Πηγή: Εφημερίδα Documento
Η συνεπιβάτης μου στο ταξίδι Μόσχα – Ντονέτσκ, η Ναταλία, είναι μια τυπική κάτοικος της περιοχής του Ντονμπάς. Οι 15 σχεδόν ώρες που απαιτήθηκαν για το ταξίδι αποδείχθηκαν πρώτης τάξης ευκαιρία για μια εφ’ όλης της ύλης συζήτηση…
Η γιαγιά της Ουκρανή, ο παππούς της Ρώσος, η ίδια δασκάλα που μετακινείται συχνά μεταξύ Μόσχας όπου εργάζεται τα τελευταία χρόνια ο σύζυγός της και ενός μεγάλου προαστίου του Ντονέτσκ όπου βρίσκεται το σπίτι τους και ζούσαν όλοι μαζί μέχρι το 2015. Έκτοτε το σχολείο όπου διδάσκει, λειτουργεί μόνο on-line για λόγους ασφάλειας οπότε και η ίδια έχει την ευχέρεια να κινείται από την μια πόλη στην άλλη. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι δεν μπορούν να δουν το παιδί τους το οποίο το έστειλαν στο σπίτι της γιαγιάς, στο Κίεβο, όπου η μετακίνηση είναι από δύσκολη ως αδύνατη. Άλλες οικογένειες αντίθετα, οι περισσότερες μάλιστα, που έστειλαν τα παιδιά τους σε σπίτια παππούδων και συγγενών στην Κριμαία ή την Μόσχα, για να αποφύγουν τον θάνατο, έχουν την ευχέρεια να τα συναντούν όποτε και όσο θέλουν.
Η συχνότητα με την οποία έστελναν οι οικογένειες τα παιδιά τους εκτός Ντονμπάς από το 2015 ακόμη, μετά δηλαδή το πραξικόπημα της πλατείας Μεϊντάν όταν ανατράπηκε ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος, δεν μπορεί να ερμηνευθεί αν δεν ληφθεί υπόψη η …προτίμηση των ελεύθερων σκοπευτών του τάγματος Αζόφ στα μικρά παιδιά! Μάρτυρας τα μνημεία που είναι αφιερωμένα στην μνήμη των σκοτωμένων παιδιών τα χρόνια του εμφύλιου πολέμου.
Το Ντονέτσκ ακόμη και σήμερα αποτελεί διαρκή στόχο του Ουκρανικού στρατού. Στις 6 Νοεμβρίου το κέντρο του Ντονέτσκ δέχθηκε για πολλοστή φορά επίθεση με αμερικανικό πύραυλο Himars που προκάλεσε τον θάνατο 6 πολιτών. Οι βομβαρδισμοί των Ουκρανών είναι εξαιρετικά θανατηφόροι γιατί όχι μόνο στοχεύουν σε πολυσύχναστα σημεία – πολιτικούς στόχους, αλλά το πρώτο χτύπημα το διαδέχεται μετά από 15 ή 20 λεπτά και δεύτερο έτσι ώστε να σκοτωθούν διασώστες, συγγενείς, φίλοι κι όσοι σπεύσουν να συνδράμουν. Τούτου δοθέντος, η οδηγία (μαζί με την απαγόρευση της χρήσης ζώνης εντός αυτοκινήτου ώστε σε περίπτωση επίθεσης να είναι ακαριαία η έξοδος από το αυτοκίνητο) ήταν η αποφυγή της, αχρείαστης τουλάχιστον, συγκέντρωσης στα σημεία της επίθεσης.
Ως αποτέλεσμα του συχνότατου βομβαρδισμού του Ντονέτσκ από την Ουκρανία, με αποτέλεσμα οι κρότοι από τις βολές πυροβολικού να ακούγονται συνεχώς ακόμη και στο κέντρο της πόλης, η κίνηση στους δρόμους του είναι ελάχιστη, ενώ τα λίγα αυτοκίνητα κινούνται με μεγάλη ταχύτητα για να αποφύγουν να γίνουν στόχος της Ουκρανίας. Ακόμη μάλιστα και στις στάσεις των λεωφορείων οι πολίτες δεν συναθροίζονται κάτω από το στέγαστρο αλλά είναι διασκορπισμένοι σε μια ακτίνα περίπου 10 μέτρων γύρω από την στάση! Στα καταστήματα οι βιτρίνες είναι καλυμμένες με κόντρα πλακέ ή νοβοπάν.
Συνηθισμένος δε στόχος των Ουκρανών είναι οι υποδομές ύδατος και παραγωγής ηλεκτρικού με αποτέλεσμα και τα δύο να σπανίζουν στην πόλη.
Η συζήτηση με τη Ναταλία επιστρέφει στην περίοδο μεταξύ του πραξικοπήματος και του πολέμου. «Οι προκλήσεις από την μεριά όχι μόνο του τάγματος Αζόφ και του Ουκρανικού στρατού αλλά και της ίδιας της πολιτείας ήταν συνεχείς και σχεδόν καθημερινές». Η ίδια δεν θα ξεχάσει την επιχείρηση κατεδάφισης του αγάλματος του Λένιν το οποίο δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του Ντονέτσκ που την χωρίζει από το θέατρο της πόλης μια μεγάλη και χαρακτηριστική λεωφόρος σε όλες τις πόλεις της ανατολικής Ευρώπης. «Η κινητοποίησή μας ήταν άμεση. Σε λίγα λεπτά συγκεντρωθήκαμε πολλές εκατοντάδες άνθρωποι γύρω από το άγαλμα με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν συγκρούσεις ώσπου έφυγαν και οι άνθρωποι και οι γερανοί που είχαν φέρει μαζί τους».
Την ρωτάω στη συνέχεια αν ήταν η πολιτική τοποθέτηση τόσο της ίδιας όσο και των υπόλοιπων κατοίκων που τους έκαναν να κινητοποιηθούν. Η απάντησή της ήταν απρόσμενη, γιατί επέμενε πώς «σε ολόκληρο το Ντονμπάς δεν είναι ανάγκη να είναι κάποιος κομμουνιστής για να σέβεται και να τιμάει την ιστορία του». Η οικογένεια της ίδιας είχε νεκρούς στα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Η οικογενειακή της ιστορία επομένως ήταν αξεδιάλυτη από την αντιφασιστική πάλη και θεωρούσε αιτία πολέμου τις ενοχλήσεις των πάνοπλων Αζόφ που πρόσβαλαν και προκαλούσαν όσους δεν μιλούσαν ουκρανικά!
Ο Ουκρανικός εθνικισμός ωθούσε καθημερινά τα πράγματα στα άκρα για πολλούς λόγους. Ο σημαντικότερος ήταν ότι το Ντονμπάς κατοικείται από Ρώσους. Τα μεταπολεμικά χρόνια εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες από κάθε γωνιά της Σοβιετικής Ένωσης έσπευδαν στα ορυχεία του Ντονμπάς να εργαστούν σκληρά, ακόμη και απάνθρωπα, για να απολαμβάνουν ασυνήθιστα υψηλούς μισθούς για τα μέτρα της ΕΣΣΔ. Ως συνέπεια, οι κάτοικοι του Ντονμπάς κάλλιστα μπορούν να χαρακτηριστούν ευνοημένοι του καθεστώτος, λόγω όμως της δικής τους δουλειάς κι όχι άλλων. Κατ’ επέκταση, οι μνήμες τους από το προηγούμενο καθεστώς είναι πολύ πιο θετικές από τις μνήμες άλλων πολιτών της ΕΣΣΔ.
Οι Ουκρανοί ωστόσο έριχναν λάδι στη φωτιά γιατί αντιμετώπιζαν την πολυσυλλεκτική σύνθεση της περιοχής και την πρόσληψη της Ρωσίας από τους κατοίκους του Ντονμπάς ως σημείου αναφοράς και συνδετικού ιστού – στάση που αποτυπωνόταν σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις από το 1991 ακόμη – ως εστία σύγκρουσης και αιτία πολέμου. Οι διώξεις σε όσους δεν μιλούσαν ουκρανικά και η αυθαίρετη αλλαγή των στοιχείων ταυτότητας ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η συνέχεια, όπως ξεκίνησε με την ανεξαρτητοποίηση των δύο Δημοκρατιών, είναι γνωστή…
