Ταπεινό αφιέρωμα στον Μάνο Ελευθερίου.
Γράφει ο Παναγιώτης Ζαβουδάκης.
Στις 22/7/2018 έφυγε από τη ζωή ο Μάνος Ελευθερίου κάνοντας ακόμα μεγαλύτερη την πολιτιστική ένδεια αυτού του τόπου.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ερμούπολη της Σύρου. Ο πατέρας του ήταν ναυτικός. Σε ηλικία 14 ετών άφησε με την οικογένειά του την Σύρο και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, αρχικά στο Χαλάνδρι κι αργότερα στο Νέο Ψυχικό. Το 1955 γνωρίστηκε με τον Άγγελο Τερζάκη ο οποίος τον παρότρυνε να παρακολουθήσει μαθήματα στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου ως ακροατής. Το 1956 γράφτηκε στο τμήμα θεάτρου της Σχολής Σταυράκου.
Το 1960 στα Ιωάννινα, όπου υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία, άρχισε να γράφει θεατρικά έργα και ποιήματα. Το 1962, σε ηλικία 24 ετών, δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Συνοικισμός», την οποία χρηματοδότησε ο ίδιος, χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία. Την ίδια εποχή στα Ιωάννινα άρχισε να γράφει τους πρώτους στίχους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και «Το τρένο φεύγει στις 8:00» που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον Οκτώβριο του 1963 άρχισε να εργάζεται στο «Reader’s Digest». Την ίδια περίοδο κυκλοφόρησαν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, «Το διευθυντήριο» (1964) και «Η σφαγή» (1965).
Συνεργάστηκε με το συνθέτη Χρήστο Λεοντή και τον Μίκη Θεοδωράκη (1967) αλλά η μεταξύ τους συνεργασία διακόπηκε λόγω της δικτατορίας. Τα τραγούδια τους κυκλοφόρησαν το 1970 στο Παρίσι. Αργότερα, συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση («Άγιος Φεβρουάριος», 1971) και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στη «Θητεία» που άρχισε να ηχογραφείται το Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974 με την μεταπολίτευση.
Συνεργάστηκε με τους περισσότερους συνθέτες: με τον Σταύρο Κουγιουμτζή, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Θάνο Μικρούτσικο, τον Γιάννη Σπανό, τον Γιώργο Ζαμπέτα, τον Σταμάτη Κραουνάκη, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, τον Γιώργο Χατζηνάσιο, τον Αντώνη Βαρδή και πολλούς άλλους. Παράλληλα έγραφε και εικονογραφούσε παραμύθια για παιδιά και επιμελήθηκε την έκδοση λευκωμάτων με θέμα την Σύρο: «Ενθύμιον Σύρας», «Θέατρο στην Ερμούπολη» κ.α.
Ο Μάνος Ελευθερίου έχει γράψει ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μία νουβέλα, δύο μυθιστορήματα και περισσότερα από 400 τραγούδια. Παράλληλα έχει εργαστεί ως αρθρογράφος, επιμελητής εκδόσεων, εικονογράφος και ραδιοφωνικός παραγωγός.
Την δεκαετία του ‘90 αρθρογραφούσε σε εφημερίδες και περιοδικά και έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές στον «Αθήνα 9,84» και στο «Δεύτερο Πρόγραμμα».
Το 1994 εξέδωσε την πρώτη του νουβέλα με τίτλο «Το άγγιγμα του χρόνου». Το 2004 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα «Ο Καιρός των Χρυσανθέμων» που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2005. Το 2013 ο Μάνος Ελευθερίου, βραβεύθηκε για την συνολική προσφορά του από την Ακαδημία Αθηνών.
Παρά το μεγάλο έργο του, ο Μάνος Ελευθερίου ήταν μια σεμνή προσωπικότητα που δεν απασχόλησε τη δημοσιότητα με τις ιδιωτικές του στιγμές, μόνο με το έργο του. Από τότε που άφησε «της Σύρας τα στενά» και τράβηξε «για Χίο» και «για Μυτιλήνη»…
…κι αργότερα σ’ εκείνο το ταξίδι με το «τραίνο για την Κατερίνη».
Έζησε «τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα»…
Γνώρισε τη Ρόζα Λούξεμπουργκ «στα εννιακόσια εφτά» και η γνωριμία αυτή τον σημάδεψε.
Έζησε τα δύσκολα «χρόνια της υπομονής»…
…και την αγωνία όλων εκείνων που κάποιος τη ζωή τους «την κυνηγά να την ξεμοναχιάσει μες τη νύχτα».
Κι αργότερα την εποχή των απατεώνων που ξεγέλασαν «τους ουρανούς με ξόρκια μαύρη φλόγα πως η ζωή χαρίζεται χωρίς ν’ ανατραπεί».
Σεργιάνισε στον κόσμο γράφοντας «παραπονεμένα λόγια» για κείνους που ζουν το άδικο «μέσα από την κούνια» τους.
Αυτός που ήξερε να μιλά στο χαρτί και στις καρδιές των ανθρώπων κίνησε γι’ άλλες πολιτείες.
Αντίο Μάνο.
Εμείς κρατάμε την υπόσχεση σου πως «θα ‘ρθει ο καιρός που θα φανούν οι κήρυκες κι όχι μονάχα ψεύτες και ρουφιάνοι».
