Σε συνθήκες πολεμικής οικονομίας και όξυνσης των ανταγωνισμών, η αστική δυτική δημοκρατία σφίγγει ολοένα περισσότερο τα όρια της πολιτικής και κοινωνικής ελευθερίας. Η επίκληση της «νομιμότητας» και της «τάξης» γενικεύεται και κάθε μορφή κοινωνικής ή πολιτικής δράσης που αμφισβητεί το υπάρχον τίθεται στο στόχαστρο. Στην Ελλάδα, χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πορείας αποτελεί η νέα εγκύκλιος του Υπουργείου Παιδείας που αφορά τα πανεπιστήμια και επιβάλλει αυστηρό πλαίσιο πειθαρχικών κυρώσεων για πράξεις που μέχρι χθες θεωρούνταν μορφές συλλογικής έκφρασης.
Η εγκύκλιος, που υπογράφεται από τον υφυπουργό Παιδείας Νίκο Παπαϊωάννου και στηρίζεται στο νέο νόμο 5224 του 2025, καλεί τις διοικήσεις των ανώτατων ιδρυμάτων να εφαρμόζουν χωρίς εξαιρέσεις το πειθαρχικό δίκαιο. Προβλέπει ότι πειθαρχικά παραπτώματα αποτελούν η παραβίαση του αδιάβλητου των εξετάσεων, η λογοκλοπή ή η απόκρυψη της συμβολής τρίτων σε εργασίες και έρευνες, η καταστροφή πανεπιστημιακής περιουσίας, η παρεμπόδιση της λειτουργίας του ιδρύματος μέσα από καταλήψεις ή επεισόδια σε συνεδριάσεις, η χρήση χώρων χωρίς άδεια, η ρύπανση και πρόκληση όχλησης, η χρήση ή διακίνηση απαγορευμένων ουσιών καθώς και η τέλεση πλημμελημάτων ή κακουργημάτων εντός των εγκαταστάσεων.
Οι κυρώσεις για όλα τα παραπάνω διαβαθμίζονται από απλή έγγραφη επίπληξη έως την οριστική διαγραφή από το ίδρυμα. Προβλέπεται απαγόρευση συμμετοχής σε εξετάσεις, προσωρινή ή μόνιμη απαγόρευση χρήσης πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων, αναστολή φοιτητικής ιδιότητας από έναν έως είκοσι τέσσερις μήνες και οριστική διαγραφή, η οποία καθίσταται υποχρεωτική εφόσον υπάρξει αμετάκλητη καταδικαστική απόφαση για πράξεις βίας. Παράλληλα, εισάγεται η υποχρέωση αποκατάστασης ζημιών από τους ίδιους τους φοιτητές ή τις οικογένειές τους, όταν καταστρέφεται εξοπλισμός ή υποδομή, μετατρέποντας έτσι το πανεπιστήμιο σε χώρο πειθαρχικής και οικονομικής ευθύνης.
Το πλαίσιο συμπληρώνεται από την πρόβλεψη ίδρυσης ψηφιακής πλατφόρμας ως το 2026, μέσω της οποίας το Υπουργείο θα παρακολουθεί την εξέλιξη κάθε πειθαρχικής υπόθεσης, ώστε να αποτρέπεται η καθυστέρηση ή η αδράνεια εκ μέρους των πανεπιστημιακών αρχών. Αν οι πρυτανικές αρχές δεν κινήσουν εγκαίρως τις διαδικασίες, θα αντιμετωπίζουν οι ίδιες πειθαρχικές συνέπειες. Παράλληλα, τα ιδρύματα έχουν προθεσμία μέχρι το τέλος του έτους για να επικαιροποιήσουν τα σχέδια ασφάλειας τους, ενώ από το 2026 θα εγκατασταθούν κάμερες, συστήματα πρόσβασης και συναγερμοί.
Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν παρά την εφαρμογή της γενικής πολιτικής κατεύθυνσης που κυριαρχεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι κυβερνήσεις, επικαλούμενες την ασφάλεια και την ομαλότητα, περιορίζουν τα δημοκρατικά δικαιώματα, ποινικοποιούν τις μορφές αντίστασης και μετατρέπουν τα πανεπιστήμια, τους χώρους εργασίας και τους δρόμους σε αστυνομοκρατούμενες παρακολουθούμενες ζώνες. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση παύει να είναι πεδίο ελεύθερης αναζήτησης και μετατρέπεται σε στρατόπεδο εκπαίδευσης των αυριανών εργαζόμενων. Σε αυτό το πλαίσιο, ο αγώνας για δημοκρατικές ελευθερίες και κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι απλώς εκπαιδευτικό ή φοιτητικό ζήτημα, αλλά κεντρικό ζήτημα ταξικής και πολιτικής πάλης απέναντι σε μια εξουσία που, όσο πιο πολύ φοβάται, τόσο πιο αυταρχική γίνεται.
