Η πανδημία covid-19, ήταν …«εξ ουρανού αποκάλυψη» των ανεπαρκειών του νεοφιλελευθερισμού να διασφαλίσει βασικά κοινωνικά αγαθά (υγεία, παιδεία, πρόνοια) και ρύθμισης των οικονομικών σχέσεων με όρους κοινωνικής αποτελεσματικότητας. Ιδιαίτερα αποκάλυψε τις ανεπάρκειες του ψηφιακού μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας.
Ανεπάρκειες στρατηγικής ανάπτυξης και ολιγοπωλιακή δομή
Το πρώτο συγκροτημένο σχέδιο «ψηφιοποίησης» της χώρας ήταν το επταετές της «Στρατηγικής Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης» στα πλαίσια της προγραμματικής περιόδου 2014-2020. Παραπέρα το σχέδιο «Εθνικής Ψηφιακής Στρατηγικής» (ΕΨΣ) 2016-21 ουδέποτε έγινε αντικείμενο συζήτησης στη Βουλή,. Τα αποτελέσματα ως αρχές 2020, ήταν πενιχρά.! Το ποσοστό του πληθυσμού που χρησιμοποιούσε τακτικά διαδίκτυο ήταν από τα χαμηλότερα (67% σε σχέση με 81% στην ΕΕ), όπως και ο αριθμός των ατόμων που διέθεταν βασικό επίπεδο «ψηφιακών δεξιοτήτων» (46% σε σχέση με 57% ΕΕ). Επίσης η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει χαμηλότερο ποσοστό κατάρτισης ειδικών ΤΕΠ (Τεχνολογίες Επικοινωνιών-Πληροφορικής), ενώ πάσχει από «διαρροή εγκεφάλων» στο εξωτερικό. Επίσης οι «ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες» εξακολουθούν να αποτελούν τους δυσκολότερους τομείς των διαδικασιών ψηφιοποίησης. Παρά τα βήματα, οι επιδόσεις βρίσκονται στην τελευταία θέση της ΕΕ-28. Το συνολικό ποσοστό χρηστών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, είναι γύρω στο 40%, ενώ στην ΕΕ πάνω από 60%. Κάτι ανάλογο ισχύει στον ιδιωτικό τομέα όπου η ψηφιακή και τεχνολογική ωριμότητα των επιχειρήσεων, κατείχε το 2019 την 28η θέση του κλάδου ΤΕΠ.*
Οι κυριότερες αιτίες υστέρησης βρίσκονται κατ’ αρχάς στην απουσία μακροπρόθεσμης στρατηγικής ανάπτυξης και ψηφιακού μετασχηματισμού, που εκδηλώνεται: α) στο πεδίο των διαθέσιμων πόρων, β) της εκπαίδευσης-κατάρτισης, γ) της φορολογικής πολιτικής και δ) απουσίας ελέγχου της κερδοσκοπικής ασυδοσίας των ψηφιακών εταιριών, θυγατρικές πολυεθνικών μονοπωλίων (γερμανική «Deutsche Telecom» μέσω ΟΤΕ & Cosmote, αγγλική «Vodafon» και ιταλο-ολλανδική «Wind»). Επίσης οι προβλεπόμενοι δημόσιοι πόροι (εθνικοί και κοινοτικοί) για το σχέδιο «ΕΨΣ», ανέρχονται μόλις σε 1,06 δις € και τους πόρους του Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης φθάνουν 1,1 δις. Δηλ. «σταγόνα στον ωκεανό» σε σχέση με τις βασικές απαιτήσεις ενός σχεδίου ψηφιακού μετασχηματισμού.
Επίσης στον τομέα του «Ανθρώπινου Δυναμικού», παρά τη φιλολογία δράσεων ενίσχυσης των ψηφιακών δεξιοτήτων, εκπαιδευτικών κύκλων ΤΠΕ στην Παιδεία και εργαζόμενους στο Δημόσιο, ανάπτυξης διαδικτυακών μαθημάτων «δια βίου μάθησης» κά, παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό κενά λόγια. Στο «ΕΨΣ» δεν προβλέπεται κανένα καινοτόμο μέτρο που θα έδινε ώθηση στον ψηφιακό μετασχηματισμό όπως: Δωρεάν πρόσβαση στο διαδίκτυο, όπως έκανε η Εσθονία πριν είκοσι χρόνια και σήμερα βρίσκεται στην κορυφή των χωρών της ΕΕ. Κατάργηση ΦΠΑ στη σύνδεση με το Ιντερνέτ που θα έδινε ώθηση στη χρήση ψηφιακών υπηρεσιών από ευρύτερες κατηγορίες πολιτών. Εισαγωγή μαθήματος «πληροφορικής» σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης για υπέρβαση «ψηφιακού αναλφαβητισμού», κλπ. Τέλος δεν υπάρχει καμιά αναφορά στα εργασιακά θέματα και ειδικότερα απασχόλησης και ανεργίας, που σχετίζονται με το ψηφιακό μετασχηματισμό. Σε όλα αυτά υπάρχει εκκωφαντική σιωπή.!!
Το ακριβό Ιντερνετ, φρένο στο ψηφιακό μετασχηματισμό
Μεταξύ των εμποδίων, ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο παίζει η φορολογία της κινητής τηλεφωνίας (ΦΠΑ στις ευρωπαϊκές χώρες γύρω στο 20%, στην Ελλάδα διπλάσιος, 46 λεπτά ανά ευρώ). Ακόμα κι αν αγνοήσουμε τον υψηλό ΦΠΑ, σύμφωνα με έρευνα της εταιρίας «Rewheel», η ελληνική αγορά, κατατάχτηκε τρίτη με την υψηλότερη βαθμολογία «κλειστού ολιγοπωλίου» στις αγορές της ΕΕ-28. Οι καταναλωτές δυσκολεύονται να αγοράσουν gigabytes σε προγράμματα 4G κινητής τηλεφωνίας με 1000 λεπτά ομιλίας και δαπάνη 30 € το μήνα.! Ριζοσπαστικό μέτρο για να μπει φραγμός στην ασυδοσία των εταιριών, είναι η άμεση επιστροφή του ΟΤΕ στο δημόσιο έλεγχο και σπάσιμο του ψηφιακού ολιγοπωλίου! Επίσης χρειάζεται δραστική μείωση στις προμήθειες των τραπεζών στις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Με μείωση κόστους Ίντερνετ και προμηθειών, θα δινόταν γενικότερη ώθηση στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, με θετικές προεκτάσεις στη καταπολέμηση φοροδιαφυγής, εξυπηρέτησης πολιτών και ψηφιακό μετασχηματισμό.
Ο «τραγέλαφος» της τηλεκπαίδευσης και τηλεργασίας
Τα προβλήματα από εσπευσμένη εφαρμογή της «τηλεκπαίδευσης» και «τηλεργασίας» λόγω covid-19, βρίσκονται ουσιαστικά στις παραπάνω αιτίες ενώ ταυτόχρονα προκύπτουν ειδικότερα προβλήματα. Πχ. στην «τηλεκπαίδευση», χωρίς εξασφάλιση δωρεάν παροχής ηλεκτρονικού εξοπλισμού και δραστικής μείωσης του κόστους σύνδεσης με Ίντερνετ, η «εξ αποστάσεως εκπαίδευση» για το 1/3 των μαθητών που είναι από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος, γίνεται «όνειρο απατηλό».! Όσο για την «τηλεργασία», αν εργοδοσία και κυβέρνηση θεωρούν την πανδημία «παράθυρο ευκαιρίας» για την εφαρμογή νέων αντεργατικών ρυθμίσεων, το μόνο που διευκολύνουν είναι την κίνηση προς ένα «δυστοπικό μέλλον» για τη μεγάλη πλειοψηφία των εργαζόμενων και της κοινωνίας, ενώ το «ελπιδοφόρο μέλλον» απαιτεί την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών για ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και την ευημερία όλων των πολιτών.
O Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ Οικονομικών.
(*) Όλα τα σχετικά στοιχεία του άρθρου, έχουν ως πηγή, το υπό έκδοση βιβλίο του Γιαν.Τόλιου με θέμα: «Ψηφιακή Εποχή, Οικονομία, Κοινωνία, Πολιτική», εκδ. «Τόπος»!
Πηγή: Το Ιστολόγιο του Γιάννη Τόλιου
