Γράφει η Δώρα Μόσχου
Έτσι αναφωνούσε ο Αλέκος Αλεξανδράκης στην κωμωδία του ευφυούς Νίκου Τσιφόρου, «Μια Ιταλίδα απ` την Κυψέλη», για να χλευάσει τη … σιελόρροια της νεόπλουτης αδελφής του απέναντι σε ό, τι προέρχεται εξ Εσπερίας. Την ίδια αυτή σιελόρροια – ταξική, οικονομική, ακόμα και πολιτισμική – εκφράζει απέναντι στις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού η άρχουσα τάξη της χώρας μας από συστάσεως ακόμα του ελληνικού κράτους.
Και είναι φυσικό και αναμενόμενο. Η ίδια η ύπαρξη της ελληνικής αστικής τάξης είναι στενά συνυφασμένη με τη συσσώρευση κεφαλαίου κυρίως στο εξωτερικό και με την οικονομική αλλά και πολιτική στήριξη από τις αντίστοιχες άρχουσες τάξεις των μεγάλων καπιταλιστικών, αποικιακών, ιμπεριαλιστικών στις μέρες μας χωρών. Προνομιακός ήταν ιστορικά ο ρόλος του αγγλοσαξωνικού κόσμου σε αυτή τη διαδικασία: κάτι που ξεκινά από τα δάνεια της επανάστασης και καταλήγει στην αγγλική επέμβαση του Δεκέμβρη του `44, στο «Σχέδιο Μάρσαλ» και στο πέρασμα της Ελλάδας από τη σφαίρα επιρροής της – ξεδοντιασμένης μετά το Β` Παγκόσμιο Πόλεμο – Μεγάλης Βρετανίας σε εκείνη των ΗΠΑ.
Όμως μακρηγορώ. Εν όψει των εκλογών της 9ης Ιουνίου για την ανάδειξη των βουλευτών που θα εκπροσωπήσουν τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν είναι ώρα να ασχοληθούμε με την ιστορία των μακρόχρονων εξαρτήσεων της ελληνικής άρχουσας τάξης. Αντίθετα, μπορούμε να πυκνώσουμε μερικές σκέψεις για τον ένα από τους ισχυρούς πόλους του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος, στον οποίο ανήκει η Ελλάδα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα πρώτα μορφώματα που μετεξελίχθηκαν αργότερα σε αυτό που σήμερα ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση, πρωτοεμφανίζονται ενώ ακόμα μαίνεται ο Β` Παγκόσμιος Πόλεμος και αποκρυσταλλώνονται σε ποικίλα οργανωτικά σχήματα μέσα στη δεκαετία του `50. Το 1957, με τη συνθήκη της Ρώμης, υπογράφεται η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. Συμμετέχουν δυο ηττημένοι του Β` Παγκοσμίου Πολέμου (Ιταλία και Δυτ. Γερμανία) που, όμως, έχουν ορθοποδήσει με την αμέριστη στήριξη των καπιταλιστικών συμμαχικών χωρών, μια παραδοσιακή πανίσχυρη ευρωπαϊκή δύναμη (η Γαλλία), δυο παλιές μεγάλες αποικιακές δυνάμεις (Βέλγιο και Ολλανδία) και μια χώρα – πλυντήριο (Λουξεμβούργο).
Η ΕΟΚ, πρόδρομο σχήμα της σημερινής ΕΕ, υπήρξε από την αρχή μια ένωση ισχυρών καπιταλιστικών χωρών, μια ένωση ισχυρών οικονομιών, με βασικό στόχο την ενίσχυση των κερδών των αστικών τάξεων των χωρών που τη συναπαρτίζουν. Βεβαίως, στη σχέση της με τον άλλο ισχυρό πόλο του παραδοσιακού ιμπεριαλιστικού κόσμου, τις ΗΠΑ, υπήρχε – και πάντα υπάρχει – ένα δίπολο αγάπης – μίσους: «αγάπη» και σύμπλευση ως προς τα μείζονα πολιτικά ζητήματα (τη σχέση με το σοσιαλιστικό κόσμο παλιότερα ή τη στήριξη της Ουκρανίας και του Ισραήλ σήμερα)‧ «μίσος» διότι μέσα στα πλαίσια του καπιταλιστικού κόσμου, ο ανταγωνισμός και η διαπάλη ανάμεσα στις άρχουσες τάξεις είναι πράγματα δεδομένα.
Η ελληνική αστική τάξη, της οποίας το καθεστώς κλυδωνίστηκε ισχυρά μέσα στη δεκαετία του 1940, εκτός από τα παραδοσιακά της στηρίγματα – τον αγγλοσαξωνικό άξονα – επεδίωξε από πολύ νωρίς την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ. «Ευρώπη θα το κάνουμε εδώ μέσα», αναφωνούσαν πασιχαρή τα αστικά πολιτικά μορφώματα, ήδη από τη δεκαετία του `50, την ίδια στιγμή που το παράνομο ακόμα ΚΚΕ, αλλά και η ΕΔΑ, μέσα από την οποία δούλευαν οι κομμουνιστές, εκφράζανε τεκμηριωμένα την εναντίωσή τους.
Και «το κάναμε Ευρώπη». Και η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΟΚ αρχικά, ενώ είναι πια μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και φάγαμε με χρυσά κουτάλια. Τί … όχι; Μα προφανώς και όχι. Διότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως κατεξοχήν ιμπεριαλιστικός οργανισμός αντανακλά και αναπαράγει στο εσωτερικό της το κυρίαρχο στον ιμπεριαλισμό σχήμα της ανισόμετρης ανάπτυξης. Και χώρες όπως η Ελλάδα, εξαρτημένες και με μέσο επίπεδο ανάπτυξης, μόνο ευνοημένες δε βγαίνουν από το συσχετισμό δύναμης μέσα στην ΕΕ.
Μα … τα διάφορα πακέτα; Ο πακτωλός χρημάτων μέσω των ΕΣΠΑ; Οικονομολόγος δεν είμαι. Περισσότερο μιλώντας εμπειρικά, θα ήθελα να επισημάνω τούτο: στην ίδια την Ένωση, υπάρχει ένας εσωτερικός καταμερισμός, σε σχέση με τις οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσει κάθε ένα από τα μέλη της. Σε αυτή τη βάση, η Ελλάδα έχει παγιωθεί ως χώρα υπηρεσιών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον πρωτογενή αλλά και το δευτερογενή τομέα της οικονομίας. Ποιος δε θυμάται το πέταμα των φρούτων στις χωματερές και ποιος δεν έχει την εμπειρία των διατροφικών προϊόντων – στα οποία η χώρα θα μπορούσε να είναι αυτάρκης, όπως το λάδι και τα πορτοκάλια – που κατακλύζουν τα σούπερ μάρκετ και που προέρχονται από άλλες χώρες, εντός και εκτός ΕΕ;
Ωστόσο, η άρχουσα τάξη, στο σύνολό της, δε χάνει, μόλο που ορισμένοι παραδοσιακοί κλάδοι της, π.χ. ναυτιλία, αισθάνονται καυτή την ανάσα των … συνευρωπαίων ανταγωνιστών τους. (Έχω υπόψη μου την περίπτωση της ακτοπλοϊκής σύνδεσης Ελλάδας – Ιταλίας, την οποία κάποτε μονοπωλούσαν εταιρείες ελληνικών συμφερόντων, ενώ τώρα κυριαρχεί η ιταλική Γκριμάλντι). Αναδύονται εξ άλλου και ενισχύονται νέοι επιχειρηματικοί κλάδοι, νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες, για παράδειγμα στον τομέα των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών, του τουρισμού.
Φυσικά και εδώ είναι ολοφάνερος ο νόμος της ανισόμετρης ανάπτυξης. Και, τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε να εντείνεται η εξαγορά (διάβαζε ξεπούλημα) βασικών παραγωγικών και όχι μόνο κλάδων της οικονομίας. Σε αυτά τα πλαίσια, και η εξαγορά των ελληνικών τρένων από ιταλική εταιρεία που οδήγησε στο έγκλημα των Τεμπών…
Αυτή η οικονομική πολιτική βλάπτει σοβαρά τα συμφέροντα των υπάλληλων τάξεων. Τα λαϊκά στρώματα, ειδικά από το 2010 και μετά, είδαν να πλήττεται ραγδαία η αγοραστική τους δύναμη, η δυνατότητα πρόσβασής τους σε δημόσια αγαθά, σε υγεία και παιδεία, η δυνατότητά τους να απολαμβάνουν φτηνό ρεύμα και νερό‧ με ένα λόγο, το βιοτικό τους επίπεδο. Και να μην αρχίσουμε να αναλύουμε το ρόλο που έπαιξε ο ευρωπαϊκός παράγων στη διάρκεια της κρίσης και των μνημονίων…
Και για να μην τρέφουμε ψευδαισθήσεις: οι πολιτικές της ΕΕ έχουν αποδειχτεί βλαπτικές για τους λαούς όλων των χωρών που τη συναπαρτίζουν. Αδιάψευστος μάρτυρας, οι μεγάλες κινητοποιήσεις σημαντικών κλάδων της παραγωγής, σε χώρες – ατμομηχανές της Ένωσης, όπως η Γαλλία και η Γερμανία.
Και θα ρωτήσει, ενδεχομένως, κάποιος καλοπροαίρετος: ναι, αλλά το επίπεδο των θεσμών και της δημοκρατίας; Δεν είναι η ΕΕ ό,τι δημοκρατικότερο υπάρχει στον πλανήτη; (Εξ άλλου, σε αυτό το ιδεολόγημα στηρίζεται κατά μεγάλο μέρος και η καμπάνια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά της αποχής από τις εκλογές).
Εδώ ήρθαμε, πάμε να φύγουμε, έγραφε παλιά ο ΚΥΡ. Ο κόσμος της ΕΕ, «ο καλύτερος δυνατός των κόσμων», είναι αυτός που προσπαθεί με νύχια και με δόντια να εξισώσει, στη συνείδηση των λαών, το φασισμό και το ναζισμό με τα σοσιαλιστικά καθεστώτα, το θύτη με το θύμα που υπήρξε και τιμωρός του. Την ίδια στιγμή, αποδέχεται τις διώξεις των κομμουνιστών στις τέως σοσιαλιστικές χώρες (π.χ. Τσεχία, Πολωνία, Βαλτικές). Αποδέχεται επίσης την απόδοση τιμών σε ναζιστές, αποδέχεται τη βαθιά οπισθοδρόμηση σε ζητήματα ηθικής και πολιτικής (π.χ. την απαγόρευση των αμβλώσεων στην Πολωνία). Στηρίζει το ναζιστικό καθεστώς του Κιέβου, συμμετέχει ενεργά στην αντιρωσική υστερία – εκστρατεία που εμπεριέχει τα σπέρματα ενός παγκοσμίου πολέμου, στηρίζει αναφανδόν τη γενοκτονική πολιτική του Ισραήλ. Αποδέχεται ως ισότιμους συνομιλητές τους ακροδεξιούς ηγέτες των χωρών της: η Ούρσουλα φον ντερ Λαϊεν και το Λαϊκό Κόμμα προσβλέπουν στη βοήθεια της μουσολινικής Μελόνι για τη επανεκλογή της στην προεδρία της Κομισιόν. Και μέσα σε κάθε χώρα της Ένωσης ξεχωριστά, το αυγό του φιδιού επωάζεται… Και της γης οι κολασμένοι που συρρέουν στον «παράδεισο» για να γλυτώσουν από τη φτώχεια, την πείνα, τον πόλεμο, τα βασανιστήρια, πνίγονται στα νερά της Μεσογείου, συλλαμβάνονται, δέρνονται, εξευτελίζονται, πυροβολούνται…
Και αν αυτά συμβαίνουν στον «καλύτερο δυνατό των κόσμων», τι συμβαίνει με τους πολιτικούς σχηματισμούς στη χώρα μας, αυτούς που αύριο θα διεκδικήσουν την ψήφο του «κυρίαρχου λαού; Η ΝΔ, πιστή στην ταξική φύση της και στον ευρωατλαντικό της προσανατολισμό (που φτάνει, αν δεν ξεπερνάει, τα όρια της εθελοδουλείας) επαίρεται ότι είναι η παράταξη που έβαλε τη χώρα στην ΕΟΚ και, φυσικά, δεν παίρνει καμμιά απόσταση από το Διευθυντήριο των Βρυξελλών, δε δίνει καμμιά μάχη για την υπεράσπιση των συμφερόντων του λαού μας. Τον ίδιο δρόμο ακολουθεί και το ΠΑΣΟΚ (εκείνο το ίδιο κόμμα που κάποτε δεν είχε πρόβλημα να σφετεριστεί το σύνθημα των κομμουνιστών «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο»).
Προ αμνημονεύτων χρόνων, το αλήστου μνήμης «εσωτερικό» μιλούσε για «την Ευρώπη των λαών», ωσάν να είναι δυνατό να μεταλλαχτεί η Ευρώπη των καπιταλιστών και των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων σε Ευρώπη που θα υποστηρίζει τα λαϊκά συμφέροντα, εάν δεν αλλάξει ο συσχετισμός δύναμης μέσα σε κάθε χώρα. Κάτι που, βέβαια, είναι και εξαιρετικά δύσκολο, στο βαθμό που κάθε χώρα παραμένει στο «λάκκο των λεόντων», δεδομένων των ζυμώσεων για κοινό ευρωπαϊκό στρατό και όχι μόνο. Ωστόσο, σήμερα, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει απεμπολήσει οποιαδήποτε αναιμική διαφοροποίηση από τις κεντρικές πολιτικές της ΕΕ, τις αποδέχεται και συναινεί.
Ενδεχομένως, αναιμικές φωνές διαφοροποίησης και διαμαρτυρίας για τα κακώς κείμενα της Ένωσης, που δε φτάνουν όμως στο σημείο να αμφισβητούν την ύπαρξή της ή τη θέση της Ελλάδας σε αυτή, μπορούμε να ακούσουμε από πολιτικά σχήματα που προέκυψαν από διασπάσεις του ΣΥΡΙΖΑ, όπως το σχήμα με το οποίο κατεβαίνει το «Μέρα 25», μαζί με στελέχη της ΛΑΕ, ή η «Νέα Αριστερά».
Μια σημαντική κατηγορία είναι οι πολιτικές δυνάμεις βαθιά συντηρητικού και ακροδεξιού – φασιστικού προσανατολισμού, όπως η «Νίκη» και η «Ελληνική Λύση». Εδώ, ο – όποιος – αντιευρωπαϊσμός παίρνει συντηρητικό και εθνικιστικό χαρακτήρα: «κινδυνεύει το έθνος, η οικογένεια, η ορθοδοξία» και, βέβαια, τα κλασικά γραφικά περί χτισίματος Παρθενώνων όταν οι Ευρωπαίοι δεν είχανε κατέβει από τα δέντρα (τουλάχιστον δέχονται το Δαρβίνο, κάτι είναι κι αυτό). Το φαινόμενο δεν είναι πρωτότυπο και δεν είναι μόνο ελληνικό: στην Ιταλία η ακροδεξιά έβγαλε πρωθυπουργό και στη Γαλλία (τη Γαλλία των οδοφραγμάτων!) υπάρχει ορατός ο κίνδυνος να βγει πρώτο το κόμμα της Λεπέν. Σε εποχές μεγάλης και γενικευμένης ένδειας, ταυτόχρονης υποχώρησης της πολιτικής και κοινωνικής συνείδησης, αλλά και εθνικής ταπείνωσης (όπως βιώνεται η οικονομική εξαθλίωση από τους λαούς των πιο αδύναμων χωρών) τα φασιστικά μορφώματα σηκώνουν κεφάλι, σαν το φίδι, και ετοιμάζονται να πετάξουν το δηλητήριό τους…
Και φτάνουμε σ` αυτό που μας καίει: πρώτα – πρώτα στο ΚΚΕ και, μετά, σε διάφορα μικρά πολιτικά σχήματα κομμουνιστικής αναφοράς που συμμετέχουν στις εκλογές (ΑΝΤΑΡΣΥΑ, Μ – Λ ΚΚΕ). Το ΚΚΕ έχει, ιστορικά, σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος των αγώνων ενάντια στην ΕΟΚ και στην ΕΕ. Έχει αποκαλύψει το χαρακτήρα τους, καθώς και τις βλαπτικές συνέπειες των πολιτικών τους στη ζωή των λαών, του λαού μας. Έχει σηκώσει τη σημαία της απένταξης της Ελλάδας από τη λεόντειο συμμαχία. Τα τελευταία όμως χρόνια, η σημαία αυτή έχει υποσταλεί. Η αποχώρηση της Ελλάδας από την ΕΕ προϋποθέτει, σύμφωνα με το ΚΚΕ, το σοσιαλισμό. Πόσο εφικτό είναι να γίνουν τα πράγματα με αυτή τη σειρά; Και πώς αποτυπώνεται αυτή η θέση στην καθημερινή πολιτική τακτική και πρακτική του Κόμματος; Αναπτύσσονται οι αγώνες που θα έπρεπε και θα μπορούσαν με βάση τις ανάγκες του λαού μας;
Τέλος, τα μικρότερα κομμουνιστογενή σχήματα, γενικά ενάντια στην ΕΕ, δρούν ανάλογα με τη δυναμική τους και την ευρύτερη και εκλογική τους επιρροή.
Τούτων δοθέντων: κάποιες σκόρπιες σκέψεις προσπάθησα να καταθέσω σε αυτό το κείμενο, εν όψει των αυριανών εκλογών – που, οπωσδήποτε – δεν διεκδικούν δάφνες βαθυστόχαστης πολιτικής ανάλυσης. Ας στοχαστεί λοιπόν ο καθένας και η καθεμιά από μας μπροστά στην κάλπη, αλλά και, το κυριότερο, μετά την κάλπη, στους λαϊκούς, μαζικούς αγώνες, με ποιους τρόπους θα δημιουργηθεί το βαθύτερο και ουσιαστικότερο ρήγμα στην ΕΕ και τις πολιτικές της.
