Πρόσφατα στο Κommon αναρτήθηκε άρθρο του Βασίλη Γάτσιου με τίτλο «Λένιν: Να διδαχτούμε και από τα λάθη του». Ουσιαστικά ο αρθρογράφος αυτό που επιδιώκει είναι να αναδείξει τις θέσεις του σχετικά με την πορεία των κοινωνιών μετά τη νίκη της εργατικής σοσιαλιστικής επανάστασης.
Το θέμα δεν αφορά μόνο στο μέλλον, όταν η εργατική τάξη θα έχει νικήσει την αστική και θα έχει αναλάβει την εξουσία. Οι απαντήσεις που θα δοθούν για το τότε έχουν μεγάλη σημασία και για την τρέχουσα δουλειά ολόκληρη την προηγούμενη περίοδο, για την οργάνωση, την κατεύθυνση και το περιεχόμενο της δράσης σε ολόκληρη την ιστορική περίοδο πριν την έκρηξη της επανάστασης. Ποιες κοινωνικές δυνάμεις αφορά η διαδικασία αυτή και ποιος είναι ο ρόλος καθεμίας, ποιοι στόχοι τίθενται και ποιο είναι το πολιτικό υποκείμενο η συγκρότηση και ο ρόλος του. Αυτά ακριβώς καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την τρέχουσα καθημερινή πολιτική και από αυτήν την άποψη έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Ο αρθρογράφος εκθέτει την άποψή του που εκφράζει και τον πολιτικό φορέα στον οποίο ανήκει, άρα δεν είναι απλώς προσωπική άποψη για αυτό θεωρούμε αναγκαίες ορισμένες βασικές παρατηρήσεις.
Πρώτη παρατήρηση
Ο αρθρογράφος επιχειρεί να αναδείξει λάθη ή υποτιθέμενα λάθη και παραλείψεις του Λένιν και πάνω σε αυτά να θεμελιώσει τη θέση του. Όμως ο τρόπος που το επιχειρεί είναι εντελώς αδόκιμος αφού συγκρίνει θεωρητικές αλήθειες και διαπιστώσεις του Μαρξ και του Λένιν στην τρέχουσα καθημερινή δράση, εκεί που ο τρόπος έκφρασης είναι πιο χαλαρός οι ομιλίες απευθύνονται σε απλούς εργάτες και δεν είναι διάλεξη σε πανεπιστημιακούς ή διανοούμενους που ο ομιλητής προετοιμάζει εβδομάδες. Στον τρέχοντα λόγο απαιτείται ιδιαίτερη επικέντρωση σε πολύ συγκεκριμένα θέματα ανάλογα με τις ανάγκες, είναι λόγος άμεσος ζωντανός και επικεντρωμένος, αφαιρετικός και όχι ακαδημαϊκός.
Ορισμένα παραδείγματα: Λέγοντας ο Λένιν το 1921 ότι η τάξη των εκμεταλλευτών έχει καταργηθεί, κατά την αναφορά του άρθρου, προφανώς εννοεί ότι εργατική εξουσία έχει αφαιρέσει από τις μεγάλους καπιταλιστές στη βιομηχανία, το εμπόριο, τις εξορύξεις, την πίστη κλπ, την ιδιοκτησία των επιχειρήσεων, όχι ό,τι κατάργησε την ιδιοκτησία γενικά αφού η μικρή και μεσαία ιδιοκτησία στην γεωργία υπήρχαν και βέβαια καθόλου δεν εννοείται ότι καταργήθηκαν οι τάξεις με την ολοκληρωτική έννοια του όρου. Στο έργο του Λένιν υπάρχουν πλήθος αναφορών για τη δύναμη της αστικής τάξης ακόμα και μετά την αφαίρεση της ιδιοκτησίας της, για όλα τα υλικά μέσα που διαθέτει, τις διεθνείς διασυνδέσεις της με το μονοπωλιακό κεφάλαιο και τα καπιταλιστικά κράτη. Είχε πλήρη επίγνωση του ρόλου της μικρής ιδιοκτησίας λέγοντας ότι η μικρή ιδιοκτησία γεννά τον καπιταλισμό.
Παραθέτει μια αναφορά του Λένιν επίσης το 1921 ότι «πλέον η επανάσταση στην Ευρώπη δεν προχώρησε και ότι το απίθανο έγινε γεγονός η σοσιαλιστική δημοκρατία σε περικύκλωση». Προφανώς με τον όρο σοσιαλιστική δημοκρατία δεν εννοεί ότι στη χώρα του είχε οικοδομηθεί πλήρως ο σοσιαλισμός, αλλά με την έννοια της νίκης της επανάστασης και της απόκρουσης της αντεπανάστασης και της ιμπεριαλιστικής επέμβασης και την έναρξη της απαλλοτρίωσης της αστικής τάξης και των αλλαγών στο νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα. Ο αρθρογράφος στην τοποθέτηση αυτή του Λένιν βλέπει τα σπέρματα της αντίληψης οικοδόμησης της σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα που κυριάρχησε στη Σοβιετική Ένωση αργότερα. Δηλαδή πρέπει να δεχτούμε ότι Λένιν ξέχασε τι έγραψε στο Κράτος και επανάσταση σχετικά με τη εξέλιξη της μετεπαναστατικής κοινωνίας.
Στην αναφορά του στο 11ο συνέδριο του κόμματος ότι «τα παλιά βιβλία ανέφεραν το κρατικό καπιταλισμό στις καπιταλιστικές συνθήκες αλλά κανένας δεν μίλησε για τον κρατικό καπιταλισμό στη συνθήκες του κομμουνισμού», ο αρθρογράφος βλέπει την εξουσία των μπολσεβίκων να ταυτίζεται με την κομμουνιστική κοινωνία.
Δεν λαμβάνει καθόλου υπόψη του ότι η θεωρία δεν ταυτίζεται με την τρέχουσα δράση, δεν μπορεί να υπάρξει προβολή της θεωρίας και του τελικού στόχου στις τρέχουσες συνθήκες, αφού η δράση εκτυλίσσεται σε συγκεκριμένο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο που δημιουργεί ιδιαίτερες ανάγκες για την επαναστατική ηγεσία και αυτές πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η αντιμετώπιση απαιτεί συμβιβασμούς ακόμη και επώδυνους αρκεί η ηγεσία να έχει συνείδησή των κινδύνων και της ανάγκης ταχείας διόρθωση τους.
Μετά τη νίκη της επανάστασης επακολούθησε η παρατεταμένη αντεπαναστατική δράση και ο εμφύλιος πόλεμος, η καθίζηση της παραγωγής και η αδυναμία στοιχειώδης τροφοδοσίας των πόλεων και η πείνα, οι εργάτες μαζικά εγκατέλειψαν τις μεγάλες πόλεις για τα χωριά τους για να επιβιώσουν. Η εργατική τάξη που πρωτοστάτησε στην επανάσταση δεν υπήρχε πολύ περισσότερο δεν ήταν δυνατόν να διοικήσει το κράτος και τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς, η εργασιακή πειθαρχία στις επιχειρήσεις είχε κλονιστεί. Σε αυτές τις συνθήκες η σοβιετική ηγεσία οδηγήθηκε σε ορισμένα άμεσα και αναγκαία μέτρα όπως είναι η μονοπρόσωπες διοικήσεις των επιχειρήσεων και άλλα διοικητικά μέτρα, η εισαγωγή του τεϊλορισμού έχοντας συνείδηση ότι πρόκειται για υποχωρήσεις αναγκαίες που έπρεπε σε σύντομο χρονικό διάστημα να εξαλειφθούν όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Αντίστοιχα μπορούμε να αναφέρουμε την ΝΕΠ που έδινε χώρο κυρίως στο μικρό και μεσαίο ιδιωτικό κεφάλαιο και στους μεσαίους αγρότες. Όσοι εκφράζουν αντιρρήσεις για τέτοιου είδους υποχωρήσεις πρέπει παράλληλα να υποδείξουν ποιος άλλος δρόμος και ποια άλλα μέτρα υπήρχαν ώστε να σωθεί η επανάσταση. Εκτός και αν λόγω ανωριμότητας των συνθηκών έπρεπε η επαναστατική διαδικασία να μείνει στην εξουσία που ανέδειξε η αστικοδημοκρατική επανάσταση και η εργατική τάξη να περιμένει στο μέλλον τη σειρά της. Με αυτή τη λογική καμία σχεδόν σοσιαλιστική επανάσταση στον 20ο αιώνα δεν έπρεπε να πραγματοποιηθεί. Πρόκειται για μία γραμμική αντίληψη της ιστορίας που κύριο συστατικό της είναι το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Η διείσδυση ενός τμήματος του αστικού διοικητικού μηχανισμού στη διεύθυνση των επιχειρήσεων ήταν ένα αντίβαρο στην ύπαρξη αντικειμενικών κοινωνικών σχέσεων που δεν μπορούσε ανάμεσα να καταργηθούν. Αυτό επηρέασε τις σχέσεις διανομής, αύξησε το εύρος της κλίμακας των μισθών και μαζί τις ανισότητες. Κάποια δυσαρέσκεια προκλήθηκε στις γραμμές της εργατικής τάξης που μεταφέρθηκε στο 8ο συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος. Ο Λένιν τότε απάντησε ότι “είναι αδύνατον να λειτουργήσει η βιομηχανία δίχως αυτούς (τους ειδικούς) και επίσης είναι αδύνατο να εξαναγκαστούν να εργαστούν κάτω από την απειλή του ροπάλου”.
Το χειρότερο όλων είναι η θέση του άρθρου ότι «οι αντιλήψεις αυτές του Λένιν άνοιξαν το δρόμο για την ταύτιση του σοσιαλισμού με την κρατικοποίηση της παραγωγής, την ταύτιση των σχέσεων παραγωγής με τις μορφές ιδιοκτησίας. Αντίθετα η σχέση ανάμεσα στην αξία χρήση και την ανταλλακτική αξία, ο εμπορευματικός χαρακτήρας της εργατικής δύναμης, η οργάνωση της εργασίας, ο καταμερισμός εργασίας, ανάμεσα στην εργασία με εξωτερικό καταναγκασμό και με εσωτερική υποκίνηση, ανάμεσα στον ελεύθερο και τον εργάσιμο χρόνο, ανάμεσα στην άμεσα κοινωνική και έμμεσα κοινωνική εργασία, η οργάνωση της εργασίας, ο καταμερισμός εργασίας, οι σχέσεις διεύθυνσης και ιεραρχίας, που είναι τα υπόλοιπα ουσιώδη συστατικά των παραγωγικών σχέσεων υποτιμούνταν και θεωρούνταν ως “τεχνικά” και “ουδέτερα” χαρακτηριστικά.
Με δύο λόγια οι αντιλήψεις του Λένιν τη στιγμή που είναι γνωστές οι θεωρητικές και πολιτικές θέσεις του άνοιγαν το δρόμο για ότι συνέβη στο μέλλον για όλα τα λάθη και τις διαστρεβλώσεις. Αντικειμενικά πέρα από την θέληση του συγγραφέα βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλης κλίμακας μείωση και δυσφήμιση του Λένιν και προφανώς απόρριψης του λενινισμού ιδιαίτερα αβάσιμη και με μεγάλες επιπτώσεις. Το ερώτημα είναι ποιος ωφελείται από αυτή;
Ένας μεγάλος αριθμός αποφάσεων της σοβιετικής ηγεσίας υπαγορεύτηκε από την ανάγκη των συνθηκών. Οι αποφάσεις αυτές ουσιαστικά ήταν στις συγκεκριμένες συνθήκες μονόδρομος που όμως έπρεπε να υπάρχει συνείδηση των κινδύνων αφού απέκλιναν και δεν υπηρετούσαν την πολιτική του μετασχηματισμού του καπιταλισμού ενίσχυαν τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και έπρεπε να έχει προβλεφθεί σχέδιο αντιμετώπισης και γρήγορης κατάργησης τους.
Σταδιακά πολλές υποχωρήσεις ενσωματώθηκαν στη θεωρία και την πολιτική ως κάτι κανονικό και κάποιες θεωρητικοποιήθηκαν. Για όλα αυτά όμως δεν ευθύνεται ο Λένιν ο οποίος είχε συνείδηση των υποχωρήσεων και της ανάγκης διορθωτικών κινήσεων είχε επισημάνει τα προβλήματα, σε πολλές περιπτώσεις και τους κινδύνους, το κόμμα όμως των μπολσεβίκων αποδείχτηκε ανέτοιμο για να αντιμετωπίσει τα τόσο σύνθετα ζητήματα του επαναστατικού μετασχηματισμού.
Μάλιστα ο αρθρογράφος θεωρεί ότι από την πρώτη μέρα της νίκης της εργατικής τάξης όλες οι αρχές της Κομμούνας που ανέδειξαν στη θεωρία τους οι Μαρξ και Ένγκελς έπρεπε να εκφραστούν ολοκληρωμένα σε όλους τους τομείς και με ενιαίο τρόπο.
Το ερώτημα είναι γιατί επανέρχονται αυτές οι απόψεις οι οποίες σημειωτέο δεν διατυπώνονται για πρώτη φορά. Ο αρθρογράφος δίνει και την απάντηση. «Δεν έγινε εργατική σοσιαλιστική επανάσταση στη Ρωσία αλλά αντιιμπεριαλιστική -λαϊκή», αυτή είναι η κατάληξη του.
Δεύτερη παρατήρηση
Η σοβιετική Ρωσία ήταν επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου ή μεταβατικό αντιιμπεριαλιστικό καθεστώς, αναρωτιέται ο συγγραφέας και καταβάλει φιλότιμες προσπάθειές να καταδείξει ότι ήταν το δεύτερο. Αναφέρει: Ο Λένιν κάτω από την εξαιρετικά γρήγορη, τη δραματική και περίπλοκη εξέλιξη των γεγονότων δεν μπόρεσε να εκτιμήσει σωστά την κατάσταση.
Δεν μπόρεσε να αντιληφθεί ότι το νέο σοβιετικό καθεστώς δεν ήταν η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου, όπως είχε την πεποίθηση, αλλά ένα επαναστατικό αντιιμπεριαλιστικό μεταβατικό καθεστώς με ανοιχτά δυο ενδεχόμενα.
Είτε προχώρημα της επανάστασης και εγκαθίδρυση της επαναστατικής δικτατορίας του προλεταριάτου, είτε νίκη της αντεπανάστασης και πισωγύρισμα, με πάρσιμο της εξουσίας από τη συλλογική κρατική αστική τάξη.
Το λάθος του Λένιν ήταν «ότι στα 1917 θεωρούσε τη δικτατορία του προλεταριάτου όχι τόσο κοινωνικό μεταβατικό καθεστώς, όσο πολιτικό».[iii]
Η υποτίμηση του καθοριστικού ρόλου των κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών συντέλεσε στον μετέπειτα εκφυλισμό της επαναστατικής κατεύθυνσης του νέου καθεστώτος.
Κατά τον αρθρογράφο ο Λένιν αντιλαμβανόταν τη δικτατορία του προλεταριάτου ως πολιτική εξουσίας χωρίς κοινωνικό υπόβαθρο και χωρίς τα κοινωνικά οικονομικά καθήκοντά της. Αυτός ο απόλυτος διαχωρισμός πολιτικού και κοινωνικοοικονομικού είναι εντελώς λανθασμένος. Όλες οι πολιτικές εξουσίες, όλες οι κυβερνήσεις και η πολιτική που ασκούν αντανακλούν τα συμφέροντα της κυρίαρχης τάξης. Οι αστικές κυβερνήσεις την ανάπτυξη των οικονομιών, την κερδοφορία του κεφαλαίου κυρίως μέσω της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης και στην υπεράσπιση του αστικού καθεστώτος και η δικτατορία του προλεταριάτου έχει στόχο να προωθήσει τα άμεσα εργατικά συμφέροντα και κυρίως τον κοινωνικοοικονομικό μετασχηματισμό της κοινωνίας, το μετασχηματισμό του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό. Άρα ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι αγνοούσαν εντελώς ή ξέχασαν το βασικό ρόλο και στόχο της εργατικής εξουσίας.
Κάνει λόγο για κρατική αστική τάξη επαναλαμβάνοντας παλιές ιστορίες των αστών και των αναρχικών. Με βάση το λενινιστικό ορισμό των τάξεων και ιδιαίτερα της εργατικής τάξης, βασικό κριτήριο είναι η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Η κρατική αστική τάξη που αναφέρει ο ορθογράφος ποια ιδιοκτησία διέθετε; Αν αναφερόταν σε μία κρατική γραφειοκρατία που λόγω του ρόλου και της θέσης της στη διαχείριση των οικονομικών και κοινωνικών υποθέσεων αποσπούσε ένα μέρος του κοινωνικού προϊόντος αυτό θα ήταν υπό συζήτηση.
Ως απόδειξη προβάλλει ορισμένα επιχειρήματα:
Ο κόκκινος στρατός δημιουργήθηκε ως τακτικός στρατός και όχι ως γενικά οπλισμένος λαός, δεν γενικεύτηκε ο επαναστατικός θεσμός των ερυθροφρουρών, διατήρησε την ιεραρχία αν και όχι αυτή του αστικού στρατού. Συνέχισαν να υπάρχουν ανισότητες μεταξύ αξιωματικών και στρατιωτών. Ουσιαστικά αντιμετώπισε το ζήτημα των δυνάμεων της επανάστασης ως τεχνοκρατικό και όχι ως ζήτημα επαναστατικής πολιτικής.
Τα σώματα ασφαλείας δεν συγκροτήθηκαν από αιρετούς και ανακλητούς πολιτοφύλακες, αλλά δημιουργήθηκε η Τσεκά που ήταν μηχανισμός προστασίας της επανάστασης.
Δεν καταργήθηκε η μόνιμη δημοσιουπαλληλία, η ιεραρχική διοικητική γραφειοκρατία άλλαξε όνομα ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την ανάπτυξη συλλογικής κρατικής αστικής τάξης, εκ των πραγμάτων οι αρχές της αιρετότητας και της ανακλητότητας των υπαλλήλων δεν υλοποιήθηκαν.
Προσθέτοντας στα παραπάνω την υιοθέτηση του τεϊλορισμού, τη μονοπρόσωπη διεύθυνση των επιχειρήσεων, τη χρηματοοικονομική αυτονομία, την κρατικοποίηση των συνδικάτων, τον υπερσυγκεντρωτισμό που στέρησε την πρωτοβουλία των σοβιέτ και τα έκανε όργανα της πολιτικής του κόμματος οδήγησαν στην ενίσχυση της ηγεμονίας της κρατικής αστικής τάξης. Αυτή είναι η επιχειρηματολογία που παραθέτει το άρθρο.
Ήδη έχουμε αναφέρει προηγουμένως ότι η εργατική εξουσία εκπληρώνει τα καθήκοντά της μέσα σε συνθήκες ιδιαίτερα δύσκολες και επικίνδυνες για την υπόθεση του σοσιαλισμού και πρέπει αυτό να λαμβάνεται υπόψιν. Από την πρώτη μέρα η δικτατορία του προλεταριάτου δεν γίνεται «μισοκράτος» που σταδιακά εξαφανίζεται. Μια τέτοια απαίτηση στις συγκεκριμένες συνθήκες ισοδυναμεί με παράδοση και είναι άποψη επηρεασμένη από τον αναρχισμό. Βεβαίως υπήρχαν υπερβολές που έπρεπε να έχουν αποφευχθεί πολλοί κίνδυνοι, επισημάνθηκαν σχετικά έγκυρα όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα αρνητικά φαινόμενα, όμως δεν συνέβη το ίδιο και δεν συνειδητοποιήθηκε επαρκώς από την μπολσεβίκικη ηγεσία και ενδεχομένως το πιο σημαντικό δεν υπήρξε επεξεργασμένο σχέδιο δράσης μέσα στα ασφυκτικά περιθώρια που επικρατούσαν.
Τρίτη παρατήρηση
Ας μπούμε στην ουσία. Τα έργα που μελετούν την εξέλιξη της μετεπαναστατικής κοινωνίας, τα στάδια και τα χαρακτηριστικά τους είναι το κλασικό έργο του Μαρξ «Κριτική του προγράμματος της Γκότα» και αυτό του Λένιν «Κράτος και Επανάσταση». Ο Μαρξ στο έργο του αναφέρει: «Ανάμεσα στην καπιταλιστική και στην κομμουνιστική κοινωνία μεσολαβεί η περίοδος της επαναστατικής αλλαγής από τη μια στην άλλη κοινωνία. Σε αυτή την περίοδο ανταποκρίνεται επίσης και εκείνη η πολιτική μεταβατική περίοδος όπου το κράτος δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η επαναστατική δικτατορία του προλεταριάτου».
Από την νίκη επί της αστικής τάξης και την επιβολή της εργατικής εξουσίας δεν προκύπτει κανένα άλλο καθεστώς παρά μόνο η δικτατορία του προλεταριάτου, ιδιαίτερα αν πρόκειται για μία ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα. Επαναστάσεις με στάδια μεταβατικού χαρακτήρα, αντιιμπεριαλιστικά -λαϊκά μπορούσαν να συμβούν σε κοινωνίες λιγότερο ανεπτυγμένες όπου οι καπιταλιστικές σχέσεις δεν είχαν ολοκληρωτικά επικρατήσει ή είχαν να αντιμετωπίσουν ιδιαίτερα προβλήματα που έπαιρναν κυριαρχικό χαρακτήρα. Τέτοιο χαρακτήρα είχε η επανάσταση στην Ελλάδα όπως την καθόρισε το ΚΚΕ τη δεκαετία του 1930, η επανάσταση στη Ρωσία του 1917 που ήταν επανάσταση με δύο στάδια αστικό δημοκρατικό και σοσιαλιστικό.
Τα κριτήρια για το χαρακτήρα των επαναστάσεων σε κάθε χώρα και σε κάθε εποχή είναι συγκεκριμένα. Καταρχήν είναι η ιστορική εποχή. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού η επανάσταση στις χώρες με ανεπτυγμένο κρατικό μονοπωλιακό καπιταλισμό, αναπτυγμένες οικονομικά και με ισχυρά μονοπώλια καθώς και πολυπληθή και ισχυρή εργατική τάξη είναι μόνο σοσιαλιστική. Συγκρούσεις, μεγάλοι μαζικοί αγώνες και εξεγέρσεις απ’ αφορμή πολύ σημαντικά γεγονότα δημοκρατικού χαρακτήρα, ιμπεριαλιστικής καταπίεσης, περιβαλλοντικά, έξαρσης του αυταρχισμού οπωσδήποτε θα υπάρξουν και μπορούν να αποτελέσουν την αφορμή, το έναυσμα της σοσιαλιστικής επανάστασης όμως δεν αποτελούν επανάσταση. Επανάσταση είναι η διεκδίκηση της εξουσίας από μία τάξη εναντίον της κυρίαρχης τάξης.
Άρα η τοποθέτηση του άρθρου δεν είναι σύμφωνη με το μαρξισμό και περισσότερο με το Λένιν που εξάλλου μόνο επιλεκτικά τμήματα του έργου του δέχεται ο ορθογράφος και όχι τις θεωρητικές επεξεργασίες του και τη στρατηγική του. Το άρθρο στα τρία στάδια που διέρχονται οι μετεπαναστατικές κοινωνίες -μεταβατική περίοδος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό – σοσιαλισμός – πλήρης κομμουνιστική κοινωνία- προσθέτει άλλο ένα στάδιο αυτό του αντιιμπεριαλιστικού μεταβατικού καθεστώτος προς τη δικτατορία του προλεταριάτου. Το αναφέρει ως στάδιο και έτσι είναι και όχι ως κάποια φάση και η διαφορά είναι ουσιαστική. Είναι οι κινητήριες δυνάμεις και η διάταξη τους, ποια εξ αυτών έχει την ηγεμονία στο επαναστατικό block τα καθήκοντα και οι στόχοι που θέτει.
Η αναγκαιότητα για την παρεμβολή ενός σταδίου, κατά τον αρθρογράφο, είναι ότι η εργατική τάξη στη δικτατορία του προλεταριάτου ασκεί την εξουσία μόνη της χωρίς συμμάχους και την ασκεί άμεσα και όχι μέσω του κόμματος της ή των κομμάτων της.
Σε κάθε επανάσταση όμως η επαναστατική τάξη είχε πάντα συμμάχους τα κοντινότερα της κοινωνικά στρώματα που καταπιέζονται βάναυσα από την εξουσία, διαθέτει όμως την ηγεμονία στη συμμαχία διαμορφώνει το πρόγραμμα και την πολιτική στις βασικές κατευθύνσεις και θέτει τους στόχους και του σκοπούς. Στη δικτατορία του προλεταριάτου δεν κυβερνούν από κοινού η εργατική τάξη και η σύμμαχοί της, η ίδια διαμορφώνει την πολιτική και τις αποφάσεις με βάση το πρόγραμμά της παίρνοντας υπόψιν και τα συμφέροντα των συμμάχων της. Με βάση το άρθρο δεν φαίνεται ότι η εργατική τάξη κατά την επανάσταση έχει κατακτήσει την ηγεμονία, αλλά λειτουργεί στα πλαίσια ενός πλατιού χαλαρού μπλοκ δυνάμεων και δεν μπορεί να καθορίσει την κατεύθυνση που θα πάει ο αγώνας. Αυτό είναι εντελώς διαφορετικό. Πράγματι υπάρχει τέτοια δυνατότητα μέσα σε ένα αντιιμπεριαλιστικό block δυνάμεων όχι σε όμως σε ένα επαναστατικό μέτωπο για την εξουσία, αν δεν γίνουν καταστροφικά σφάλματα.
Η εργατική τάξη ασκεί την εξουσία της μέσω των επαναστατικών οργάνων. Το κομμουνιστικό κόμμα είναι η πρωτοπορία της τάξης το πιο πρωτοπόρο τμήμα της, επεξεργάζεται το σχέδιο δράσης θέτει τις θέσεις του στα κρατικά όργανα στα οποία συμμετέχουν ενδεχομένως κι άλλα κόμματα και πολιτικές και μαζικές οργανώσεις και ανοργάνωτοι αγωνιστές για συζήτηση και απόφαση και από κει και ύστερα επωμίζεται τον πρωτοπόρο ρόλο για την υλοποίηση των αποφάσεων.
Είναι αλήθεια ότι αυτά κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στη Σοβιετική Ένωση και τις άλλες χώρες καταστρατηγήθηκαν αυτό όμως δεν είναι λόγος να προστεθούν στάδια ή να ισοπεδωθεί ο ρόλος και η αναγκαιότητα της πολιτικής πρωτοπορίας. Η εργατική τάξη μόνη της χωρίς καθοδηγητική δύναμη δεν μπορεί να διαμορφώσει ολοκληρωμένη αυτοσυνείδηση του ρόλου και του προορισμού της, να διαμορφώσει τους όρους για την άσκηση της εξουσίας της. Αυτό έχει σημαντικές προϋποθέσεις που θα υλοποιηθούν σε ένα μεταγενέστερο στάδιο. Οι προϋποθέσεις αυτές δεν πρόκειται να υλοποιηθούν σε κάποιο αντιιμπεριαλιστικό καθεστώς, αλλά σταδιακά μέσα στην μεγάλη προσπάθεια του κοινωνικού μετασχηματισμού όταν πάψει να υπάρχει ιδιοκτησία και οι κύριες αντιθέσεις εξαλειφθούν. Όμως το κομμουνιστικό κόμμα και τα κρατικά όργανα δεν ασκούν την εξουσία αυτοτελώς. Μόνιμο καθήκον τους είναι όσο το δυνατόν ευρύτερα τμήματα της εργατικής τάξης και των εργαζομένων να εμπλέκονται στη διαμόρφωση της πολιτικής και την άσκηση της εξουσίας. Η εργατική τάξη να μορφώνει και αναδεικνύει τους ειδικούς της για να επιτελέσει το ρόλο της. Η δικτατορία προλεταριάτου είναι μία κοινωνία με αντιθέσεις που η εξέλιξή της αν τελικά θα προχωρήσει προς την αταξική κοινωνία ή θα παλινδρομήσει προς την παλινόρθωση του καπιταλισμού δεν έχει οριστικά κριθεί. Η προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης τον 20ο αιώνα το απέδειξε. Όσο διατηρούνται η ιδιωτική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, λειτουργεί η αγορά και ο νόμος της αξίας, υπάρχουν ισχυρά καπιταλιστικά κράτη, ο κίνδυνος παλινόρθωσης του καπιταλισμού είναι υπαρκτός και ως εκ τούτου η αντιμετώπιση του αναγκαία καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Στην πορεία της διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις κίνησης προς το σοσιαλισμό. Στη σοσιαλιστική κοινωνία πλέον ο κίνδυνος παλινόρθωσης έχει εκλείψει.
Ως επίλογος
Η θεωρία του Μαρξ για τα στάδια που περιλαμβάνονται στην εξέλιξη των κοινωνιών μετά τη σοσιαλιστική επανάσταση μέχρι σήμερα δεν έχει αμφισβητηθεί σοβαρά και πρέπει να παραμείνει βασική πλευρά και εφόδιο των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων. Η εξουσία που προκύπτει από τη σοσιαλιστική επανάσταση είναι εξουσία της εργατικής τάξης που στόχο έχει τη νίκη επί της αστικής τάξης και την υπεράσπισή της εργατικής εξουσίας από κάθε απειλή και κύριο δημιουργικό καθήκον της είναι ο επαναστατικός μετασχηματισμός του καπιταλισμού σε κοινωνία με κομμουνιστικά χαρακτηριστικά. Οι διαστάσεις του μετασχηματισμού αυτού είναι πελώριες αφορούν κάθε πτυχή του συνόλου των κοινωνικοοικονομικών σχέσεων και η νίκη επί της αστικής τάξης είναι μόνο η αρχή. Πρώτο μέλημα και άμεσο καθήκον είναι η διάλυση του αστικού κρατικού μηχανισμού και η δημιουργία δομών εξουσίας που εκφράζουν τα άμεσα και στρατηγικά συμφέροντα της εργατικής τάξης. Ένα πλαίσιο αρχών και θέσεων για τη δικτατορία του προλεταριάτου έθεσε ο Μαρξ μετά την Κομμούνα που ισχύει και στις μέρες μας. Ο μετασχηματισμός των ταξικών σχέσεων και πρωτίστως η αφαίρεση των μέσων παραγωγής από την αστική τάξη είναι θέμα πολύπλευρο, δύσκολο και με σημαντικές επιπτώσεις στην ενότητα τον επαναστατικών δυνάμεων. Δεν τελειώνει με το διάταγμα κρατικοποίησης των περιουσιών του μεγάλου κεφαλαίου γιατί η αστική τάξη διαθέτει πόρους, μεγάλες εφεδρείες και διεθνείς συμμαχίες και διασυνδέσεις. Ιδιαίτερα σύνθετο πρόβλημα είναι η εξάλειψη της μικρής ιδιοκτησίας και κυρίως σε χώρες με εκτεταμένα ενδιάμεσα μικροαστικά και μεσοαστικά στρώματα.
Η ανάληψη της εξουσίας και η άσκηση της δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να γίνει από το σύνολο ή την μεγάλη πλειοψηφία της εργατικής τάξης μετά από την επανάσταση άμεσα, αυτό είναι αδύνατο. Στα πρώτα στάδια την επαναστατική εξουσία θα ασκήσει το πιο συνειδητό τμήμα των δυνάμεων, μία συνειδητή εργατική πρωτοπόρα δύναμη μέσα στα σοβιέτ, στις διάφορες επιτροπές, στις επιχειρήσεις, άνθρωποι ψημένοι στους κοινωνικούς και ταξικούς αγώνες με την καθοδήγηση του κομμουνιστικού κόμματος. Αυτό καμία σχέση δεν έχει με την κατηγορία ότι το κόμμα παίρνει και διαχειρίζεται την εξουσία για λογαριασμό της τάξης. Όμως καθημερινά πρέπει να τραβά στην πολιτική δράση, στα όργανα διοίκησης με ουσιαστικό ρόλο όλο και περισσότερους εργάτες, μέσω αυτής της διαδικασίας διευρύνεται το συνειδητό και δραστήριο τμήμα της τάξης. Το πρωτοπόρο κόμμα μένει στα δικά του καθήκοντα την επεξεργασία της πολιτικής και του σχεδίου, την επαγρύπνηση για την πορεία της επανάστασης την προώθηση των θεωρητικών επεξεργασιών. Τις επεξεργασίες και γενικότερα τις θέσεις του τις καταθέτει στα κρατικά όργανα εξουσίας και δημόσια στο λαό και προσπαθεί να πείσει για την ορθότητά τους.
Το πέρασμα στο σοσιαλιστικό στάδιο της νέας κοινωνίας προϋποθέτει την πλήρη εξάλειψη των τάξεων και των ταξικών συμφερόντων ακόμη και τις μικροαστικής τάξης και της ιδιοκτησίας της, την πλήρη κατάργηση του νόμου της αξίας τη μεγάλη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων ώστε να ικανοποιούνται οι λαϊκές ανάγκες. Τότε το κράτος χάνει τις πολιτικές λειτουργίες του και παραμένει στο μέτρο που το άνισο δίκαιο κατά το Μαρξ πού στο σοσιαλισμό χαρακτηρίζει τη διανομή απαιτεί για την εφαρμογή του κάποια μορφή κράτους. Όλα αυτά προϋποθέτουν να σβήσει κάθε εσωτερική απειλή για την εργατική εξουσία αλλά και οι εξωτερικές απειλές. Σταδιακά το κράτος σβήνει, απονεκρώνεται, τις λειτουργίας της κοινωνίας τις συντονίζουν επιτροπές χωρίς πολιτικό περιεχόμενο, η αύξηση του κοινωνικού πλούτου κάνει δυνατή την εφαρμογή της κομμουνιστικής αρχής καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του.
η Γραμματεία της ΚΚ Εργατικός Αγώνας
