Την ώρα που ο λαός της πρωτεύουσας συνέχιζε τους πανηγυρισμούς για την απελευθέρωση από τη ναζιστική κατοχή, στον Πειραιά δίνονταν ακόμη μάχες. Οι Γερμανοί, λίγο πριν αποχωρήσουν, σχεδίαζαν να καταστρέψουν ό,τι δεν μπορούσαν να κρατήσουν: εργοστάσια, λιμενικές εγκαταστάσεις, υποδομές. Ανάμεσά τους και το εργοστάσιο της «Ηλεκτρικής Εταιρείας» (ΠΑΟΥΕΡ) στο Κερατσίνι — τη μοναδική πηγή ηλεκτρικής ενέργειας για την Αθήνα και τον Πειραιά.
Αν το εργοστάσιο ανατιναζόταν, η πρωτεύουσα θα βυθιζόταν στο σκοτάδι για μήνες, τα εργοστάσια και το λιμάνι θα παρέλυαν, ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος και τα τραμ θα σταματούσαν να λειτουργούν.
Η μάχη για τη σωτηρία της Ηλεκτρικής ήταν ζήτημα ζωής ή θανάτου.
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ Πειραιά, το 6ο Σύνταγμα με τέσσερα τάγματα, υπό τον καπετάνιο Νίκανδρο Κεπέση, ήταν σε πλήρη επιφυλακή.
Ξημέρωμα της 13ης Οκτωβρίου 1944, μια ισχυρή έκρηξη συγκλόνισε την περιοχή — οι ναζί είχαν ήδη ανατινάξει τις εγκαταστάσεις της Shell στο Πέραμα. Λίγο αργότερα, ένα απόσπασμα 56 ανδρών του ειδικού επί ανατινάξεων τμήματος του Μηχανικού των Ες-Ες, βαριά οπλισμένο με αυτόματα και τέσσερα μηχανοκίνητα πολυβόλα, πήρε διαταγή να καταστρέψει τα εργοστάσια του Αγίου Γεωργίου και του Νέου Φαλήρου.
Μόλις οι ναζί πλησίασαν την πύλη της Ηλεκτρικής, ο σκοπευτής Χρήστος Φερούσης πυροβόλησε από μέσα τον οδηγό του πρώτου οχήματος, σταματώντας τη φάλαγγα. Μια χειροβομβίδα έπληξε το επόμενο όχημα και μέσα σε δευτερόλεπτα άρχισε σφοδρός καταιγισμός πυρών από τους μαχητές του ΕΛΑΣ, που πολεμούσαν με λίγα ιταλικά όπλα, μερικά περίστροφα και πολλές χειροβομβίδες.
Η μάχη κράτησε πάνω από τρεις ώρες. Οι Γερμανοί, αιφνιδιασμένοι, μετρούσαν ήδη 9 νεκρούς και 16 τραυματίες. Είκοσι περίπου παραδόθηκαν αιχμάλωτοι — ανάμεσά τους και ο επικεφαλής τους, Λίντερμαν.
Το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής είχε σωθεί. Η εξουδετέρωση του αποσπάσματος των Ες-Ες απέτρεψε τεράστιες καταστροφές στις κρίσιμες υποδομές της χώρας.
Ο ΕΛΑΣ είχε 11 νεκρούς και 8 τραυματίες.
Την ώρα που η υπόλοιπη Ελλάδα πανηγύριζε, το Κερατσίνι κήδευε τους νεκρούς του εργοστασίου, μέσα στον περίβολο της Ηλεκτρικής, υπό την παρουσία των μαχητών του ΕΛΑΣ. Πένθος και χαρά ενώνονταν, καθώς οι καμπάνες χτυπούσαν για τη μεγαλειώδη παρέλαση της Νίκης, μέσα σε ασταμάτητη βροχή. Το σύνθημα που αντηχούσε παντού ήταν: «ΕΛΑΣ – Λαοκρατία».
Ανάμεσα στους ήρωες της θρυλικής μάχης ήταν:
- ο Νίκος Γόδας, ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού και λοχαγός του ΕΛΑΣ, που εκτελέστηκε το 1948 από τους μοναρχοφασίστες φορώντας την ερυθρόλευκη φανέλα του,
- ο Ανδρέας Μουράτης, μετέπειτα άσος του Ολυμπιακού,
και - ο Βασίλης Βέγγος, εργάτης της Ηλεκτρικής και μαχητής του ΕΛΑΣ Πειραιά — πατέρας του Θανάση Βέγγου. Ο Βασίλης Βέγγος, που έσωσε το εργοστάσιο μαζί με τους συντρόφους του, «ανταμείφθηκε» από την πατρίδα με απόλυση. Ο γιος του οδηγήθηκε αργότερα στη Μακρόνησο.
Η Μάχη της Ηλεκτρικής έμεινε στην Ιστορία ως ένα από τα πιο λαμπρά παραδείγματα λαϊκής ηρωικής αντίστασης.
Μια μάχη για το φως — κυριολεκτικά και συμβολικά.
Τιμή και μνήμη στους υπερασπιστές της Ηλεκτρικής.
Πηγές: «Η νικηφόρα Μάχη της Ηλεκτρικής στις 13 Οκτωβρίου 1944», ΕΡΤ «Η Μάχη της Ηλεκτρικής», Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας, «Έτσι Σώθηκε η Ηλεκτρική — Μια μάχη στην καρδιά της απελευθέρωσης»
