκε ότι διαφώνησε με τη μυστική έκθεση καταδίκης του Στάλιν στο 20ο Συνέδριο, με την πολιτική γραμμή του ΚΚΣΕ, στη συνέχεια με τον Χρουτσόφ σαν άτομα και σαν πολιτική. Υπήρξε ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των κομμάτων με αλληλοκατηγορίες για ιδεολογικές αποκλίσεις και παραβιάσεις αρχών και το 1964 επισημοποιήθηκε η διάσπαση.

Αυτό δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στα ΚΚ σε όλο τον κόσμο. Υπήρξαν διασπάσεις κομμάτων ή δημιουργία κινήσεων. Οι ελπίδες που δημιουργήθηκαν από την παρουσία του Τσου Εν Λάι στην επέτειο της Οκτωβριανής επανάστασης το 1964 και του Γκρομύκο στο Πεκίνο το 1970 διαψεύστηκαν γρήγορα. Λίγο αργότερα υπήρξε στροφή της Κίνας προς τις ΗΠΑ και επίσκεψη του Νίξον στο Πεκίνο όπου έγινε δεκτός από την ηγεσία της Κίνας και τον Μάο.

Για τις αιτίες της διάσπασης έχουν γραφτεί πολλά, ιδιαίτερα εκείνη την περίοδο. Όσοι έχουν διαβάσει τις επιστολές των δύο κομμάτων ίσως να έχουν βγάλει κάποια συμπεράσματα. Το μεγάλο ερώτημα που πρέπει να απασχολεί είναι αν οι διαφορές ήταν ιδεολογικού χαρακτήρα με βάση τον Μαρξισμό ή κρατισμού για ηγεμόνευση του κινήματος των αδεσμεύτων και του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος.

Η οικονομία στην Κίνα

Μέχρι το 1978 η οικονομία λειτουργούσε με βάση κεντρικό σχεδιασμό χωρίς ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μετά τον θάνατο του Μάο και την αντιμετώπιση από το κόμμα μιας πρόσκαιρης ηγεσία («Συμμορία των τεσσάρων της Σαγκάης»), πραγματοποιήθηκε οικονομική πολιτιστική μεταρρύθμιση υπό την ηγεσία του Ντενγκ Σιάο Πινγκ. Είχε προσανατολισμό σε αγορά μικτής οικονομίας κάτω από την ηγεσία του κομμουνιστικού κόμματος. Καταργήθηκε η κολεκτιβοποίηση της γης και μοιράστηκε σε αγρότες, δημιουργήθηκαν ειδικές οικονομικές ζώνες. Υπήρξαν ξένες επενδύσεις και δημιουργία μεγάλων βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων καπιταλιστικού τύπου σε ειδικό καθεστώς. Σημαντικοί τομείς όπως σιδηρόδρομοι και μέσα μαζικής μεταφοράς, τράπεζες και άλλοι τομείς είναι αποκλειστικά υπό κρατικό έλεγχο. Από το 2010 άρχισε αντιστροφή ορισμένων τομέων: εξαγοράστηκαν μονάδες ενέργειας, χάλυβα, αυτοκινητοβιομηχανίας κλπ.

Σήμερα η Κίνα είναι μια αναπτυγμένη χώρα, έχει εντυπωσιακή πρόοδο σε όλους τους τομείς. Η βιομηχανική παραγωγή αντιπροσωπεύει το 47%, οι υπηρεσίες το 43% και η αγροτική οικονομία το 10%. Η οικονομία της χώρας είναι η δεύτερη ισχυρότερη στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, τις έχει ξεπεράσει με όρους PPP[2] και υπολογίζουν πριν το 2030 να είναι η μεγαλύτερη παγκοσμίως και με όρους συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Δημογραφία – πληθυσμός

Η χώρα είχε πάντα ένα πρόβλημα υπερπληθυσμού και ικανοποίησης της διατροφής. Γι’ αυτό υπήρξε περιορισμός γεννήσεων, η πολιτική του ενός παιδιού που δεν ίσχυε απόλυτα (π.χ. στην επαρχία αν το πρώτο παιδί ήταν κορίτσι, επιτρεπόταν και δεύτερο ή αν κάποιος από το ζευγάρι ήταν μοναχοπαίδι, επιτρεπόταν και δεύτερο παιδί). Αυτός ο νόμος καταργήθηκε το 2015. Σήμερα ο πληθυσμός ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο 400 εκατομμύρια, το δε προσδόκιμο ζωής είναι 76,4 χρόνια.

Εθνικές ομάδες

Το 91,5% του πληθυσμού είναι Κινέζοι Χαν. Υπάρχουν ακόμα 55 επίσημα αναγνωρισμένες εθνοτικές μειονότητες και εθνότητες με αυτόνομες περιοχές: οι Τσουάνγκ, οι Κινέζοι Χούι, Μογγόλοι, Θιβετιανοί, οι Ουιγούρι και οι Καζάκοι.

Διοικητική διαίρεση

22 επαρχίες, 5 αυτόνομες περιοχές, 4 δημοτικές περιοχές και δυο περιοχές ειδικού καθεστώτος (Χονγκ Κονγκ, Μακάο) αποτελούν τη διοικητική δομή.

Διακυβέρνηση

Στο Σύνταγμα της χώρας καθορίζεται ότι οικονομικό και πολιτικό σύστημα είναι ο σοσιαλισμός και συνταγματικά και νομοθετικά καθορισμένη είναι η καθοδήγηση του κομμουνιστικού κόμματος. Ανώτατο κρατικό όργανο είναι το Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο (Κοινοβούλιο). Το ΕΛΚ εκλέγει τον Πρόεδρο της χώρας, την κυβέρνηση, την Ανώτατη Λαϊκή Δικαιοσύνη, την Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή, την Ανώτατη Εισαγγελία.

Το Εθνικό Λαϊκό Κογκρέσο αποτελείται από 2987 μέλη (έδρες) που εκλέγονται με τον συνδυασμό «Πολιτικό Συμβούλιο του Κινεζικού Λαού» στο οποίο συμμετέχουν 9 κόμματα (ΚΚ Κίνας, Επαναστατική Επιτροπή Κουόμιτανγκ, Δημοκρατικός Σύνδεσμος Κίνας, Κινεζικός Εθνικός Δημοκρατικός Οργανισμός για την Ανασυγκρότηση, Ένωση για την Προώθηση της Δημοκρατίας, Δημοκρατικό Κόμμα Αγροτών και Εργατών της Κίνας, Κόμμα για το Δημόσιο Συμφέρον της Κίνας, Κοινωνία της 3ης Σεπτεμβρίου, Δημοκρατικός Σύνδεσμος Αυτοκυβέρνησης της Ταϊβάν) και ανεξάρτητοι. Δικαίωμα ψήφου έχουν άνδρες και γυναίκες από 18 χρονών και άνω.

Αντί επιλόγου

Σήμερα η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είναι μια παγκόσμια δύναμη, σταθερά και πολύπλευρα αναπτυσσόμενη. Ανεξάρτητα από εκτιμήσεις για το πολιτικοκοινωνικό σύστημα και την εξέλιξή του, υπάρχει ένα αναμφισβήτητο γεγονός: η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είναι μια δύναμη προόδου. Βάζει αντικειμενικά φρένο στις επιδιώξεις του αμερικανικού και ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Είναι δύναμη ειρήνης.


[1] Πρόκειται για το εξαιρετικό ποίημα «Στηθάγχη» που έγραψε το 1948 ο Ναζίμ Χικμέτ μέσα στις φυλακές της Προύσας ενώ στην Ελλάδα οι κομμουνιστές αγωνιστές τουφεκίζοταν και στην Κίνα η επανάσταση θριάμβευε. Η «Στηθάγχη» αγαπήθηκε στην Τουρκία αλλά και την Ελλάδα κάνοντας τον Ναζίμ ιδιαίτερα αγαπητό στους Έλληνες κομμουνιστές και όχι μόνο. Αυτή είναι η «Στηθάγχη» σε μετάφραση-διασκευή του Γιάννη Ρίτσου:

 

Αν η μισή καρδιά μου βρίσκεται γιατρέ εδώ πέρα,

η άλλη μισή στην Κίνα βρίσκεται

με τη στρατιά που κατεβαίνει προς το Κίτρινο ποτάμι.

Κι ύστερα, γιατρέ, την πάσα αυγή,

την πάσα αυγή γιατρέ, με τα χαράματα

πάντα η καδιά μου στην Ελλάδα τουφεκίζεται.

Κι ύστερα, να, σαν οι φυλακισμένοι γέρνουνε στον ύπνο

και σβήνουν στο νοσοκομείο τα τελευταία βήματα,

τραβάει ολόισια, γιατρέ, η καρδιά μου,

τραβάει, γιατρέ, στην Ισταμπούλ, σ’ ένα παλιό ξύλινο σπίτι.

 

Κι ύστερα, δέκα χρόνια τώρα, να, γιατρέ

που τίποτα δεν έχω μες στα χέρια μου να δώσω στο φτωχό λαό μου.

Τίποτα πάρεξ ένα μήλο,

ένα κόκκινο μήλο, την καρδιά μου.

 

Κι είναι γιατρέ, απ’ αφορμή όλα τούτα

που μες στα στήθια μου έχω τούτη την αρρώστια.

Όμως, γιατρέ, και μ’ όλα τα ντουβάρια που μου κάθονται στα στήθια,

κοιτάω τη νύχτα ανάμεσα απ’ τα κάγκελα

κι όλη η καρδιά μου αντιχτυπά και στο πιο μακρινό αστέρι.

 

Ένα μέρος της μελοποιήθηκε από τον Θάνο Μικρούτσικο κι ολόκληρο το ποίημα από το Μάνο Λοΐζο. Ακούστε ολόκληρη η «Στηθάγχη» σε μουσική και ερμηνεία Μάνου Λοϊζου:

 

 

[2] Η Purchasing Power Parity (PPP) στα ελληνικά Ισοτιμία Αγοραστικής Δύναμης (ΙΑΔ) είναι μια οικονομική θεωρία και μια τεχνική που χρησιμοποιείται για να καθορίσει τη σχετική αξία των νομισμάτων, τον υπολογισμό του ποσού της προσαρμογής που απαιτείται για την ισοτιμία μεταξύ των χωρών, προκειμένου η ανταλλαγή να είναι ισοδύναμη με (ή στο ίδιο επίπεδο με) κάθε νόμισμα. Εξετάζει το πόσα χρήματα θα χρειαστούν για να αγοραστούν τα ίδια προϊόντα και υπηρεσίες σε δύο χώρες και χρησιμοποιεί για τον υπολογισμό μια σιωπηρή συναλλαγματική ισοτιμία. Μεταξύ άλλων χρήσεων, οι ΙΑΔ διευκολύνουν διεθνείς συγκρίσεις του εισοδήματος, καθώς οι συναλλαγματικές ισοτιμίες της αγοράς είναι συχνά ασταθείς, και επηρεάζονται από πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες που δεν οδηγούν σε άμεσες αλλαγές στο εισόδημα και έχουν την τάση να υποτιμούν συστηματικά το βιοτικό επίπεδο στις φτωχές χώρες.

Facebook
Twitter
Telegram
WhatsApp
Email
Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη
Εργατικός Αγώνας