Γράφει ο Γεράσιμος Αραβανής
Οι σημερινές κοινωνίες άλλαξαν και κατά συνέπεια είναι αναγκαία και η αλλαγή του τρόπου που αντιμετωπίζονται, είναι αναγκαίες οι αλλαγές στην πολιτική παρέμβαση, δεν γίνεται να επιμένουμε στα παλιά. Αυτό ακούγεται από αρκετά κόμματα και πολιτικές οργανώσεις στο χώρο της αριστεράς πολλές εκ των οποίων αναφέρονται στο μαρξισμό και στο σοσιαλισμό.
Είναι αλήθεια ότι οι κεφαλαιοκρατικές κοινωνίες αλλάζουν, όπως κάθε διαδικασία και κοινωνικό φαινόμενο, τίποτα δεν μένει αναλλοίωτο. Όμως το καπιταλιστικό κοινωνικοοικονομικό σύστημα, όπως και όλα τα προηγούμενα, έχει ορισμένα αναλλοίωτα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα σε όλη τη διάρκεια της ύπαρξης του. Το κεφάλαιο ελέγχει τα μέσα παραγωγής, αναπαράγεται σε όλο και πιο διευρυμένη κλίμακα, εκφράζεται με τον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και την εργατική δύναμη να έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα – ο εργάτης έχει την εργατική του δύναμη και την ανταλλάσσει παράγοντας υπεραξία για τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου.
Πρόκειται για δύο αλληλοαποκλειόμενες τάσεις. Στην ταξική δομή των κεφαλαιοκρατών κρατών εκφράζεται με την αντίθεση ανάμεσα στους κατόχους του κεφαλαίου -την αστική τάξη- και στους κατόχους της εργατικής δύναμης, τους εργάτες. Η αντίθεση μεταξύ τους είναι ανειρήνευτη, οι δύο τάξεις είναι αλληλοαποκλειόμενες πραγματικότητες.
Η αντίθεση και η πάλη μεταξύ των δύο κύριων τάξεων της καπιταλιστικής κοινωνίας αποτελεί τον κινητήριο μοχλό που εξελίσσει την κοινωνία, είναι η πηγή όλων των εξελίξεων.
Αυτή είναι η αντίφαση που χαρακτηρίζει τις καπιταλιστικές κοινωνίες και παράλληλα υπάρχει το πλήθος των δευτερευουσών άλλων αντιθέσεων που στην εξέλιξη τους τροποποιούνται, αμβλύνονται και κάποιες καταργούνται. Η αναπαραγωγή του κεφαλαίου είναι ταυτόχρονα και αναπαραγωγή των σχέσεων παραγωγής του.
Επιπλέον, δεν υπάρχει μία απόλυτη ομοιομορφία μεταξύ όλων των καπιταλιστικών χωρών. Πλήθος παραγόντων επιδρούν και διαμορφώνουν ιδιαίτερα επιμέρους χαρακτηριστικά σε κάθε χώρα -πλην, όμως, τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι αναλλοίωτα, το ίδιο ισχύει για κάθε φάση της εξέλιξης της.
Επίσης, ο καπιταλισμός υπάρχει, αναπτύσσεται και αναπαράγει τις σχέσεις παραγωγής που του αντιστοιχούν μέσα στα παγκόσμια πλαίσια, εντός του καπιταλιστικού καταμερισμού εργασίας και δεν απομονώνονται από την παγκόσμια αγορά.
Τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τους νόμους εξέλιξης των καπιταλιστικών κοινωνιών που αποκάλυψε η επιστημονική μελέτη και ιδιαίτερα ο μαρξισμός ισχύουν αυτούσια και σήμερα, αν δεν είναι σήμερα πιο ισχυρά. Τροποποιήσεις επιμέρους χαρακτηριστικών του υπάρχουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν στο μέλλον. Τροποποιήσεις, όμως, του χαρακτήρα του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος δεν υφίστανται.
Άρα ο ισχυρισμός ότι γενικά ο καπιταλισμός τροποποιήθηκε σε βαθμό τέτοιο, που απαιτούνται ριζικές τροποποιήσεις στην πολιτική δράση δεν έχει βάση.
Οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες των ημερών μας βρίσκονται στη φάση υπερωρίμανσης τους, το καπιταλιστικό σύστημα βαδίζει προς το τέλος. Η ελπίδα ότι η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και της επιστήμης θα του δώσουν δυνατότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων, ότι θα οδηγούσε σε αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας που θα αύξανε την υπεραξία του δεν αποδεικνύεται. Οι Σχέσεις Παραγωγής του αποδεικνύονται σημαντικό εμπόδιο. Πολύ περισσότερο από πριν, ο καπιταλισμός έχει ανάγκη τα υψηλά κέρδη και σημαντική ανάκαμψη του ποσοστού κέρδους αλλιώς δυσκολεύεται και θα δυσκολευτεί ακόμη περισσότερο.
Μοναδική διέξοδο φαίνεται να βρίσκει όλο και περισσότερο στη μεγαλύτερη εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης στη μείωση των μισθών και των αποδοχών των εργαζομένων, στην κατάργηση των κατακτήσεων τους, τη συρρίκνωση του “κοινωνικού κράτους”, την ανατροπή των σχέσεων εργασίας και στην εξώθηση στην ανεργία, την υποαπασχόληση και στο περιθώριο τεραστίων εργατικών τμημάτων, παρέχοντας σε ορισμένους κάποια Pass και επιδόματα επιβίωσης.
Όλα τα βασικά χαρακτηριστικά των καπιταλιστικών κοινωνιών παραμένουν στο μέγιστο βαθμό, το κεφάλαιο είναι επιθετικό όσο ποτέ, οι πόλεμοι, οι ανταγωνισμοί, οι διαιρέσεις, η εξάρτηση και η στρατιωτικοποίηση των κοινωνιών, αυτή είναι η πραγματικότητα.
Όσοι βλέπουν το σημερινό καπιταλισμό διαφορετικά βλέπουν ένα διαφορετικό από τον υπαρκτό κόσμο, με αδικίες μεν και αρνητικά με πνεύμα δικαιοσύνης και υπεράσπισης των πληττόμενων, όχι όμως τον υπαρκτό καπιταλιστικό κόσμο, χάνονται τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του και τις αιτίες των προβλημάτων που δημιουργεί στον άνθρωπο.
Σε πρόσφατη συνέντευξη του ο Αλ. Αλαβάνος υποστήριξε:
Η τεχνολογική επανάσταση διεύρυνε τα πεδία αντιπαράθεσης μεταξύ πλουσίων και φτωχών: μαζί με τις ταξικές αντιθέσεις, τα επείγοντα οικολογικά θέματα, τα δικαιώματα των γυναικών. της ελευθερίας των LGBTQ, την αλληλεγγύη στους πρόσφυγες, την ψυχολογική στήριξη…..
Στην αντίληψή αυτή ο ταξικός πυρήνας της κοινωνίας, οι αντιθέσεις που δίνουν το χαρακτήρα της και από τις οποίες προκύπτουν όλες οι υπόλοιπες αντιθέσεις και προβλήματα πήγαν σε δεύτερη μοίρα, μπαίνουν στην ίδια ευθεία, όλα έχουν την ίδια βαρύτητα. Η απόρριψη του μαρξισμού ως επαναστατικής θεωρίας για την αλλαγή του κόσμου είναι προφανής. Με μία τέτοια θεώρηση ταξική πολιτική δεν μπορεί να υπάρξει μόνο αγώνες για δικαιώματα πού όμως ελάχιστα είναι ενοχλητικοί για το σύστημα και εύκολα είναι χειραγωγήσιμοι. Είναι μία αριστερή δικαιωματική αντίληψη, καθόλου όμως συνεπής από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των εκμεταλλευόμενων τμημάτων της κοινωνίας.
Στην ιστορική του διαδρομή το κομμουνιστικό κίνημα ασχολήθηκε με όλα τα προβλήματα, όχι μόνο της εργατικής τάξης, αλλά όλων των τάξεων και στρωμάτων της κοινωνίας, ακόμη και με ατομικά προβλήματα και ιδιαιτερότητες όμως ενταγμένα στην πάλη εναντίον του κεφαλαίου. Πάνω στη βασική αντίθεση που διέπει το κεφαλαιοκρατικό σύστημα και πάνω στο γενικό στόχο για την κατάργηση του προσάρμοσε σε ενιαίο πρόγραμμα πάλης όλα τα κοινωνικά προβλήματα με προτεραιότητα την αποκάλυψη του χαρακτήρα των σημερινών κεφαλαιοκρατικών κοινωνιών που είναι πηγή όλων των κοινωνικών προβλημάτων, έστω κι αν ορισμένα εξ αυτών έχουν μία ορισμένη αυτοτέλεια.
Στα προεκλογικά προγράμματα ορισμένων κομμάτων κεντρική θέση έχουν προτάσεις συνεργασίας με βαρύγδουπους τίτλους όπως 12 σημεία για την αλλαγή, 10 προτάσεις, 7 τομές. Εν πολλοίς πρόκειται για αποσπασματικές θέσεις πάνω σε ορισμένα φλέγοντα ζητήματα με προτάσεις ανακούφισης των εργαζομένων που, όμως, παρακάμπτουν κάθε αναφορά σε μέτρα σε βάρος της ολιγαρχίας και των οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων της. Για το μεγαλύτερο τμήμα της συνολικής πολιτικής που πρέπει να περιλαμβάνει ένα προεκλογικό πρόγραμμα δεν γίνεται αναφορά. Στο επίκεντρο τους δεν έχουν την κυρίαρχη πληττόμενη τάξη, την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά καταστρώματα, αλλά τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας, έχουν δηλαδή ένα διαταξικό χαρακτήρα.
Πάνω σε τέτοιου είδους προγράμματα καλούνται πολιτικές δυνάμεις κάθε χαρακτήρα και μεγέθους να συνεργαστούν και να κατέβουν από κοινού στις εκλογές και ακόμη περισσότερο τα προγράμματα αυτά προτείνονται ως βάση δημιουργίας ενός κινήματος υπέρβασης του καπιταλισμού. Παράδειγμα είναι το πρόγραμμα των 7 τομών που πρότεινε το ΜέΡΑ25.
Με ένα τέτοιο πολιτικό προγραμμα μπορείς να φτάσεις μόνο σε κοινή δράση πάνω σε άμεσα προβλήματα, για τη διαμόρφωση μιας σταθερής μορφής συνεργασίας απαιτείται συμφωνία σε πολύ περισσότερα από την άποψη των αρχών, των ταξικών προσδιορισμών και των στόχων.
Το πρόγραμμα των 7 τομών του ΜέΡΑ25 γίνεται προσπάθεια να εμφανιστεί ως η ουσιαστική απάντηση στην πολιτική της κυβέρνησης εκεί που άλλες δυνάμεις δεν τολμούν ή αδυνατούν να αντιπαρατάξουν προτάσεις και είναι σύμφωνη μάλιστα με την κομμουνιστική στρατηγική
του ενιαίου εργατικού μετώπου όπως την αποφάσισε η Κομιντέρν. Όμως η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Η πολιτική του Ενιαίου μετώπου διατυπώθηκε ως συνεργασία και κοινή δράση μεταξύ εργατικών κομμάτων πάνω σε συγκεκριμένες διεκδικήσεις, δεν είναι συμμαχία τάξεων με διαφορετικά συμφέροντα και πολύ περισσότερο ένας αστερισμός αριστερών οργανώσεων μικροαστικού χαρακτήρα, επανάληψη του παλιού ΣΥΡΙΖΑ πριν το 2012 που ζήσαμε και γνωρίσαμε καλά. Στην ουσία οι προτάσεις αυτές είναι όλοι μαζί να κάνουμε αντιπολίτευση, αποκαλύψεις και προτάσεις με προοπτική την ενδυνάμωση και τη διεκδίκηση της Κυβέρνησης. Ποιοι με ποιους όρους θα πάρουν την κυβέρνηση και πώς θα την αξιοποιήσουν είναι εντελώς θολό κι απροσδιόριστο.
Μια τέτοια πρόταση δεν έχει σχέση με την τακτική των κομμουνιστών και με την Κομιντέρν ως προς το περιεχόμενο, τους στόχους και τα ταξικά μέτωπα που διαμορφώνει, ούτε φυσικά ως προς την τακτική που επιλέγει. Τέτοια πολιτική εφάρμοσαν τα πολιτικά σχήματα που αναπτύχθηκαν εκμεταλλευόμενα τη ριζοσπαστική στροφή ευρύτατων λαϊκών τμημάτων που προκάλεσε η μεγάλη οικονομική κρίση του 2008 σε όλες τις χώρες και απέτυχαν. Μία τέτοια πρόταση επαναφέρει το ΜέΡΑ.
Το ερώτημα είναι η συσπείρωση και οργάνωση της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεζόμενων της κοινωνίας σε κατεύθυνση διεκδίκησης της ζωής τους, σε σύγκρουση με την ολιγαρχία στην προοπτική του σοσιαλισμού με τι είδους πολιτικό φορέα μπορεί να υλοποιηθεί. Με λενινιστικό κόμμα νέου τύπου όπως η κομμουνιστική θεωρία θέλει και η πράξη έχει αναδείξει ως ορθή επιλογή ή με πλατιά συμμαχικά αταξικά ή διαταξικά πολιτικά σχήματα που επί της ουσίας προωθούν την ταξική συνεργασία και τα οποία απέτυχαν παταγωδώς και συμβιβάστηκαν:
Η πρόταση αυτή για πλατιά χαλαρά κόμματα ή πολιτικές συμμαχίες δεν οδηγεί πουθενά και σε μία τέτοια λογική ρέπουν πολλές οργανώσεις ακόμα και οργανώσεις που αγωνίζονται για το σοσιαλισμό, θεωρώντας ότι οι αλλαγές στον καπιταλισμό καθιστούν αναγκαίες μεγάλες αλλαγές στην πολιτική οργάνωση.
Με σαφή και γλαφυρό τρόπο ο Α. Α. στη συνέντευξη του που προαναφέραμε αναφέρει:
Εκεί που παλιά ήταν το μαρξιστικό κόμμα, σήμερα απαιτείται μία ευρεία συμμαχική πολιτική κινημάτων και οργανώσεων με την αριστερά αλλά και ευρύτερα από αυτή. Αξίζει να ρίξετε μία ματιά στη Χιλή: ένα ευρύτατο συμμαχικό σχήμα με τίτλο “ Συμφωνία Αξιοπρέπειας” κατάφερε να κερδίσει την προεδρία της Χιλής ένα αριστερό Πρόεδρο 37 ετών. Δεν χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά το παράδειγμα του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα την περίοδο ’15- ‘19 είναι ενδεικτικό. Ιδιαίτερα σήμερα αυτά τα πολιτικά σχήματα στην Ελλάδα, στην Πορτογαλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία στις πρόσφατες εκλογές καταποντίστηκαν και φαίνεται πως κλείνουν οριστικά τον κύκλο τους.
Τον καπιταλισμό ιστορικά αποδείχθηκε, ότι μπορεί να τον νικήσει ένα κίνημα με κορμό την Εργατική τάξη, επαναστατικά προσανατολισμένο στην ανατροπή της αστικής εξουσίας και στόχο την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Η δημιουργία ενός τέτοιου κινήματος προϋποθέτει κόμμα ισχυρό, ριζωμένο στην εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, εμπνεόμενο από τη θεωρία του μαρξισμού-λενινισμού που δεν συγκροτείται με χαλαρό τρόπο αλλά με τρόπο ενιαίο και συγκεντρωτικό πλην απόλυτα δημοκρατικό, ένα κόμμα των μελών και της ηγεσίας του στη διαλεκτική σχέση τους, κόμμα που αντιλαμβάνεται την πολιτική ως διαρκή σύγκρουση με την αστική τάξη, ως ταξικό πόλεμο, τον οποίο θα οδηγήσει ως το τέλος. Ένα κόμμα που στο πρόγραμμα και στην καθημερινή του δράση η εργατική τάξη και λαϊκά τμήματα της κοινωνίας θα αναγνωρίζουν τον ηγέτη τους για μία κοινωνία που θα αξίζει να ζουν.
