Σύμφωνα με εξαγγελίες του Υπουργού Παιδείας αναμένονται μέχρι τον Σεπτέμβρη του 2025 οι πρώτες διαγραφές «αιώνιων» φοιτητών. Το αφήγημα περί οικονομικής επιβάρυνσης της κοινωνίας από τους εν λόγω φοιτητές μοιάζει θα λέγαμε με αστικό μύθο. Μάλιστα το είχε επιβεβαιώσει το 2014 ο τότε Υπουργός Παιδείας Α. Λοβέρδος [1] Οι φοιτητές στους οποίους απονείμουν τον όρο «αιώνιος» δεν απολαμβάνουν το δικαίωμα της φοιτητική μέριμνας, δεν λαμβάνουν συγγράμματα όπως και τυχόν εκπτώσεις που παρέχει η φοιτητική ιδιότητα. Η επιβάρυνση, λοιπόν , αφορά την μία ( 1) κόλλα χαρτί που θα χρησιμοποιήσει αυτός ο φοιτητής στην εξεταστική του ή την θέση στο αμφιθέατρο όταν θα παρακολουθήσει μάθημα.
Η εφαρμογή του ν. Κεραμέως για διαγραφές συμπεριλαμβάνει φοιτητές που στην 4ετή σχολή χρειάστηκαν παραπάνω από 6 χρόνια ( ν+2) ή που στην 5ετη/6ετή σχολή χρειάστηκαν ν+3 χρόνια. Με απλά λόγια δεν διαγράφουν μητρώα που εισήχθησαν προ αμνημονεύτων χρόνων ( που πάλι δεν επιβαρύνουν ) , διαγράφουν σπουδαστές που εισήχθησαν το 2018.
Ας δούμε όμως πως μια απόφαση οριζόντιων διαγραφών αποτελεί ιδεοληψία που έρχεται και «παντρεύεται» με το πανεπιστήμιο της αγοράς.
Τα «επιχειρήματα» υπέρ των διαγραφών
Είναι βασικό να τονιστεί πως η κυβέρνηση δεν έχει προβεί στην παράθεση πειστηρίων που συνδέουν την φοίτηση σπουδαστών πέρα από το «ν» (νιοστό) έτος με την οικονομική επιβάρυνση της κοινωνίας. Σαφώς διότι δεν υφίσταται κάτι τέτοιο. Δεν μένει τίποτα άλλο για να στηρίξουν τη θέση τους παρά να προβούν σε γενικόλογη επιχειρηματολογία , όπως αυτά που αναφέρει ο κ. Πιερακάκης « Με τους αιώνιους φοιτητές υπάρχει διοικητική επιβάρυνση» , «ο αριθμός των φοιτητών επιδρά στην αξιολόγηση των ΑΕΙ στις διεθνής κατατάξεις»
Η αόριστη αναφορά στην «διεθνή αξιολόγηση» θα μπορούσε να γίνει πιο συγκεκριμένη και να εστιάσουμε στον grad rate , δηλαδή τον ρυθμό αποφοίτησης, ο οποίος σύμφωνα με τα λεγόμενα του Υπουργού επιδρά στην κατάταξη του πανεπιστημίου .Υπονοεί ότι ο χαμηλός ρυθμός είναι αυτός που δημιουργεί προβλήματα χρηματοδότησης και «ρίχνει» τα ελληνικά πανεπιστήμια. Μάλιστα παρουσιάζουν τους «λιμνάζοντες» φοιτητές ως ελληνικό φαινόμενο. Αντίθετη άποψη με τους άνωθεν ισχυρισμούς έχει ο Ο.Ο.Σ.Α.. Σύμφωνα με έκθεση του , ο μέσος χρόνος αποφοίτησης στο θεωρητικό χρόνο είναι μόνο 39%, δηλαδή η απόκλιση από τα προβλεπόμενα έτη σπουδών εντοπίζεται σε όλες τις χώρες! Μάλιστα, αυξάνεται στο 67% μετά από 3 έτη. Συνεπώς οι «λιμνάζοντες» φοιτητές αποτελούν ένα διεθνές ζήτημα.
Γιατί έχουμε λιμνάζοντες ;
Εστιάζοντας στις συνθήκες των ελληνικών πανεπιστημίων παρατηρούμε ότι η αναλογία φοιτητών ανά διδάσκοντες είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από χώρες των ΕΕ-27. Η κατάσταση αυτή είναι αποτέλεσμα της χρόνιας υποχρηματοδότησης των Ελληνικών ΑΕΙ κάτι με το οποίο συμφωνεί και η έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο “Education at a Glance 2024”. Συγκεκριμένα, οι δαπάνες για την πρωτοβάθμια έως και την τριτοβάθμια εκπαίδευση αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο το 10% των συνολικών δημόσιων δαπανών στις χώρες του ΟΟΣΑ, στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό ανέρχεται μόλις στο 6,1%. Το ποσοστό της Ελλάδας, αν και με έτος αναφοράς το 2020, είναι το χαμηλότερο ανάμεσα στις 38 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ (σ.σ. στοιχεία 2021), με την Ιταλία να ακολουθεί με 6,7%. Ακόμη, όμως, και όταν λαμβάνονται υπόψη τα δεδομένα του 2020 για τις υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ (σ.σ. για να είναι ακριβέστερη η σύγκριση), η Ελλάδα παραμένει στην τελευταία θέση, με την Ουγγαρία να την ξεπερνά με 6,2%. [ 1 ]
Άλλη ιδιαιτερότητα των Ελληνικών ΑΕΙ είναι η μεγάλη διάρκεια του πρώτου κύκλου σπουδών και το μεγάλο φόρτο εργασίας, Σε αντίθεση με τα Ευρωπαϊκά πανεπιστήμια στη χώρα μας η πλειοψηφία των σχολών είναι 4-5 χρόνια. Ως εκ τούτου προκύπτει μεγαλύτερος όγκος μαθημάτων αυξάνοντας των χρόνο προς την αποφοίτηση. Μάλιστα δεν είναι λίγες οι σχολές που λόγω των ECTS , τα πτυχία τους έχουν τον τίτλο του integrated master*
Είναι σημαντικό να τονιστεί πως από τους φοιτητές που δεν φτάνουν έως την ορκωμοσία, δεν είναι λίγοι εκείνοι που το αποδίδουν στην οικονομική παράμετρο η οποία αναμφισβήτητα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Η εργασία κατά τα χρόνια των σπουδών περιπλέκει σε πολλές περιπτώσεις την κατάσταση , αποσπώντας τον φοιτητή από τις υποχρεώσεις του στη σχολή. [2]
Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες
Οι χώρες που αντιμετωπίζουν το φαινόμενο των λιμναζόντων φοιτητών έχουν προβεί σε μια σειρά πολιτικών ενεργειών που σχετίζονται με αύξηση των κοινωνικών δαπανών. Συγκεκριμένα , στρέφονται στην αύξηση χρηματοδότησης της φοιτητικής μέριμνας με αύξηση των υποτροφιών ή/και χρηματοδότηση των σπουδών καθώς και με υιοθέτηση ενισχυτικής διδασκαλίας. Σύμφωνα με την έκθεση Dropout and Completion in Higher Education in Europe [3] , η τιμωριτική διαγραφή φοιτητών δεν έχει εφαρμοστεί από χώρες με σκοπό την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Εφόσον λοιπόν δεν τίθεται ζήτημα οικονομικής επιβάρυνσης και δεν αποτελεί τακτική άλλων χωρών η διαγραφή φοιτητών , γιατί είναι τόσο αποφασισμένη η κυβέρνηση να προχωρήσει σε διαγραφές;
Με την παράλληλη ανάπτυξη των ιδιωτικών ΑΕΙ καθώς και τον αγγλόγλωσσων τμημάτων προκύπτει το ζήτημα του ανταγωνισμού. Σε πρόσφατη συνέντευξη ο Υπουργός ανέφερε : «Ήρθε η ώρα να λυθεί το θέμα με τους αιώνιους φοιτητές, σε άλλες χώρες έχει ήδη λυθεί με τα δίδακτρα, εμείς έχουμε την κατάκτηση της δωρεάν εκπαίδευση». Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει γίνει αναφορά σε επιβολή διδάκτρων στο δημόσιο πανεπιστήμιο βλ. Μαμουλάκης – ΣΥΡΙΖΑ. Στο πανεπιστήμιο της αγοράς , που σκοπό έχει την γρήγορη απόδοση δεξιοτήτων , οι φοιτητές αυτοί περισσεύουν. Καθυστερούν να αποδώσουν εργασία πίσω στην κοινωνία άρα δεν είναι χρήσιμοι. Ας μη ξεχνάμε πως οι φοιτητές αποτελούν ανεκμετάλλευτο εργατικό δυναμικό. Όσο πιο πολλά μητρώα διαγραφούν από τα ΑΕΙ, τόσο περισσότερο εργατικό δυναμικό θα είναι διαθέσιμο ή περισσότεροι νέοι διαθέσιμοι για απόκτηση στεγνών δεξιοτήτων , μακριά από την κατάκτηση επιστημονικής σκέψης.
Είναι προφανές πως οι πρώτοι που θα πληγούν από αυτό το μέτρο είναι οι φοιτητές των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων, των λαϊκών οικογενειών. Αυτοί που αναγκάζονται να εργαστούν παράλληλα με τις σπουδές τους, πηγαινοέρχονται από τον τόπο κατοικίας στον τόπο σπουδών καθώς αδυνατούν να νοικιάσουν σπίτι. Αυτοί θα αναγκαστούν να καταφύγουν σε προγράμματα κατάρτισης – δεξιοτήτων- , στερώντας τους το δικαίωμα της μόρφωσης.
*Το Integrated Master (ΙΜ) είναι ένας ενιαίος και αδιάσπαστος τίτλος σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου που απονέμεται στους αποφοίτους προγραμμάτων σπουδών ΑΕΙ που διαρκούν τουλάχιστον 10 ακαδημαϊκά εξάμηνα. Κατευθείαν ενιαίο και αδιάσπαστο τίτλο σπουδών μεταπτυχιακού επιπέδου (Integrated master) στην ειδικότητα του Τμήματος τους και όχι προπτυχιακό δίπλωμα, απονέμεται σε 93 τμήματα 16 ελληνικών Πανεπιστημίων. Ο τίτλος που απονέμεται (integrated master) είναι επίπεδου 7 του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων.
