Για «τις καλύβες και τα πεζούλια μας»…
γράφει η Δώρα Μόσχου
Σε πρόσφατο σημείωμά μας στον «Εργατικό Αγώνα», με αφορμή την επέτειο των 80 χρόνων από την απελευθέρωση της Αθήνας, είχαμε επισημάνει τούτο: Προκρίθηκε ο εορτασμός της έναρξης του πολέμου: λόγω της παρουσίας στη διακυβέρνηση της χώρας του φασίστα δικτάτορα Μεταξά και του υποτιθέμενου «όχι» του, η ημερομηνία θεωρήθηκε πιο εύκολα προσαρμόσιμη στην ιδεολογία και τις επιδιώξεις της άρχουσας τάξης – απούσας σε όλη τη διάρκεια της Αντίστασης.
Σήμερα λοιπόν, που η επίσημη πολιτεία αλλά και η λαϊκή μνήμη τιμούν τα 84 χρόνια από το «Όχι» του λαού μας στο φασίστα εισβολέα, ας ξαναπούμε μερικά πράγματα για την 28η του Οκτώβρη του 1940. Να ξαναπούμε – γιατί δυστυχώς, με το πέρασμα των χρόνων και την ανεπαρκέστατη ιστορική παιδεία και γνώση, οι μνήμες ξεθωριάζουν – τί δεν ήταν και τί ήταν αυτή η σπουδαιότατη για τον ελληνικό λαό και την ιστορία του ημερομηνία. Και να μην τη χαρίσουμε σ` αυτούς που την καπηλεύονται, ενώ δεν έχουν καμμιά σχέση με το πνεύμα και την ουσία της, την αστική τάξη και τα πολιτικά της μορφώματα.
Τί δεν ήταν λοιπόν η 28η Οκτωβρίου: δεν ήταν οπωσδήποτε «το Όχι του Μεταξά». Δεν θα σταθώ στο τυπικό του πράγματος: η απάντηση του Μεταξά στις ιταλικές απαιτήσεις ήταν η γαλλική φράση: «Alors, c’ est la guerre» («λοιπόν, έχουμε πόλεμο»). Η ουσία δε βρίσκεται εδώ. Βρίσκεται στο ότι ο φασίστας Μεταξάς, με το αιματοβαμμένο καθεστώς του, δεν μπορούσε, αντικειμενικά, να συνταχθεί με τους ομοϊδεάτες του του Άξονα, αφού η Ελλάδα ήταν προσδεμένη από τα γεννοφάσκια της στο άρμα της αγγλικής πολιτικής.
Το καθεστώς του, ωστόσο, με όλες τις πατριωτικές κορώνες και φανφάρες του, είχε αφήσει την Ελλάδα ανοχύρωτη. Η Κρήτη ήταν άοπλη‧ οι έρανοι «υπέρ της αεροπορίας» δε χάρισαν στη χώρα αξιόμαχη αεροπορία, πλούτισαν όμως την ελληνική γλώσσα με μια παροιμιώδη έκφραση που δηλώνει τα χρήματα που διασπαθίζονται και χάνονται στους πέντε ανέμους…
Τα σχέδια άμυνας απέναντι σε μια πιθανή επίθεση δυνάμεων του Άξονα είχαν εκπονηθεί από τους Άγγλους, η οποίοι είχαν ορίσει ως γραμμή άμυνας για τον ελληνικό στρατό τον ποταμό Αλιάκμονα! Αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, ικανοί και εμπειροπόλεμοι, αλλά γνωστοί για τη δημοκρατικά τους φρονήματα, είχαν εξοριστεί ή παροπλιστεί. Χαρακτηριστική τέτοια περίπτωση, ο μετέπειτα τιμημένος στρατηγός του ΕΛΑΣ Στέφανος Σαράφης.
Ο ίδιος ο δικτάτορας, με την έκρηξη του πολέμου, έγραφε στο ημερολόγιό του ότι περιμένει να πέσουν λίγες τουφεκιές «διά την τιμήν των όπλων»…
Όχι λοιπόν, δεν του ανήκει η μέρα, δεν του ανήκει το Όχι της. Και δεν ανήκει και στην τάξη του, την ίδια αυτή που όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, έξι μήνες μετά, μάζεψε τα υπάρχοντά της και τα τιμαλφή της χώρας και τόσκασε για τη Μέση Ανατολή – αφήνοντας πίσω της ένα κομμάτι της που πρόθυμα συνεργάστηκε με τον καταχτητή…
Δεν είναι αυτό λοιπόν η 28η Οκτωβρίου. Αντίθετα, η μέρα αυτή είναι η αρχή μιας μεγάλης λαϊκής εποποιϊας που κράτησε 9 ολόκληρα χρόνια και η τελική της πράξη – που, δυστυχώς δεν ήρθε σαν την κάθαρση στην αρχαία τραγωδία – γράφτηκε στο τέλος Αυγούστου του 1949, με την ήττα του ηρωικού αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας…
Η 28η Οκτωβρίου είναι ο μεγάλος, παλλαϊκός ξεσηκωμός όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος‧ είναι ο κόσμος που ξεχύθηκε στους δρόμους και πανηγύριζε, σαν να ήτανε γιορτή και ζητούσε να πάει στο μέτωπο και να πολεμήσει τον ξένο – βαθιά μέσα στην καρδιά του και το ντόπιο – φασισμό.
Η 28η Οκτωβρίου είναι το γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη, γραμμένο μέσα στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά κείμενα στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Το γράμμα αυτό στις κατευθυντήριες γραμμές του, περιλάμβανε την παλλαϊκή αντίσταση στον εισβολέα, αλλά και τη μελλοντική πάλη για «μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση και από κάθε εκμετάλλευση, μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό».
Το γράμμα αυτό απέδειξε την ικανότητα που είχε κατακτήσει το ΚΚΕ να διακριβώνει τις πραγματικές διαθέσεις των μαζών, να παλεύει μαζί τους, να τις καθοδηγεί και να δίνει περιεχόμενο, στόχο και βάθος στην αυθόρμητη δράση τους. Απέδειξε τη δυνατότητα του Κόμματος να υλοποιήσει σε πραγματικές – και πολύ σύνθετες – συνθήκες τις θεωρητικές επεξεργασίες της προηγούμενης δεκαετίας. Έλυσε το ζήτημα της αμηχανίας αρκετών παλιών και έντιμων στελεχών που αποτελούσαν τη λεγόμενη «Παλιά Κεντρική Επιτροπή», ως προς το ζήτημα του χαρακτήρα του πολέμου. Με βάση το γράμμα αυτό, οι έγκλειστοι και εξόριστοι κομμουνιστές ζήτησαν μαζικά από την κυβέρνηση Μεταξά να τους επιτρέψει να πάνε να πολεμήσουν στο Μέτωπο, κάτι που το δικτατορικό καθεστώς αρνήθηκε. Η διάδοχη κατάστασή του τους παρέδωσε σιδηροδέσμιους στις κατοχικές δυνάμεις… Από αυτούς προέρχονταν, κατά μείζονα λόγο, οι 200 μάρτυρες της Καισαριανής…
Τέλος, το σπουδαίο αυτό κείμενο αποτέλεσε την ιδεολογική – θεωρητική βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκε η ίδρυση και η δράση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ.
Η 28η Οκτωβρίου είναι το έπος των στρατευμένων παιδιών του ελληνικού λαού που κουρέλιασαν τα σχέδια των βρετανών και την ηττοπάθεια του δικτατορικού καθεστώτος και πέτυχαν την πρώτη μεγάλη νίκη ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα.
Η 28η Οκτωβρίου είναι η Μάχη της Κρήτης. Της άοπλης Κρήτης, όπου οι κάτοικοι ξέθαψαν τα προγονικά τους όπλα για να αντιμετωπίσουν τη φασιστική λαίλαπα. Είναι η αντίσταση στα γερμανικά στρατεύματα στα οχυρά της Μακεδονίας – εκεί όπου η προδοσία ανάγκασε ένα στρατό νικητών να συνθηκολογήσει και να ταπεινωθεί.
Είναι το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, η ΕΠΟΝ. Είναι η εποποιία στα βουνά και στις πόλεις, είναι τα «χωνιά» που ξεσήκωναν τις γειτονιές της Αθήνας. Είναι οι μάρτυρες στις σφαγές και στα ολοκαυτώματα. Είναι τα Καλάβρυτα και το Δίστομο.
Είναι οι ήρωες και οι ηρωίδες: ο Άρης, ο Σαράφης, ο Ναπολέων, η Ηλέκτρα, η Ηρώ. Μέλη και στελέχη του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, αλλά και άνθρωποι χωρίς προηγούμενη πολιτική εμπειρία και συνείδηση που φλογίστηκαν από τα κηρύγματα της «Νέας Φιλικής Εταιρείας» και μπήκαν στον αγώνα και στη δράση.
Είναι η κοσμογονία στα απελευθερωμένα βουνά της Ελλάδας. Οι νέοι θεσμοί, το τα σχολειά και τα θέατρα, το όραμα της Λαοκρατίας…
Δεν είναι οπωσδήποτε οι δωσίλογοι, οι ταγματασφαλίτες, οι μαυραγορίτες, η ανώτατη ηγεσία της χώρας, το πολιτικό προσωπικό της άρχουσας τάξης – και η ίδια η τάξη – που «έκανε δουλίτσες» με τους καταχτητές ή βυσσοδομούσε στο Κάϊρο εναντίον του ελληνικού λαού.
Η 28η Οκτωβρίου όμως είναι κι ο μεγάλος Δεκέμβρης. Είναι κι ο ταξικός, αντιϊμπεριαλιστικός αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Είναι τελικά το σύνολο των αγώνων του λαού μας μέσα στη μεγάλη δεκαετία του `40, ενάντια σε 4 φασιστικές – ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και στη ντόπια αστική τάξη.
Η 28η Οκτωβρίου είναι η εργατική τάξη ανυψωμένη σε ηγεμονική δύναμη του έθνους. Είναι το αίμα μας και οι θυσίες μας για να υπερασπιστούμε «τις καλύβες και τα πεζούλια μας». Είναι οι νίκες και οι εποποιίες μας‧ είναι όμως και τα λάθη μας, οι ολιγωρίες μας, οι ήττες μας. Αυτή την 28η Οκτωβρίου, αυτή τη βαθιά λαϊκή επέτειο, δεν τη χαρίζουμε σε κανένα Μεταξά και, πολύ περισσότερο, στην τάξη που υπηρέτησε. Είναι δική μας, ανήκει στα τιμαλφή της ιστορίας του λαού μας. Διδασκόμαστε από την εμπειρία που μας χάρισε. Παλεύουμε να διδάξουμε το νόημά της στις νεότερες γενιές. Και, πάνω απ` όλα, κρατάμε τα διδάγματά της για τους αγώνες που αναπόδραστα θάρθουν.
