Μία βασική τροποποίηση στο πρόγραμμα και στην στρατηγική και τακτική του ΚΚΕ την εποχή της “επαναστατικοποίησης” του από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 ήταν η κατάργηση της πολιτικής συμμαχιών του που είχε διατυπωθεί από το 15ο συνέδριο.
Καταργήθηκαν οι πολιτικές συμμαχίες οι οποίες μάλιστα θεωρήθηκε ότι υπονόμευαν το χαρακτήρα και την ίδια την ύπαρξη του κόμματος και ακολουθήθηκε η πολιτική της συσπείρωσης ατομικά γύρω από το κόμμα.
Η συμμαχία κοινωνικών δυνάμεων αρχικά με την ονομασία Λαϊκή Συμμαχία θεωρήθηκε ως συμμαχία των μετωπικών σχημάτων στα οποία δραστηριοποιούνταν το ΚΚΕ – ΠΑΜΕ, ΠΑΣΥ, ΠΑΣΕΒΕ, ΟΓΕ, ΜΑΣ- που όμως δεν ήταν τίποτα περισσότερο παρά οι οπαδοί και φίλοι του ΚΚΕ και ορισμένες δυνάμεις φιλικές που συνεργάζονταν μαζί του. Αυτό δεν πήγε μακριά για πολλούς λόγους και κυρίως επειδή οι συσπειρώσεις που εξέφραζαν μικροαστικά στρώματα, κυρίως αυτές, φυτοζωούσαν.
Αργότερα η αναφορά γίνεται σε Κοινωνική Συμμαχία. Έγινε προσπάθεια να δημιουργηθούν επιτροπές της Κοινωνικής Συμμαχίας στις συνοικίες και μικρότερες πόλεις. Όλες αυτές οι προσπαθείες δεν προχώρησαν και σταδιακά εγκαταλείφθηκαν. Η αποτυχία ομολογείται τόσο στις Θέσεις για το 22ο συνέδριο όσο και στις Θέσεις για τα προηγούμενα συνέδρια πέρα από το γεγονός ότι είναι κοινό μυστικό.
Αυτονόητα τίθεται το ερώτημα για ποιο λόγο δεν κάνει βήματα η συμμαχία κοινωνικών δυνάμεων όταν έχουν καταβληθεί μεγάλες προσπάθειες. Γίνονται κάποια πράγματα λάθος, δεν έχει μελετηθεί σε βάθος το πρόβλημα και όλες οι παράμετροί του, ακόμη -ακόμη μήπως η πολιτική αυτή δεν είναι ορθή και γι’ αυτό και δεν μπορεί να υλοποιηθεί;
Στις Θέσεις για το 19ο συνέδριο ( σ. 44) η Λαϊκή Συμμαχία περιγράφεται ως εξής: Η Λαϊκή Συμμαχία εκφράζει τα συμφέροντα της εργατικής τάξης των μισοπρολετάριων των φτωχών αυτοαπασχολούμενων και αγροτών στον αγώνα εναντίον των μονοπωλίων και της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, κατά της ενσωμάτωσης της χώρας στις ιμπεριαλιστικές ενώσεις. Η πάλη της κατευθύνεται στην κατάκτηση της λαϊκής εξουσίας που για το ΚΚΕ ταυτίζεται με την εργατική εξουσία και λίγο πιο κάτω μονόδρομος είναι να ταχθούν, εννοείται μικροαστικά στρώματα, ή με τον καπιταλιστικό τρόπο ανάπτυξης που συνεπάγεται την καταστροφή του μεγαλύτερου μέρους τους ή με την ανάπτυξη που έχει βάθρο την κοινωνική ιδιοκτησία τον κεντρικό σχεδιασμό προς όφελος της κοινωνικής ευημερίας.
Στις θέσεις για το 22ο συνέδριο (σ. 90) αναφέρεται ότι έχουν γίνει βήματα να συνειδητοποιηθεί το γεγονός ότι η κοινωνική συμμαχία δεν αποτελεί απλά ένα συντονισμό διαφόρων σχημάτων που φτιάχνονται για να διευκολύνουν την άνοδο του κινήματος, αλλά συμμαχία κοινωνικών δυνάμεων στην κατεύθυνση ανατροπής του καπιταλισμού και οικοδόμησης του σοσιαλισμού -κομμουνισμού. Πρόκειται για μία προοπτική που αντικειμενικά συμφέρει την πλειοψηφία των αυτοαπασχολούμενων τόσο της πόλης όσο και της υπαίθρου, τα λαϊκά στρώματα που υποφέρουν από τον ανταγωνισμό με τα μονοπώλια, συνθλίβονται από το καπιταλιστικό κράτος που τα υπηρετεί.
Το πνεύμα του 22ου συνεδρίου κάπως μαλακώνει, γίνεται λιγότερο απόλυτο, χωρίς να τροποποιείται καθόλου η ουσία. Το θετικό που επισημαίνουν οι θέσεις του 22ου συνεδρίου είναι ότι έγιναν βήματα όχι στην κατεύθυνση υλοποίησης της συμμαχίας, αλλά να συνειδητοποιηθεί ο χαρακτήρας της προφανώς από τις κομματικές δυνάμεις. Πόσο όμως είναι επιτυχία αυτό μετά από 15 χρόνια που έχει ουσιαστικά τεθεί ο στόχος; Επιπλέον η καλύτερη κατανόηση του στόχου από τα μέλη του κόμματος για να είναι αποτελεσματική και να δημιουργήσει αποτελέσματα απαραίτητη προϋπόθεση έχει να είναι ο στόχος ορθός. Και έτσι ερχόμαστε στην ουσία του προβλήματος.
Σε ποια βάση διαμορφώνονται οι συμμαχίες κοινωνικών δυνάμεων; Πάνω στη βάση των αντικειμενικών συμφερόντων με ορίζοντα την ιστορική προοπτική, πάνω στη βάση των προβλέψεων του μαρξισμού για την εξέλιξη των κοινωνιών και το ρόλο της εργατικής τάξης που είναι καθ’ όλα να ορθή ή πάνω στα υλικά συμφέροντα όπως εκφράζονται σήμερα που επιδιώκεται η συμμαχία αυτή; Και ακόμη περισσότερο είναι δυνατόν να πειστεί η φτωχομεσαία αγροτιά και τα ενδιάμεσα μικροαστικά στρώματα της πόλης από το επιχείρημα ότι ο καπιταλιστικός τρόπος ανάπτυξης συνεπάγεται την καταστροφή τους και άρα είναι προτιμότερο να αγωνιστούν για το σοσιαλισμό που θα έχουν ένα καλύτερο μέλλον ως αγρότες ή μισθωτοί; Ο αγρότης, ο μικροεπαγγελματίας, ο αυτοαπασχολούμενος αγωνιούν για την επιβίωσή τους σήμερα και στο άμεσο μέλλον, δεν σκέφτονται τον αγώνα για το σοσιαλισμό για να επιβεβαιώσουν μελλοντικά.
Κλασικό παράδειγμα που επιβεβαιώνει αυτόν τον ισχυρισμό είναι ότι οι μπολσεβίκοι σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης λίγο πριν τον Οκτώβρη έλυσαν το πρόβλημα αυτό σχετικά με τους αγρότες κάνοντας μία ουσιαστική υποχώρηση και όχι φυσικά ανατροπή του προγράμματος τους. Υιοθέτησαν τη θέση για χορήγηση γης σε ακτήμονες και αγρότες με ελάχιστη γη, αίτημα αιώνων, κρατικοποιώντας συνολικά τη γη, ώστε να μην είναι δυνατόν να πουληθεί και να συγκεντρωθεί σε λίγα χέρια και χορηγώντας τμήματά της σε αγρότες. Μόνο έτσι μπορούσε να επιτευχθεί η συμμαχία εργατικής τάξης και φτωχομεσαίας αγροτιάς και αυτό παραμονές της επανάστασης.
Στις σημερινές συνθήκες στην Ελλάδα κοινωνική συμμαχία πάνω στη βάση της ανατροπής του καπιταλισμού και τους σοσιαλιστικού μέλλοντος είναι όνειρο απραγματοποίητο ακόμα και αν περάσουν άλλα 15 χρόνια ή και 30 χρόνια. Είναι εντελώς διαφορετικό ζήτημα η ιδεολογική και πολιτική ζύμωση σχετικά με την τάση του καπιταλισμού να καταστρέφει τα μικροαστικά στρώματα και να συγκεντρώνεται η παραγωγή και η αγορά σε λίγα χέρια, την ίδια ώρα βέβαια η δημιουργία νέων μεσαίων στρωμάτων της πόλης συνεχίζεται και είναι εντελώς διαφορετικό να γίνεται προσπάθεια να πειστούν τα στρώματα αυτά με το επιχείρημα της βέβαιης καταστροφής τους. Η διαδικασία αυτή συντελείται μακρόσυρτα σε βάθος πολλών δεκαετιών, τα κοινωνικά αυτά τμήματα σκέφτονται με βάση τη σημερινή επιβίωση τους. Θεωρεί καθένας ότι θα μπορέσει να επιβιώσει, κάτι μπορεί να αλλάξει, εναποθέτει τις ελπίδες του στην πολιτική και σε κάποια κυβέρνηση, δεν μπορεί να το δεχτεί ως μία ιστορική τάση. Όλα αυτά καθιστούν την επιχειρηματολογία αυτή παντελώς αναποτελεσματική.
Συμμαχία κοινωνικών δυνάμεων μπορεί να επιτευχθεί πάνω στη βάση των ζωτικών συμφερόντων τους , όπως τα βιώνουν στην καθημερινή ζωή τους. Η συμμαχία πρέπει να απαντά στις σημερινές πραγματικότητες, στις ανάγκες και στα συμφέροντά τους.
Μια μεγάλη γκάμα προβλημάτων κοινών σε μεγάλο βαθμό για όλους είναι το κόστος ζωής, η ακρίβεια, τα θέματα της υγείας και της παιδείας, τα προβλήματα των ηλικιωμένων, τα δημόσια αγαθά, το περιβάλλον και πάνω σε αυτά μπορούν να διατυπωθούν στόχοι κοινά αποδεκτοί και να διεκδικηθούν.
Το κύριο όμως που απασχολεί τα μικροαστικά στρώματα είναι ο φόβος της καταστροφής τους και το καθημερινό άγχος που τροφοδοτεί. Πώς θα επιβιώσει ο αγρότης στο χωράφι, ο επαγγελματίες στο κατάστημα ή στο εργαστήριό του, ο αυτοαπασχολούμενος στη δουλειά του.
Τον αγρότη συμπιέζει κυρίως το υψηλό κόστος παραγωγής, οι χαμηλές τιμές των προϊόντων, η ανυπαρξία οποιοδήποτε ελέγχου στην αγορά και κυρίως η συμπεριφορά των μονοπωλίων και των μεγαλεμπόρων, η επί της ουσίας εχθρική συμπεριφορά του κράτους απέναντι τους. Η υποστήριξη των αιτημάτων και των αγώνων τους είναι μία πρώτη άμεση προσέγγιση. Η επεξεργασία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για τη γεωργία και την κτηνοτροφία με απαντήσεις στα προβλήματα και διατύπωση αιμάτων σε κάθε τομέα, σχέδιο που η επεξεργασία του θα αγκαλιάσει ευρύτερα τμήματα των αγροτών, κατοίκους του χωριών, εργάτες και μισθωτούς, θα κινητοποιήσει επιστημονικό δυναμικό θα αναδείξει την αναζωογόνηση της υπαίθρου και τις προϋποθέσεις της, ώστε να μην ερημώσει θα συγκινήσει ευρύτερα τμήματα του λαού, θα βρει πλατεία απήχηση.
Η προσπάθεια αυτή προφανώς θα είναι μακρόχρονη, απαιτεί συγκεκριμένο σχέδιο, κινητοποίηση δυνάμεων και κλιμάκωση είναι όμως ο μοναδικός δρόμος να προχωρήσει η κοινωνική συμμαχία.
